Kur një aktivist i ri për paqen u burgos me 15 vjet për tradhti të lartë në Azerbajxhan muajin e kaluar, zemërimi i miqve të tij u drejtua kryesisht ndaj Bashkimit Evropian, më shumë se ndaj qeverisë që e dërgoi atë në burg.
Bahruz Samadov, një student doktorature 30-vjeçar, po përballet me një nga dënimet më të rënda që i është dhënë ndonjë kritikuesi të presidentit Ilham Aliyev, i cili është në pushtet prej 21 vjetësh. Ai e mohon akuzën ndaj tij si të fabrikuar.
Një kritik u shpreh: “BE mund të vazhdojë të flirtojë me Baku-n, por heshtja ka kosto.”
Pak pas pushtimit të plotë rus të Ukrainës në vitin 2022, Presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, e deklaroi Azerbajxhanin si një “partner kyç” në përpjekjet e BE-së për të larguar varësinë nga gazi natyror rus.
Në këtë periudhë, Aliyev ka rikthyer kontrollin mbi rajonin e shkëputur të Karabakut, duke shkaktuar një eksod të të gjithë popullsisë armene; ai gjithashtu ka siguruar një mandat të pestë radhazi në zgjedhje që janë kritikuar gjerësisht nga vëzhguesit, si dhe ka shtypur opozitën dhe lirinë e medias.
Parlamenti Evropian i bëri thirrje BE-së vitin e kaluar të vendosë sanksione ndaj Bakusë dhe të ndalojë varësinë nga eksportet e gazit të Azerbajxhanit. Megjithatë, zyrtarët kryesorë të politikës së jashtme i shmangin kritikat publike ndaj Aliyevit.
Kur Kaja Kallas, diplomatja më e lartë e BE-së, e vizitoi Bakun në prill, ajo u kritikua ashpër nga kundërshtarët e Aliyev-it për theksimin e “potencialit të madh” të marrëdhënieve BE-Azerbajxhan, ndërkohë që të paktën 21 gazetarë kryesorë ishin ndaluar në Baku.
Aliyev e ka justifikuar arrestimin e gazetarëve me nevojën për “mbrojtjen e peizazhit mediatik nga ndikimet negative të jashtme”, duke akuzuar raportuesit për “marrje të paligjshme të fondeve nga jashtë”.
Ai gjithashtu prej kohësh akuzon organizatat ndërkombëtare për paragjykim dhe ndërhyrje në politikën e brendshme, dhe zyrat e OKB-së, Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq dhe BBC-së në Baku janë urdhëruar të mbyllen.
Politika e BE-së, në efekt, i ka dhënë Aliyevit “dorë të lirë”, thotë Eldar Mamedov, ish-diplomat letonez dhe këshilltar për politikën e jashtme i grupit Social Demokrat në Parlamentin Evropian.
“Shtypja, arrestimet e disidentëve, blogerëve dhe zërave opozitarë prej kohësh kanë tendosur marrëdhëniet Baku-Bruksel,” tha ai për BBC-në. “Që nga agresioni i Rusisë në Ukrainë, kjo çështje praktikisht është zhdukur nga agjenda.”
Bashkimi Evropian e hedh poshtë këtë akuzë.
“BE është e shqetësuar për ngushtimin e hapësirës civile në Azerbajxhan,” tha një zëdhënës për BBC-në dhe i ka bërë thirrje Bakusë “të lirojë të gjithë ata që janë arrestuar në mënyrë arbitrare për ushtrimin e të drejtave të tyre themelore”.
“BE-ja ka ngritur vazhdimisht shqetësimet e saj në të gjitha nivelet, si publikisht, ashtu edhe në privat,” përfshirë gjatë vizitës së Kaja Kallas në Baku, shtoi ai.
BE-ja dëshiron të diversifikojë burimet e gazit për të shmangur varësinë nga një furnizues i vetëm si Rusia.
Azerbajxhani është larg të qenurit aktori më i madh, pasi pjesa e tij në importet e gazit natyror në BE mbetet modeste, 4.3%, megjithëse furnizimet janë rritur.
Por pjesa është shumë më e madhe në disa vende anëtare të lidhura me tubacionin e Koridorit të Gazit Jugor nga Azerbajxhani. Deri në 40% e importeve të gazit në Bullgari vijnë nga Azerbajxhani, dhe për Italinë e Greqinë kjo është 15%.
Kjo e bën të vështirë që BE-ja të paraqesë një front të unifikuar, sipas një diplomati të lartë evropian që foli në kushtet e anonimatit.
“Europa në këtë situatë nuk ka shumë levë të besueshme mbi Azerbajxhanin,” tha ai.
Energjia elektrike nuk do të mungojë në Evropë pa gazin azer, por kjo nuk është çështja, thotë analisti i rrezikut Benjamin Godwin, i specializuar në Kaukaz dhe Azinë Qendrore.
“Strategjia e BE-së është të ketë sa më shumë gaz nga sa më shumë vende të ndryshme,” thotë ai. “Dhe ndërsa nuk varet nga gazi azer, dëshiron të ketë më shumë gaz nga Azerbajxhani për të reduktuar në fund varësinë ndaj Rusisë.”
Ai partneritet energjetik “nuk ndryshon qëndrimin tonë për situatën e të drejtave të njeriut në Azerbajxhan,” tha zëdhënësi i BE-së për BBC-në.
Presidenti Aliyev ka përfitime të tjera për Evropën përveç gazit.
Ai ka mbështetur vazhdimisht integritetin territorial të Ukrainës përballë pushtimit rus, një qëndrim i rrallë midis vendeve ish-sovjetike që Kremlini i sheh si aleatë.
Megjithëse Azerbajxhani nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë, ai ka dërguar ndihma humanitare për Ukrainën.
Marrëdhëniet e Bakusë me Moskën janë përkeqësuar në muajt e fundit.
Një aeroplan i Azerbaijani Airlines u rrëzua në dhjetor, duke shkaktuar 38 viktima, mesa duket u qëllua gabimisht nga një raketë ruse kundërajrore.
Krizat u thelluan më tej pas vdekjes së dy burrave azerbajxhanas në paraburgimin rus.
Duke sfiduar hapur Rusinë, Aliyev ka synuar të marrë një rol më të madh në një rajon tradicionalisht të dominuar nga Moska, thonë ekspertët. Por ai gjithashtu i prezantohet Perëndimit si kundërshtar i Vladimir Putinit.
“Azerbajxhani ka tërhequr vëmendjen dhe e ka luajtur mirë lojën. Po sheh që të gjitha palët duan të jenë miq me ta dhe po e shfrytëzojnë këtë në të gjitha drejtimet,” tha diplomati i lartë i BE-së për BBC-në.
Një diplomat tjetër evropian me pozicion të rëndësishëm tha: “Ne nuk jemi aspak të kënaqur me regjistrin e të drejtave të njeriut në Azerbajxhan, por nuk ka shumë që mund të bëjmë.”
Kur shtatë gazetarë investigativë në Azerbajxhan morën dënime të gjata me burg muajin e kaluar, shërbimi diplomatik i BE-së (EEAS) e quajti këtë një “zhvillim shqetësues” dhe kërkoi “masa të menjëhershme për të siguruar një mjedis të sigurt dhe mbështetës për të gjithë gazetarët”.
Deri tani BE-ja ka heshtur për dënimin e Bahruz Samadovit për tradhti. Por miqtë e tij thonë se ai kohët e fundit ka tentuar t’i marrë jetën vetes dhe kanë frikë për sigurinë e tij.
/Artikull i BBC-së
