Nga Sorina Koti
Problematikat e sistemit doganor në Shqipëri transferohen në të gjitha hallkat e jetës së individit dhe të biznesit shqiptar. Perceptimet mbi funksionimin e doganës shqiptare janë negative, kur ato lidhen me nivelin e korrupsionit dhe mundësitë, që ato kanë për të kontribuar në buxhetin e shtetit.
Të ardhurat nga doganat janë elementi i dytë më i rëndësishëm, pas TVSH, që sjell të ardhura për shtetin. Reforma e nisur nga qeveria shqiptare për formalizimin e ekonomisë, dhe sidomos nisma për uljen e evazionit fiskal, me anë të kontrollit të kuponit tatimor, nuk ka dhënë efektet e kërkuara.
Ministria e Financave ka kërkuar prerjen e kuponit tatimor për çdo produkt të shitur nga biznesi i vogël dhe i madh. Në të kundërt, ligji parashikon gjoba për biznesin si dhe për konsumatorin, që nuk tërheq kuponin tatimor.
Kjo Reformë e filluar nga baza u përball me vështirësi, pasi biznesi i vogël në të shumtën e rasteve nuk i merrte mallrat me faturë nga grosisti.
Në kushtet kur grosisti vetë nuk është furnizuar me mallra të zhdoganuar, atëherë faturimi i mallit do të sillte kosto për biznesin. Një mall i futur kontrabandë, nuk ka mundësi që të shitet me fatura të rregullta.
Atëherë lind pyetja, që shumë biznese e kanë bërë: pse shteti e fillon Reformën nga më i vogli, dhe nuk kontrollon Doganat, të cilat janë më pak në numër e mbi të gjitha supozohet, që janë zyrat e shtetit ku gjithҫka është e monitoruar me teknologjinë më të fundit?
Pse nuk kontrollohet dhe të zhdoganohet ҫdo produkt që hyn në Shqipëri? E nëse kjo do të ndodhte, atëherë automatikisht të gjitha hallkat e ekonomisë do furnizoheshin me mall të rregullt, të zhdoganuar dhe më faturat përkatëse. Kjo do të ҫonte, që edhe biznesi i vogël të detyrohej të priste faturën për ҫdo produkt.
Perceptimi mbi korrupsionin e Doganave është matur nga Balkan Opinion Barometër në nivel Rajoni. Tabela më poshtë na jep të dhënat me përqindje.
| Viti 2017 | Aspak dakord | Pjesërisht jo dakord | Pjesërisht dakord | Plotësisht dakord | Nuk e di / refuzoj |
| Shqipëria | 3 | 7 | 32 | 56 | 3 |
| Bosnjë –Hercegovina | 2 | 9 | 38 | 45 | 6 |
| Kroaci | 3 | 15 | 44 | 34 | 4 |
| Kosova | 10 | 22 | 33 | 31 | 3 |
| Maqedonia | 4 | 16 | 43 | 30 | 8 |
| Mali i Zi | 3 | 14 | 39 | 27 | 17 |
| Serbia | 2 | 7 | 37 | 43 | 11 |
Burimi: Balkan Opinion barometer, 2017
Në lidhje me faktin, se sa preken doganat nga korrupsioni, renditja në nivel Rajoni për vitin 2017 tregon se 56% e shqiptarëve mendojnë se Dogana ka nivel të lartë korrupsioni. Nga të dhënat e mësipërme, rezulton se Shqipëria zë vendin e pare në Rajon për korrupsionin në Doganat, e pasuar nga Bosnjë-Hercegovina dhe Sërbia.
Doganat konsiderohen si “porta” e një vendi. Fakti, që shqiptarët e konsiderojnë si Institucion të korruptuar, kjo do të kërkonte ndërhyrjen urgjente të shtetit. Njësitë e kontrollit, anti-kontrabandës dhe lufta kundër korrupsionit, duhet të jetë kryefjala e veprimeve të shtetit, për të siguruar mirë-funksionimin e ekonomisë.
Gjithashtu, kjo do të sillte edhe një përmirësim të cilësisë së produkteve, që importohen dhe do të ulte ndjeshëm rastet e abuzimeve me dhënie rryshfetesh apo njohjeve personale.
Reforma e formalizimit të ekonomisë duhet t’a kthejë vëmendjen drejt Doganave, me anë të kontrolleve më të rrepta , transparencë të proҫedurave doganore dhe funksionim të plotë të sistemit të monitorimit.
Lufta kundër korrupsionit dhe zbatimi i penaliteteve sipas Ligjit, do të rritë efiҫencën e mbledhjes së të ardhurave nga Doganat, si dhe do i hapte rrugën formalizimt të plotë të ekonomisë.
