Jo të gjithë e dinin se mes tyre krushqit kishin ngrirë. Një duel i heshtur që kishte nisur në kohërat e çuditshme të tranzicionit.
Do të duhej që njëri prej tyre të ikte nga kjo botë, fizikisht, që të rrëfehej edhe ky episod nga trillet e shkrimtarëve të mëdhenj, raporton “Panorama”. E nëse deri më tani kemi mbajtur dorështrëngimin Nano¬Berisha si pajtimin e shekullit, pa dyshim që ajo mes Kadaresë dhe Agollit ka të tjera përmasa. Dhe për këtë meritë ka regjisori Piro Milkani. Dje, në ceremoninë e lamtumirës së shkrimtarit Dritëro Agolli, ai do të zbulonte një sekret, atë se si arriti të ulte në të njëjtën tryezë, ashtu si dikur, në rini, dy prej emrave më të mëdhenj të letërsisë shqipe.
KINEMAJA E PENAVE TË MËDHA
Milkani e ka thënë qysh herët se kinemaja shqiptare nuk është aspak inferiore, ashtu si shumë rreken ta quajnë. Për regjisorin, kinemaja shqiptare nuk mund të jetë e tillë, kur me të kanë bashkëpunuar emra të mëdhenj, si Kadare e Agolli. Me këtë të fundit ai nuk pati fatin të zhvillonte ndonjë skenar filmi, por jeta e solli të përballeshin sa herë. Sigurisht ai nuk mund ta fshehë se ndiente një lloj keqardhjeje për këtë shans të munguar, që e pati me shumicë kolegu i tij, Viktor Gjika.
“Atje lart në Kinostudio, më i privilegjuari ishte i ndjeri Viktor Gjika. Ai realizoi me Dritëroin më shumë filma se gjithë të tjerët: ‘Horizonte të hapura’, ‘I teti në Bronz’, ‘Njeriu me top’, ‘Yjet e netëve të gjata’. Dhe ishte pikërisht ky bashkëpunim dhe kolegëve të tjerë, që na dha mundësinë të krijonim filma që as sot nuk na skuqet faqja. E kam thënë shpesh kur më është dhënë rasti se kinemaja shqiptare nuk është kinema provinciale, pasi në të kanë kontribuar aktorë të mrekullueshëm dhe pena, si Dritëroi, Ismail Kadare, Vath Koreshi, Teodor Laço, Nasi Lera, Ruzhdi Pulaha etj. Unë e kisha pak zili Viktorin që pati mundësi të bashkëpunojë, por jeta është e gjatë, 50 vjet jetuam dhe bashkëpunuam me Dritëroin”, tregon Milkani.
PAJTIMI
Gjatë këtyre 25 viteve demokraci, shqiptarët gjithnjë i kanë pasur veshët e ngritur mbi atë çka do të thoshte Ismaili apo Dritëroi për aksh çështje, qoftë ajo kulturore e aq më tepër politike. Fjala e tyre zinte vend, te të gjithë, si majtas e djathtas. Që kryekreje, të gjithë e kanë ditur se mes tyre ekzistonte një lloj rivaliteti për “majën e piramidës” së letërsisë shqipe, por shumë pak e dinin se do kohë dy korifenjtë ishin grindur.
“Këto vitet e turbullta, që quhen të tranzicionit apo të demokracisë, ndodhi një fenomen. Dy kolosët e mëdhenj, Dritëroi e Ismaili, për ndonjë arsye absurde, pothuajse nuk flisnin me njëri¬tjetrin, nuk komunikonin. Më trokiti edhe mua fati të realizoja dokumentarë për Dritëroi dhe Ismailin. E fillova me Ismailin dhe zbatova së bashku me djalin tim, Enon, parimin e mësuar nga mësuesit e mi, të nxitoja me ngadalë. Dhe kështu, për 6 muaj e ndoqa Ismailin në aktivitete të ndryshme, por diçka nuk shkonte. U detyrova t’i them: Ismail, ky dokumentar nuk mund të jetë i plotë pa Dritëroin. Dua t’ju kem të dyve bashkë. U mendua, e kuptoi që ishte e drejtë. Shkova te Dritëroi dhe Sadija dhe arritëm që, pas kaq kohësh, këta dy kolosë t’i takoja bashkë, te “Juvenilja”. U takuan me një dashuri dhe emocion të jashtëzakonshëm. Dëshmitar është filmi për të dy”, zbulon këtë moment të veçantë regjisori, i cili do të realizonte një tjetër dokumentar, kësaj here për flokëbardhin Dritëro.
“Kur bëra filmin për Dritëroin, shkrova dhe skenarin dhe mes të tjerash shkrova: qoftë bekuar ai kumbar që aty në Menkulas më 13 tetor 1931, pati idenë t’ia vërë emrin këtij djali Dritëro, i cili vërtet u bë dritë për ne të gjithë, na mësoi shumë dhe jemi krenarë që ishim bashkudhëtarë dhe bashkëpunëtorë të këtij njeriu të madh. Sikur në një kodër të Tiranës të ishte një panteon, Dritëroi patjetër do të zinte një vend të rëndësishëm, si një vlerë e madhe e kombit tonë”, u shpreh regjisori Piro Milkani, që për do vjet do të ruante sekretin e përplasjes së titanëve
