Nga Ilir Kalemaj
Në mes të kakofonisë dhe llafazanërisë së zhurmshme televizive shpesh dëgjojmë broçkulla të tipit “duhet bërë shtet”, “kjo është demokracia” apo ato shpëlarjet pa pikë fantazie si për mbyllje të tipit “kështu e ka bota”, apo “kjo s’ka ndodhur në asnjë vend të botës”. Në fakt, përtej Wikepedisë që shpesh lëçititin të cektit, bota është shumë diverse, sistemet politike variojnë goxha në kohë dhe hapësirë, regjimet ndryshojnë jo vetëm nga forma por edhe nga grada, dhe po ashtu ndryshojnë sistemet zgjedhore, mënyra e funksionimit të partive politike etj. Për këtë nuk ka nevojë as të bëjmë gjeneralizime pa vlerë dhe as të ofrojmë zgjidhje apo receta “futja kot” me gjasë se do marrin ndonjë klikim më shumë apo se të qënurit autoritet në një fushë tjetër, na bën ekspertë gjithkund. Kjo edhe në Republikën e Gjithologëve.
Në fakt me termin demokraci është abuzuar dhe abuzohet sot e kësaj dite. Natyrisht dhe praktikisht në pjesën më të madhe të globit kemi demokraci përfaqësuese që në varësi të tipit të sistemit zgjedhor dhe rregullave elektorale është diku më shumë dhe diku më pak përfaqësuese. Forma të demokracisë direkte (madje edhe në këto raste të përziera me demokracinë përfaqësuese si modeli mbizotërues) kemi vetëm në ndonjë përjashtim mjaft të rrallë (për shembull rasti i Zvicrës apo i shtetit të Kalifornisë në SHBA), të ndërtuar si pasojë e praktikave të mira referendare, peticioneve apo sistemit recall (kur një përfaqësuesi i ndërpritet mandati), por këto janë vetëm përjashtime që vërtetojnë rregullin. Madje dhe në Greqinë e Lashtë që rëndom merret si shembulli parësor i demokracisë direkte në literaturë, po të përjashtoheshin skllevërit, gratë, fëmijët dhe pleqtë, si dhe burrat pa tokë, ngelej veç një minoritet me të drejtë vote dhe akoma më pak që mund të zgjidheshin realisht.
Gjithashtu abuzohet sikur demokracia të jetë një dhe e vetme në epokën moderne, si në formë ashtu edhe në strukturë. A thua, demokracitë popullore të Lindjes ku si në rastin e Shqipërisë garonte Partia e Punës me Frontin Demokratik dhe i’u bënte fresk “shoqëria civile” e bashkimeve profesionale, ka ndonjë gjë të përbashkët me demokracitë liberale ku thelbi i kësaj lloj demokracie është “qeverisja e popullit, nga populli, për popullin” siç ka thënë presidenti më i madh amerikan Abraham Linkoln.
Ajo që shpesh anashkalohet sa nga mosdija, aq edhe nga pavetëdija, është prapashtesa liberale që përfaqëson liberalizmin si ideologji, doktrinë, filozofi dhe madje ka nga ata që e kanë quajtur edhe fe të modernitetit. Pa u zgjatur shumë në themelet dhe etimiologjinë e termit për ekonomi fjale dhe mendimi, liberalizimi politik konsiston në liritë natyrore dhe të patjetërsueshme të jetës, fjalës dhe bashkimit në organizata apo fe të zgjedhura lirisht nga individi. Në të drejtën për të protestuar dhe mos u ndëshkuar për bindjet e tua. Në shenjtërinë e pronës private. Si dhe në kueshtutueshmërinë dhe parimin e ndarjes dhe balancës së pushteteve.
Pa pasur këto shtylla të shëndetshme të një demokracie liberale funksionale, mund të jemi gjithçka, shtet patrimonial apo sistem klientelist, tribu, shtet klanor apo sulltanat por vetëm vend normal, shtet kandidat për t’iu bashkangjitur Bashkimit Europian, nuk mund të quhemi. Jetojmë në kushte, kur arsyeja është verbuar, pushteti errësuar, logjika anashkaluar dhe servilizmi dita-ditës është shtuar. Por duhet të kemi guximin të pohojmë se “mbreti është lakuriq”, se demokracia është duke vdekur, se institucionet po dështojnë të kontrollojnë pushtetin, se farsa e përsëritur mund të kthehet në tragjedi duke e kthyer kokëposhtë thënien e super-cituar të Marksit.
*Shkruar enkas për Boldnews.al
