Stafi rikujton organizimin ekstravagant të Shah-ut.
Tetorin e 1971 Shah-u i Persisë urdhëroi shërbimin e 18 tonëve ushqim për të festuar 2500 vjetorin e shtetit, si dhe pushtetit të tij personal.
Përandor, mbretër, presidentë dhe Sheik nga mbarë bota, ju shërbyen përreth tre ditë, në rrënojat historike të Persepolis-it.
’’Më lejoni të prezantohem shkurtimisht: Emri im është Dante Franzzeti dhe sapo arrita moshën 80-vjeçare. Zot, gjatë jetës time i kam shërbyer pothuajse çdo personi me rëndësi: Churchill, Frank Sinatra, Papa John XXIII dhe Greta Garbo. Nga viti 1964 deri në vitin 1993 isha menaxheri i barit legjendar King’s Club në hotelin Palace në St.Moritz. Organizova qindra festa atje, për familjet Onassis dhe Angelli, per Flick, Heineken, Heinrich Thyssen dhe familjen Rothschild. Dhe, sigurisht për Shah-un, të cilin e njihja që prej vitit 1957. Ai ishte klienti im më i mirë së bashku me henry Ford II. Padyshim, kam marrë pjesë në festat më private të shumta por në madhësi, Persepolis i tejkaloi të gjitha. Të gjithë donin të ishin atje, absolutisht të gjithë. Sa për pozicionin tim, unë isha i vetmi kamarier present i veshur me kostum. Gjithë të tjerët kishin veshur uniforma. Sigurisht ato ishin të gjitha të qepura me porosi për këtë event. Xhaketat tona ishin ngjyrë violet dhe blu, pasi ishin ngjyrat e gjykatës mbretërore. ‘’
‘’Emri im Oswald Toutsch, tani 74-vjeçar. Në atë kohë unë isha një ndër menaxherët në hotelin Palace.
Në Persepolis ishin më shumë se 120 kamariere dhe 40 kuzhinierë. Shumica prej tyre pjesë e stafit të hoteleve Palace dhe Maxim’s në Paris. ‘’
Toutsch do të ishte një ndër kryekamarierët në Persepolis, publikoi revista Blick 4 ditë para festës: ’’Kjo do të jetë maja e karrierave tona!’’
’’I gjori Toutsch! Ai nuk mund të kishte asnjë ide se çfarë ishte e rezervuar për të’’, thotë Dante Franzetti.
Një tjetër kohë
1971: Mao ishte në pushtet në Kinë; Leonid Brezhnjev, në Bashkimin Sovjetik. Diktatori Franco sundonte Spanjën; dhe Richard Nixon, Shtetet e Bashkuara. Studentët po protestonin kundër luftës në Vietnam dhe Shahut të Persisë. Vizita e Shahut në Berlin shkaktoi në 1968 trazira në Gjermani, pasi policia qëlloi studentin Benno Ohnesorg gjatë një demonstrate kundër “Kukullës së Amerikës, Pahlavi”.
Një kamping prej 1 miliard dollarësh.
Në Persepolis, në afërsi të Varrit të Kirit I, Shah planifikonte për të festuar 2500 vjetorin e themelimit të Perandorisë Perse, për tre ditë, nga 11 deri më 14 tetor, 1971. Ajo do të jetë “festa më e madhe në tokë”, njoftoi Shahu. Ai donte ti tregonte botës fytyrën e re të një perandorie të lashtë, një Iran modern dhe krenar, një komb të naftës, jo te mullahëve islame.
Siç dhe Farah Diba pohoi 33 vjet më pas në kujtimet e saj, familja mbretërore donte të tregonte se epoka Pahlavi ishte “një periudhë rilindjeje për qytetërimin iranian”. Shahu kishte punësuar arkitektët francezë si dhe dekorues për të hartuar 50 suita në formë tentash për vizitorët mbretërore, pikërisht pranë rrenojave historike. Një tendë kryesore, me përmasë 68 metra x 24 metra u ndërtua për tavolinën e banketit. Qyteti prej tendash mori një vit për të ndërtuar dhe 37 km prej mëndafshi. Tendat u rregulluan përgjatë pesë rrugëve që të drejtonin në një Shatërvan kryesor.
