Për shkak të kësaj situate, shumë njësi tregtare dhe konsumatorë krijuan rezerva ushqimore. Blerjet e konsumatorëve rritën shitjet në supermarkete nga 10 deri në 40%.
Aktualisht sipas rrjeteve të supermarketeve më të mëdha në vend, kërkesa për mallrat e shportës është stabilizuar, por mbingopja e konsumatorit me produkte ushqimore do të ndikojë te shitjet e tyre. Për muajin mars, supermarketet parashikojnë rënie të shitjeve.
Genti Çela, drejtori i shitjeve në terren në distributorin “Marketing and Distribution” sh.a., tha për “Monitor” se në javët e para, konsumatori pati tendencën për të krijuar rezerva ushqimore për produktet si miell, vaj apo oriz, por aktualisht kërkesa është stabilizuar. Çela pohon se në këtë periudhë u vu re krijimi i stoqeve nga supermarketet për një periudhë 2-3-mujore, për shkak të rrezikut për mungesën e furnizimeve.
Shitjet janë rikthyer në normalitet edhe për rrjetin e supermarketeve “Big Market” dhe “Conad”. Përfaqësues nga “Big Market” pohuan për “Monitor” se prej një jave, kërkesa për produkte ushqimore është stabilizuar. Konsumatori, sipas tyre, vijon të shpenzojë në të njëjtën sasi si më parë.
“Në fillim të rritjes së çmimeve, konsumatori i ndikuar nga paniku, krijoi rezerva ushqimore kryesisht për produkte si miell, vaj dhe makarona. Në këtë periudhë kërkesa u rrit 30 deri në 40%. Aktualisht nuk ka ndryshim të konsumit, është kthyer gjithçka në normalitet”.
Për shkak të rritjes së çmimeve dhe vështirësive në furnizime, supermarketet krijuan rezerva 4 deri në 5-mujore. “Nuk parashikohet të ketë vështirësi për furnizimin e tregut me produkte të shportës, përveç vajit që pritet të ketë mungesë në treg”, nënvizuan përfaqësues të “Big Market”.
Burime nga rrjeti i supermarketeve “Conad” thanë se aktualisht kërkesa është stabilizuar, ndërsa tendenca e konsumatorit për të krijuar stok ushqimor ishte në javët e para pas fillimit të luftës. “Shitjet në këtë periudhë u rritën 10%, nuk e kaluan nivelin e pandemisë, që në karantinë u rritën 60%.
Në këtë periudhë, konsumatori krijoi rezerva më tepër nga paniku për mungesë të furnizimeve në treg, pasi rritja e çmimeve ndodhi më vonë. U blenë më tepër produkte ushqimore si: vaji, mielli, sheqeri dhe konservat. Aktualisht kërkesa është stabilizuar, konsumatori vijon të blejë si më parë.
Nuk është vënë re të ketë rritje të kërkesës për produktet më të lira. Pritet që rritja e kërkesës nga krijimi i rezervave ushqimore të ndikojë për një ulje të lehtë të shitjeve në muajin mars”.
Blerjet nga paniku, konsumatorët krijuan rezerva vjetore të vajit
Konsumatori i krijoi rezervat më të larta me blerjen e vajit ushqimor, që ka pasur shtrenjtimin më të lartë të çmimit (rritja 48,5%) dhe pritet që për stinën e verës të ketë mungesë të këtij produkti në treg. Sipas administratorit të kompanisë “Olim”, Aredi Sado, blerjet ishin abuzive, pasi shkatërruan zinxhirin tregtar.
“Të gjithë operatorët e vajit në tregun shqiptar dispononin një stok të caktuar dhe e gjithë sasia u ble në mënyrë abuzive nga konsumatori. Stoqet mesatare të Shqipërisë për vajin e lulediellit mesatarisht nuk zgjasin më tepër se një muaj.
Vaji është një produkt i shtrenjtë dhe është e pamundur të mbash depozita në sasi të larta. I ndikuar edhe nga paniku i rritjes së çmimit, konsumatori krijoi depozita vjetore vaji në shtëpi, ndërkohë që konsumi mesatar i vajit të lulediellit është 1 litër për frymë në muaj.
Kjo shkaktoi deformim të zinxhirit tregtar. Edhe nëse do të këtë furnizime me vaj luledielli nga mbingopja e tregut, shitjet do të bien 50%”.
Ulet 20% prodhimi në furra nga gatimi i bukës në shtëpi
Për periudhën 2021-2022, çmimi i bukës është rritur 3 herë radhazi me një rritje totale prej 71%. Shtrenjtimi i parë nisi në muajin shtator të vitit të kaluar, ku buka masive nga 70 lekë u rrit në 80 lekë. Në mesin e muajit mars, çmimi i bukës shënoi sërish rritje duke arritur në 100 lekë.
