Nga Klodian Tomorri
Ne vitin 2011, teksa ekonomia kishte hyre ne dallget e krizes dhe fondamentet e financave publike ishin tronditur, qeveria e Sali Berishes shpalli nje amnisti te pergjithshme fiskale. Ridvan Bode, ne ate kohe minister i financave kishte gati nje vit qe pergatiste terrenin duke zhvilluar nje sera seancash konsultimi me biznesin, por edhe nderkombetaret. Por opozita nuk e dha asnjehere konsensusin politik duke e kundershtuar aministine si nje mase te demshme per ekonomine. Deshtimi i amnistise se pare fiskale ne Shqiperi ishte vulosur qe ne nisje.
Konsensusi politik eshte jetik per amnistite e taksave. Jo vetem per ta bere faljen moralisht me te pranueshme ne syte e publikut, por edhe sepse pa opoziten amnistite nuk kane garanci ligjore. Ndonese ligjet per faljen e detyrimeve fiskal miratohen me shumice te thjeshte, fshehja e taksave eshte veper penale. Ne nenin 180 te Kodit Penal thuhet shprehimisht: Fshehja e te ardhurave ose deklarimi i rreme perben veper penale qe denohet deri ne 3 vjet burg.
Kodi Penal prevalon mbi ligjin. Dhe per te ndryshuar Kodin duhen 84 vota ne Parlament, perndryshe nese nje biznes deklaron te ardhurat e fshehura tek Tatimet, diten tjeter prokuroria mund t’i trokase ne dere dhe ta dergoje per tre vjet pas hekurave. Kjo ishte arsyeja se pse deshtoi amnistia e Berishes.
Por te rikthehemi tek amnistia e Rames. Ende nuk dihet se cili do te jete pozicionini i opozites parlamentare. A i ka Edi Rama 84 votat per te ndryshuar Kodin Penal? Kjo eshte e panjohura e pare e amnistise. E dyta, eshte qendrimi i nderkombetareve.
Rritja galopante e trafikut te droges nga Shqiperia i ka shqetesuar jo pak vendet e Bashkimit Europian. Qeverite nuk kane qejf kur parate dalin jashte vendeve te tyre. Jo rastesisht, ne vitin 2018 Keshilli i Europes e futi Shqiperine ne listen gri te vendeve per pastrimin e parave. Nje amnisti fiskale ne kete kohe do te ashpersoje edhe me shume qendrimin e Bashkimit Europian ndaj qeverise, gje qe Rama e di fort mire.
Komisioni Europian mund te kercenoje me refuzimin per hapjen e negociatave, apo dhe terheqjen e donacioneve. Ndersa Task Forca per Veprimin Financiar FATF mund te pershkallezoje sanksionet duke e futur Shqiperine ne listen e zeze te pastrimit te parave bashke me Iranin dhe Korene e Veriut.
Nga ana tjeter Fondi Monetar Nderkombetar, armiku i perhershem i amnistive do te rrise presionin mbi qeverine. Dhe kur FMN perdor levat e presionit financiar qe ka ne dore, zakonisht qeverive u ndodhin gjera te keqija. A do te jete Rama kaq i forte sa ta shtyje perpara projektin perballe ketij presioni potencial? Kjo mbetet per t’u pare.
Ne aspektin ekonomik, argumentat pro apo kunder amnistise jane te pafundme. Shqiperia eshte nje vend ku 35-50 per qind e aktivitetit ekonomik eshte informal. Informaliteti kaq i madh per nje kohe te gjate ka krijuar presione te jashtezakonshme mbi biznesin dhe individet ne raport me ligjin. Dhe palogjshmeria do te vazhdoje te prodhoje me shume paligjshmeri duke e mbajtur vendin nen kthetrat e informalitetit.
Paralelisht ekonomia ka nevoje per kapital te fresket, qe te financojne investime te reja, ndersa arka e shtetit eshte ne veshtiresi per para. Amnistia mund te jete nje burim ne kushtet e nje ambienti te veshtire ekonomik si te brenshem ashtu dhe te jashtem, pasi edhe Europa eshte duke u zhytur ne recesion. Keto jane dy argumenta qe shkojne ne favor te amnistise. Por shume te tjere shkojne kunder saj.
Se pari amnistite fiskale cenojne drejtesine sociale. Qeveria fal taksat e atyre qe kane bere evazion, duke ndeshkuar bizneset dhe individet e ndershem qe kane qene korrekt dhe kane shkyer detyrimet e tyre ne raport me ligjin.
Se dyti, faljet fiskale dekurajojne pagesen vullnetare te taksave duke inkurajuar informalitetin. Bizneset mund te vazhdojne te fshehin detyrimet duke pritur aministine e radhes.
Se treti dhe me e rendesishmja, amnistite mund te krijojne shtigje per te ligjeruar parate e krimit dhe korrupsionit. Edhe pse formalisht amnistia e perjashton ligjerimin e parave qe vijne nga droga, prostitucioni apo korrupsioni i zyrtareve, ne praktike kjo eshte e veshtire. Si dhe kush e verifikon nese parate e legalizuara vijne nga evazioni apo aktivitetet kriminale?
Edhe pse qeveria ka ne dore te ashtuquajturin mekanizem Anti KCK, i cili perjashton automatikisht nga aministia personat e denuar apo te dyshuar per aktivitet kriminal, pyetja qe shtrohet eshte si pengohet legalizimi i parave te tyre permes personave te trete? Apo si pengohet legalizimi i parave te korrupsionit te politikaneve permes personave te tjere? Praktikisht kjo eshte shume e veshtire edhe nese qeveria do te kete me te vertete vullnetin e mire, per te mos i legalizuar prate e krimit.
Keto jane te panjohurat e projektit te amnistise, bastit te radhes te Edi Rames. Dhe kur oferta e vetme e nje qeverie per elektoratin e saj eshte amnistia, gjerat nuk jane mire.