“Kamping një miliard dollarësh” lexonte titulli i Schëeizer Illustrierte.
“Festa e shekullit”, shkroi revista Life.
Sipas Stern: “Nëna e të gjitha Festave”.
“Ishte magjike, si në Një mijë e një netë “,tha me entuziazëm kamerieri Osëald Toutsch.
50.000 zogj këngëtar u dërguan nga Evropa.
Tre ditë më vonë ata ishin të gjithë të vdekur.
“Zonjat ishin të pajisur me një bunker të veçantë stolish të tyre. Dhe, sa për rrobat e tyre, ato duhet të ndërroheshin pas çdo vakti.” Pikërisht pranë qytetit të krijuar u ndërtua një pistë për uljen e avionëve si dhe një autostradë 1000 km nga Teherani për Persepolis. Gjithashtu u dha urdhëri për të mbjellë një pyll të tërë ngjitur me rrënojat. Dhe për të krijuar atmosferë, 50,000 zogj këngëtar u dërguan nga Evropa. Tre ditë më vonë ata ishin të gjithë të vdekur – klima në shkretëtirë ishte shumë e vështirë për ta. Në mesditë, temperaturat arrinin mbi 40 dhe natën binin nën zero.
Emil Real, 74-vjeç, vëllai i Felix dhe bashkë-organizator: “Sigurisht, ne kishim një kuzhinë të madhe. Makina ushtarake iraniane sollën mbi 150 ton të pajisjeve të kuzhinës, rreth 5000 kilometra, nga Parisi në Persepolis. Çdo gjë ishte e cilësisë më të lartë dhe më besoni, unë kam parë mjaft kuzhina për të dalluar cilësinë më të mirë në botë.’’
Felix Real: “Përgatitjet në kuzhinë për festimin filluan në verën e vitit 1970, kur Iranianët i kërkuan Louis Vaudable, pronari i Maxim’s në Paris, të menaxhonte këtë pjesë të festimeve. Në ato ditë, Maxim’s konsiderohej si restoranti më i mirë në botë. ”
Emil Real: “Tri ditë para banketit gala, tetëmbëdhjetë tonë ushqime arritën : Sipas listës, kjo përfshinte 2700 kg mish viçi, derri dhe qengji. Dhe 30 kg havjar – edhe pse disa njerëz pretendojnë se ishte 150 kg “.
“Dhe një kamion plot me akull”, kamerier Osëald Toutsch Adds.
“Çdo gjë u dërgua nga Parisi, madje edhe majdanoz. Vetëm havjari u dërgua nga Irani, ” kujton Felix Real.
“Drejtori i Maxim’s, Monsieur Louis Vaudable, beson që në historinë e njerëzimit nuk ka pasur kurrë një parti kaq ekstravagante sa kjo,” raportoi Bündner Zeitung.
Farah Diba shpreh me mospelqimi në librin e saj: “… Ajo që zbulova ishte fyese ndaj ndjeshmërisë sime iraniane: një mori punonjësish të huaj ishin punësuar, dhe ndër më të shtrenjtët, kur mund të ishin punësuar iranianë në fusha të caktuara. … Ishte ende e mundur për të anulluar këto marrëveshje?’’
Në kryeqytetet e botës njerëzit ishin duke ndjekur me vëmendje ata të cilët ishin zgjedhur për t’i bërë nderimet e tyre Shahut. Sipas protokollit, i ftuari më i shquar ishte Haile Selassie, 79-vjeç, perandori i Etiopisë. Ai ishte i shoqëruar nga vajza e tij dhe qeni i tij, Cheecheebee. Me qaforen e saj të diamantë, ajo kurrë nuk u largua prej perandorit, madje as në divan. Presidenti amerikan Nixon dërgoi zv.Presidentin Spiro Agneë për ta përfaqësuar atë. Mbretëresha Elisabeth e Britanisë dërgoi burrin e saj Princi Philip dhe Princesha Anne. Presidenti francez Pompidou pranoi fillimisht dhe më pas e refuzoi ftesën, veprim i cili e zemëroi Shahun.