Ndërsa çmimi në 120 lekë ka nisur të tregtohet në rrethet si Korça, Pogradeci, Gjirokastra apo Saranda për shkak të shtrenjtimit të kostove të transportit të miellit nga karburanti. Rritja e çmimit në 120 lekë pritet të reflektohet shumë shpejt në të gjithë tregun.
Sipas kryetarit të Shoqatës së Bukës, Pastiçerive dhe Brumërave, Gëzim Peshkëpia, furrat e bukës nuk po punojnë me 100% kapacitet, për shkak të rritjes së çmimit. Rënia e prodhimit është ndikuar nga shtimi i prodhimit të bukës në shtëpi. “Pas rritjes së çmimit të miellit në furrat e bukës, kapaciteti prodhues është reduktuar nga 80 deri në 85%.
Arsyeja është që shumë konsumatorë, për shkak të shtrenjtimit të çmimit të miellit dhe të bukës, nisin që këtë produkt ta gatuajnë në shtëpitë e tyre. Pra blerjen në furrat e bukës e zëvendësuan me blerjen e miellit për gatim të bukës apo petullave në shtëpi. Rënia e kapacitetit të furrave të bukës është më e lartë në zonat rurale, pasi janë më të familjarizuar me prodhimin e bukës në shtëpi”.
Peshkopia thekson se tendenca e blerjes së miellit u ndikua më tepër nga paniku i konsumatorit jo vetëm për shtrenjtimin e çmimit, por edhe për shkak të frikës për mungesën e miellit në treg. “Shumë familje nisën të blinin 1 apo 2 thasë me miell.
Por kjo nuk është zgjidhje, pasi mielli në kushte familjare nuk mund të ruhet me afat më tepër se një muaj. Një familje me 3-4 persona i nevojiten të harxhojë 1 kg e gjysmë miell për përgatitjen e 2 bukëve. Me sasinë e 100 kg miell që përmban 1 thes arrin të prodhosh bukë në shtëpi për një tepër se një muaj”, thotë z. Peshkopia.
Në muajin gusht 2021, rritja e çmimit të miellit nga 50 lekë në 55 lekë për kg solli rritje të çmimit të bukës në të gjithë tregun 14%. Për muajin mars, çmimi i miellit arriti në 80-85 kg, duke sjellë rritje të çmimit të bukës në të gjithë tregun edhe me 20%.
Rritja e çmimit të miellit fillimisht u ndikua nga shtrenjtimi i grurit, për shkak të mungesës së prodhimit. Në muajin tetor të 2021, çmimi i grurit të importit u rrit nga 220 dollarë në 360 dollarë për ton i zhdoganuar. Fillimi i luftës ekspozoi më tepër çmimin e bukës dhe grurit.
Sipas INSTAT, rreth gjysma e sasive vjetore të grurit (46%) që importon Shqipëria, vjen nga Rusia, ndërsa nga Ukraina erdhi 4% për vitin 2021.
Si do të ndryshojë konsumi i vajit të lulediellit
Sipas të dhënave të doganave, importet e vajit të lulediellit në 2021 u rritën 8% më shumë se në vitin 2020. Importet për grupin “Vajra dhe dhjamëra kafshore apo vegjetale” sipas INSTAT, pësuan rënie të lehtë 3% për 2021 në raport me 2020.
Importet e “Vajra dhe dhjamëra kafshore apo vegjetale” nga Rusia u rritën me 10% në vitin 2021 në krahasim me një vit më parë, duke përbërë 17% të totalit. Në të njëjtën linjë u rritën importet nga Hungaria (3,5%), Italia (4%), ndërsa importet nga Ukraina pësuan rënie 7%.
Rusia, Ukraina, Hungaria, Serbia dhe Bullgaria janë furnizuesit kryesorë të tregut shqiptar me vaj ushqimor luledielli. Furnizues të tjerë, por në sasi më të vogël, janë shtete të Europës, si Italia, Gjermania dhe Greqia.
Përveç shtrenjtimit të çmimit, operatorët paralajmërojnë se mungesa e vajit të lulediellit pritet të ndryshojë konsumin. “Në disa vende, shtrenjtimi i vajit të lulediellit do të zëvendësohet me konsumin e vajit të ullirit edhe pse vaji i lulediellit do të kërkohet për përdorim skuqje.
Kjo pritet të ndodhë edhe në Shqipëri. Në vendet e varfra, që nuk e njohin vajin e ullirit do të zëvendësohet me produkte të tjera siç është margarina apo vaji i sojës”, thotë përfaqësuesi i kompanisë “Olim”, Aredi Sado. Sipërmarrësit e vajit ushqimor ngrenë si shqetësim edhe informalitetin në tregun e shitjes së vajit, i cili preku shumë konsumatorë për shkak të panikut.
Tregtarë të vegjël të importit të vajit të ambalazhuar nga Maqedonia e Veriut pohuan për “Monitor” se këtë javë kanë nisur ndërprerja e furnizimeve nga ky shtet, për shkak të ofertës së ulët në treg të vajit dhe krijimit të rezervave nga vendet importuese.
