Gjykata e Strasburgut ka pranuar të marrë në shqyrtim çështjen e studentëve të Mjekësisë, të cilët kërkuan shfuqizimin e ligjit që i detyron të punojnë në Shqipëri pas studimeve.
Në Shkurt të vitit 2024 Kushtetuesja, la në fuqi ligjin, por me një ulje të viteve të punësimit me detyrim.
“Aplikantët janë 36 studentë të regjistruar në Universitetin Mjekësor të Tiranës (UTT), një institucion publik.
Kërkesa ka të bëjë me detyrimin, të futur nga Ligji 60/2023, të studentëve të mjekësisë të TMU-së që ose të nënshkruajnë një marrëveshje që i angazhon ata të punojnë si mjekë në sistemin shëndetësor kombëtar për një numër vitesh pas përfundimit të studimeve të tyre, ose përndryshe të paguajnë ‘koston e plotë të studimeve të tyre’ – një shumë më e konsiderueshme se tarifat e zakonshme të shkollimit. Ligji parashikon gjithashtu që diplomat e studentëve të mjekësisë që kanë hyrë në marrëveshje të tilla duhet të mbahen (nga punëdhënësi i tyre) deri në përfundimin e afatit të tyre të punësimit në vend. Këto dispozita do të zbatohen nga viti akademik 2025/26 deri në vitin akademik 2029/2030.
Më 26 shkurt 2024, Gjykata Kushtetuese kombëtare rrëzoi disa dispozita të Ligjit 60/2023, në veçanti duke ulur afatin maksimal të punësimit të kërkuar brenda vendit nga pesë në tre vjet. Ajo konsideroi se dispozitat e kontestuara kishin kufizuar në mënyrë të palejueshme të drejtën kushtetuese të zgjedhjes së lirë të punës dhe të sigurimit të mjeteve të jetesës. Ajo pranoi se ndërhyrja kishte ndjekur një qëllim legjitim, përkatësisht sigurimin e funksionimit të duhur dhe të burimeve profesionale të nevojshme për sistemin publik të shëndetit shëndetësor, në një kohë kur dyshohet se një numër i madh i të diplomuarve të TMU-së kërkonin punë jashtë vendit menjëherë pas diplomimit. Në të njëjtën kohë, Gjykata Kushtetuese gjeti mungesë të një korrelacioni të mjaftueshëm midis masave të marra – veçanërisht punësimit brenda vendit për periudha nga dy deri në pesë vjet, varësisht nga viti i regjistrimit të studentit – me qëllimin legjitim të ndjekur. Prandaj, ajo vendosi se skema e kontestuar kishte arritur në një mohim prapaveprues të lirisë së plotë të zgjedhjes së vendit të punës për studentët që ishin tashmë të regjistruar ose që kërkonin qasje në studime mjekësore. Gjykata Kushtetuese urdhëroi që afatet e lartpërmendura të caktoheshin në një maksimum prej tre, dy dhe një vjetësh, përkatësisht.
Më 19 shtator 2024, Parlamenti ndryshoi Ligjin 60/2023 për ta sjellë atë në përputhje me vendimin e Gjykatës Kushtetuese. Studentët e mjekësisë të TMU-së duhet ose të pranojnë kushte punësimi brenda vendit prej tre, dy ose një viti (në varësi të vitit të regjistrimit), ose të angazhohen të paguajnë koston e plotë të arsimit të tyre (të mbetur) mjekësor. Mbajtja e diplomave deri në përfundimin e një punësimi të tillë (nëse është rënë dakord kështu) gjithashtu duket se mbetet në fuqi.
Aplikantët ankohen sipas Nenit 6 § 1 të Konventës për mungesën e arsyeve të dhëna nga Gjykata Kushtetuese në refuzimin e ankesës së tyre për diskriminim dhe në lidhje me proporcionalitetin e kushteve të ndryshuara të punësimit në vend. Ata gjithashtu ankohen për mungesën e procedurave kundërshtare para Gjykatës Kushtetuese.
Përveç kësaj, aplikantët ankohen sipas Nenit 8 të Konventës për kufizimin e të drejtës së tyre për jetë private dhe aktivitete profesionale, duke pretenduar se ndërhyrja nuk ndjek një qëllim legjitim dhe nuk është e nevojshme në një shoqëri demokratike. Aplikantët ankohen gjithashtu sipas Nenit 2 të Protokollit Nr. 1 të Konventës për mbajtjen e diplomave të tyre pas përfundimit të studimeve, si dhe për mungesën e parashikueshmërisë në rritjen e ndjeshme të kostove të studimit.
Së fundmi, aplikantët ankohen sipas Nenit 14 të Konventës, në lidhje me Nenet 8 dhe 2 të Protokollit Nr. 1, për diskriminimin e studentëve në një situatë ekonomike më pak të favorshme të cilët nuk janë në gjendje të paguajnë kostot e plota të studimeve të tyre”, thuhet në objektin e çështjes.