Çdo gjë ishte pergatitur për të qene e përsosur. Perveç aparatit të kafesë.
Dante Franzetti, kamerieri: “Të gjithë dyshuan se arsyeja e vetme Pompidou nuk po vinte në Persepolis ishte për shkak se ai nuk do të jetë në gjendje të ulej pranë Perandoreshës Farah Diba. Vendi ishte rezervuar tashmë për Haile Selassie. ”
“Tavolina e stërgjatë për mysafirët e nderit ishte pothuajse 70 metra e gjatë. 125 gra kaluan gjashtë muaj duke qendisur mbulesën e tavolinës, “raportoi Paris Match.
Emil Real, bashkë-organizator: “Unë kam qenë përgjegjës për shërbim në dhomë në 50 suitat tendë. Secili prej tyre kishte dy dhoma gjumi, dy banjo, një zyrë dhe një sallon të mobiluar i përshtatshëm për dymbëdhjetë njerëz. Një sixhade – me një foto të kreut të shtetit varej në muret e çdo tende. Një dhuratë nga Shah. ”
Felix Real, bashkë-organizator’’ Çdo gjë ishte përgatitur për të qene e përsosur. Përveç aparatit të kafese. Më së shumti do të mund të bënte dy gota në një kohë – për 500 të ftuar! Kjo mund të ketë qenë tmerrësisht e turpshme. Për fat të mirë unë kasha sjellë 20 kg Nescafe nga Vaduz me vete. Përfunduam duke e përgatitur kafen në enë të mëdha për t’u shërbyer të ftuarve.
Puna ime kryesore ishte vera. Për të shkuar me pjatën e parë të mishit – kofshë e qengjit mbushur me champignons, pjekur mesatarisht dhe zbukuruar me shpargull të freskët – të shërbyer me një prej verërave të kuqe më të shkëlqyera, Château Lafite Rothschild, vintage 1945. Unë i testova të gjitha verërat, së pari; për helm dhe pastaj shijen “.
Në gazetën zyrtare të festimeve, të renditura nën “precisions Quelques” ishin: 2500 shishe shampanjë, 1000 shishe me Bordo, 1000 shishe Burgundy, të paketuara në 410 arka, dorëzuar në një bodrum të ndërtuar posaçërisht për këtë qëllim në Persepolis katër javë para se festimet të fillonin.
“Ne gjithashtu kishim për të testuar gotat. Ato ishin kristal dhe qafat e tyre ishin shumë të holla, madhështore! Ne i testuam duke ushtruar pak presion me gishta kundër qafës së tyre – dhe xing, disa qindra u thyen “, rrëfen Rudolf Pazeller, ende më një nuancë keqardhjeje sot.
“Siç e thashë, kam shijuar çdo verë, qindra shishe, por as edhe një pikë nuk kaloi poshtë në fytin tim – e pështyva të gjithë jashtë. Kishim një ndalim të rreptë në alkool gjatë festimeve. Unë gjithashtu shijova të gjitha sorbetet. Shampanja ishte nga viti 1911 dhe ishte kthyer në një ngjyrë rozë të çelët. Por asnjë shishe e prishur, e cila ishte shumë e habitshme për një shampanjë 60-vjeçare. Konjak vintage ishte nga 1860. Por ne kishim vetem dymbëdhjetë shishe, jo shumë për 500 të ftuar. Kur e kuptova se nuk do të ishte e mjaftueshme, kam gjetur dy shishe bosh dhe i rimbusha me Courvoisier. Askush nuk e vuri re. ”
Rudolf Pazeller: “Është koha për të përmendur pjatat e shërbyera gjatë banketit gala. Ja menuja origjinale, në pergamenë:
Persepolis, le jeudi 14 octobre.
– Oeufs de Cailles aux Perles
– Mousse de Queues d’Ecrevisses
– Selle d’agneau des grands plateaux farcie et rôtie dans son jus
– Sorbet au vieux Champagne
– Paon à l’Imperiale
– Turban de Figues- Café Mokka”
Kritika nga sundimtari i ardhshëm
“Le të shkojnë deri në Mars apo përtej Rrugës së Qumështit; atyre ende do t’u privohet lumturia e vërtetë, virtyti moral dhe përparimi shpirtëror dhe nuk do të jenë në gjendje për të zgjidhur problemet e tyre sociale “, tha Khomeinin. Tetë vjet pas “festes së shekullit”, ai do të largonte Shahun jashtë vendit dhe do niste transformimin e Perandorisë Persiane në një teokraci islamike.
Hamendesimet e kostove ndryshonin, në varësi të burimit, nga 300 milionë në 2 miliard franga zvicerane.
“Sulmi ishte shumë i padrejtë sepse gjithe paratë e investuara për festimet rriten ndjeshëm vëmendjen ndaj Iranit: 2500 shkolla u hapën për këtë rast”, Farah Diba proteston në kujtimet e saj.
Mohammad Reza Pahlavi, i vetëshpallur Shahanshah, Mbretin e Mbretërve, Drita e Arianeve, hija e të Plotfuqishmit, filloi fjalimin e tij të madh me fjalët e mëposhtme: “Cyrus! Mbret i madh, Mbreti i Mbretërve … ju Heroi i pavdekshëm i Historisë, babai i perandorisë më të lashtë në botë, liberatori me i madh i të gjitha kohërave, i biri i denjë i njerëzimit. … Pas 2500 viteve, valëvitet përsëri flamuri Pers me krenari si në epokën tuaj të lavdisë. … Sot, Persia mban mesazhin e lirisë dhe dashurisë së njerëzimit në një botë të trazuar … Cyrus, Mbreti i Madh, Mbreti i Mbretërve …, ju mund të pushoni në paqe, sepse ne jemi vigjilentë dhe do të mbetet kështu përgjithmonë. ”
Sherri me grushte
Dante Franzetti: “Një ditë pas paradës ishte banketi Gala. Semaforë trafiku ishin instaluar në hyrje të çadrës së madhe për të siguruar që të gjithë kamerierët të hynin në të njëjtin moment. Dhe, funksionoi përkryer!’’
“E vërtetë,- tha Osëald Toutsch. “Ne kamerierët zviceranë arritëm në Persepolis disa ditë para francezëve dhe Hugo Keusch, shefi ynë, filloi organizimin e çdo gjëje menjëherë. Por pastaj, në momentin e fundit, stafi nga Maxim’s arriti – dhe ata mendonin se dinin se si duhej bërë çdo gjë më mirë. Natyrisht, Hugo nuk e pëlqeu këtë aspak”
Dy nga djemtë francezë mbajten atë, ndërsa një djalë i tretë e goditi drejt e në fytyrë me grusht.
Emil Real: “E vërtetë! Yjet nga Parisi vetëm na urdhëronin që të bënim kështu apo ashtu. Gjë e cila na solli në një zënkë me grushte. Vetëm imagjinoni – një ditë para banketit të madh “!
Felix Real: “I gjori Zoti Keusch … ai madje pati gjakderdhje nga hunda!
Dr. Eugen Riedi: “Dy nga djemtë franceze e mbajten atë, ndërsa një djalë i tretë e goditi drejtë e në fytyrë me grusht. U deshën vetëm dhjetë sekonda dhe unë duhet të them, ishte një mësim shumë profesional për mënyrën se si duhet hequr qafe një kundërshtar. Duke qenë përgjegjës për kujdesin mjekësor të personelit, kam trajtuar Keusch më pas. ”
Osëald Toutsch, kamerieri: “Pastaj ata i thanë atij se nëna e tij në Zvicër kishte vdekur papritur. Keusch u largua menjëherë për Teheran. Me kohë ai kuptoi se ky ishte vetëm një mashtrim për ta hequr qafe. Festimet ishin mbyllur ”
Gerhard Müller, kuzhinier: “Kuzhina ishte si një furrë, me të gjitha këto soba me gaz. Gjashtëmbëdhjetë orë në ditë, ishte po aq e vështirë sa të ishim duke punuar në një minierë. ”
“Në pritje të këtyre ditëve, për herë të parë në jetën time pyeta mjekun tim të përshkruante disa qetësues për mua. … Stafi i kuzhinës duhej të mbahej i lumtur, duke pasur parasysh një dorë ndihmëse, dhe nganjëherë përkëdheljet dhe katastrofat do të shmangeshin “, shkruan Farah Diba në kujtimet e saj.
Gerhard Müller, kuzhinier: “Ne përfunduam duke pastruar tre të katërtat e ushqimit të ftohtë, të ftuarit ishin thjesht të tejngopur.’’
Emil Real: “Në mesditë, në ditën para darkës së madhe, Tito konsumoi një gjeldeti të tërë. Dhe Haile Selassie, një rosë. ”
Osëald Toutsch, kamerieri: “Në fakt, unë derdha një pikë verë në uniformën e bardhë të Titos. Ai nuk tha asnjë fjalë, vetëm shpejt e fshiu atë me pëllëmbën e dorës së tij. ”
Emil Real: ” pas banketit, presidenti sovjetik Podgorny duhej të mbahej në të dy anët, një njeri në të djathten e tij dhe një në të majtën. Në çadrën Podgorny, pija ishte uiski; për zv.presidentit Agneë, ishte vodka. ”
Gazeta Bündner Zeitung pohoi se: “12.000 shishe uiski u konsumuan në Persepolis.” Dokumente të tjera flasin për 25.000 shishe.
Biznes, jo femra.
“Grace Kelly, Princesha Grace e Monakos, ishte më e bukura”, konfirmoi shërbyesja prezente në dhomën e meshkujve, Anna Nutt.
“Por njerëzit nuk kishin absolutisht kohë për gratë në Persepolis. Përveçse kur ata hanin, gjithçka sillej rreth politikës dhe biznesit. Ashtu si në Shën Moritz. Kur Shah ishte aty, të gjithë donin të flasnin me atë, për të hyrë në industrinë e naftës iraniane. Disa të ftuar edhe më ofruan para për t’i prezantuar ata me Shahun. Sigurisht, që ishte jashtë diskutimit, “kujton kamerier Dante Franzetti.
“Nga të gjitha detyrat që m’u dhanë mua në përgatitjet për festimet, përballja me shtypin ishte më e vështira dhe më dëshpëruesja, sepse ashtu siç e kishim parashikuar, një valë kritikash në lidhje me shpenzimet për luks ngadalë u ngrit nga Perëndimi . Gazetarët moren këtë temë të preferuar, dhe shkruan për atë përsëri dhe përsëri. Çfarë lloj monarkie është e veshur me Lanvin dhe ha në Maxim’s, kur njerëzit ende u mungon ushqimi dhe shkolla? … Një shfaqje fishekzjarrësh ishte finalja e madhe e festimeve dhe në foton e fundit, unë mund të shihem qartë me një pamje lehtësimi”, përfundoi Farah Diba.
Osëald Toutsch, kamerieri: “Në fund të festimeve treditore, një sasi e madhe ushqimesh e pijesh kishte mbetur pa përdorur, dhe kur ushtarët filluan të hidhnin arka të tëra vere në kazanët e plehrave, ne kamerierët i sulmuam ata si të çmendur, duke thënë, Zot , ju lutem na ndihmoni të shpëtojmë sa më shumë të jetë e mundur. ”
Gerhard Müller, kuzhinier: “Vetëm imagjinoni: Ushtarët po zbraznin verë nga shishe Magnum mbi kokat e tyre dhe duke mos pirë asnjë pikë! Edhe sot unë mund të dëgjoj Andrea Badrutt, pronarin e Pallatit, i cili kishte qenë gjithashtu i ftuar në Persepolis, duke thirrur: ‘Gerhard, ushtarët janë duke hedhur çdo gjë, verë, pjata,ushqime”.
“Më pas, nëse më kujtohet drejtë, plani ishte për Club Méditerranée të përdorin tendat për turistët. Por kjo nuk ishte e thënë para se çdo gjë të bëhej e ndyrë dhe e pështirosur.”
