“Po punoj me të gjitha forcat sepse kjo është finalja për mua, me ligj këto zgjedhje do të jenë të fundit.” Kjo fjali e presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan shkaktoi një stuhi në Perëndim, agjencitë e lajmeve raportuan: “Erdogan po mendon për largimin” ose “Erdogan shpall tërheqjen”. Megjithatë në Turqi u prit me tallje. “Ai po heq dorë përsëri”, shkruan përdoruesit e shumtë, duke spekuluar në rrjetet sociale se sa herë e kishte parashikuar largimin e tij: dy, tre apo me shume herë?
Sipas Dr. Sipas Hakki Tas, një shkencëtar politik në Institutin Gjerman për Studime Globale dhe Zona (GIGA), njerëzit janë me të drejtë skeptikë sepse kanë dëgjuar tashmë deklarata të ngjashme nga Erdogan. “Ai foli për zgjedhjet e tij të fundit në vitin 2009. Në vitin 2012 tha se do të kandidonte për herë të fundit në krye të partisë, në vitin 2023 premtoi se do të kërkonte mbështetjen e votuesve për herë të fundit dhe më pas do të dorëzonte stafetën brezit të ri”, kujton Tas. Tani, thotë Tas, dëgjojmë të njëjtat deklarata se zgjedhjet e ardhshme lokale do të jenë të fundit për të.
Në të njëjtën kohë, Erdogan zbatoi qëllimet e tij pas çdo zgjedhjeje dhe zgjeroi kompetencat e tij pas çdo fitoreje. Sot ka më shumë kompetenca se kurrë më parë. Ai është kreu i parë i shtetit, nën autoritetin e të cilit është qeveria. Ai është gjithashtu kryetar i partisë AKP.
Kjo është arsyeja pse Tas beson se deklarata e Erdoganit është më shumë një lëvizje taktike. Ai përdor lidhjen emocionale të votuesve të tij dhe kërkon edhe një herë besimin e tyre për t’i mobilizuar ata.
Në pushtet për 22 vjet
Erdogan, i cili njihet si një politikan islamik-konservator, ka qenë në pushtet për 22 vjet. Së pari si kryeministër, e pastaj nga viti 2014 si president. Megjithatë, zgjedhjet e ardhshme lokale të 31 marsit janë shumë të rëndësishme për të. Në dhjetë vitet e fundit, vendi ka përjetuar kaq shumë referendume, zgjedhje parlamentare, zgjedhje lokale dhe zgjedhje presidenciale – politika, shoqëria dhe ekonomia ishin vazhdimisht në modalitetin e fushatës zgjedhore.
Pas zgjedhjeve lokale, të cilat mbahen në fund të marsit, fillimisht situata do të jetë më e qetë. Nëse nuk caktohen zgjedhje të parakohshme parlamentare ose presidenciale, Erdogan do të sundojë edhe për katër vjet të tjera. I përforcuar nga fitorja në zgjedhjet lokale, ai do të dëshirojë të zgjerojë edhe më tej pushtetin e tij, ndoshta të ndryshojë kushtetutën dhe të mendojë për pasardhësin e tij. Për këtë, atij i duhen veçanërisht metropolet e forta ekonomikisht si Stambolli, Ankaraja, Izmiri dhe Antalia, sepse ato përbëjnë pothuajse gjysmën e prodhimit ekonomik të vendit.
Në rreshtin e parë qëndron metropoli 17 milionësh i Stambollit. Sondazhet atje parashikojnë se do të ketë një luftë për çdo votë. Që nga viti 2019, qyteti ka qenë në duart e partisë më të madhe opozitare CHP. Kryebashkiaku Ekrem Imamoglu dëshiron të rizgjidhet. 52-vjeçari është i njohur në të gjithë Turqinë dhe deri më tani ka pasur një fushatë të suksesshme zgjedhore.
Murat Kurum, kandidati i partisë në pushtet AKP, nga ana tjetër, nuk ka sjellë ndonjë vrull real në fushatën zgjedhore dhe deri më tani është dëshmuar të jetë një figurë joemocionale dhe e zbehtë. Ndonëse ka qenë ministër i Mjedisit, Urbanizmit dhe Klimës për pesë vjet, ai është relativisht i panjohur. Që nga futja e sistemit presidencial, qytetarët nuk dinë as emrat e anëtarëve të qeverisë, sepse vetëm Erdogani është gjithmonë në plan të parë.
Kandidati i Erdoganit, Turgut Altinok, nuk ka fituar ende një garë në kryeqytet, Ankara. Pavarësisht parullave të ashpra nacionaliste-fetare, ai nuk grumbulloi shumë pikë. Sondazhet tregojnë se presidenti aktual Mansur Yavas i partisë opozitare CHP ka një epërsi të ngushtë.
Kështu, Erdogan edhe një herë e ndjeu se ishte detyrë e tij të përfshihej vetë në fushatën zgjedhore. Për ditë të tëra, 70-vjeçari kalonte nga një ngjarje e madhe në tjetrën, duke mbajtur fjalime dhe duke brohoritur sikur të ishte vetë në fletën e votimit.
Ai është i vetëdijshëm për rolin që luan Stambolli në politikën e vendit. Edhe karriera e tij filloi në Stamboll. Erdogan ishte kryebashkiak atje nga viti 1994-1998. Stambolli është ekonomikisht i fortë. Jo më kot thonë në Turqi: “Kush fiton në Stamboll, fiton në vend”.
Aq më tepër që metropolet janë në thelb burime të rëndësishme të ardhurash për Erdoganin për të qëndruar në pushtet. Pas ndryshimit të qeverisë në shumë këshilla bashkiake në vitin 2019, doli në dritë se AKP kishte vite që punësonte kuadro pranë partisë në administratat e qytetit. Prej andej shkonin edhe porosi të shumta të mëdha për sipërmarrësit besnikë ndaj partisë. Ata gjithashtu u dhanë privilegje vëllazërive nacionaliste dhe islamike.
Tas beson se një fitore në zgjedhjet e ardhshme do të rriste vetëbesimin e partisë në pushtet. Qeveria, thotë ai, do ta interpretojë çdo fitore si mbështetje për linjën e saj politike dhe do të vazhdojë me një kurs edhe më të ashpër.
Kush mund të jetë pasardhësi i Erdoganit?
Edhe pse shumë nuk besojnë realisht se Erdogani mund të tërhiqet vërtet tani, kohët e fundit është folur shumë për një pasardhës të mundshëm. Erdogani së fundmi ka mbushur 70 vjeç. Kohët e fundit po shfaqen gjithnjë e më shpesh foto dhe inçizime me shëndet të dobët.
Në këtë rast, kush do të vijë në karrigen e Erdoganit? Pas dështimit të dhëndrit të tij të madh Berat Albayrak si ministër i Financave, shumë supozuan se ai do të mbështeste ose djalin e tij Bilal Erdogan ose dhëndrin e tij më të vogël, prodhuesin e armëve Selcuk Bayraktar, si pasardhës të tij.
A do të jenë në gjendje këta kandidatë të mundshëm të vazhdojnë ta udhëheqin partinë me aq sukses sa Erdogani? “Në thelb, nuk ka më një parti që zhvillon politika dhe mobilizon njerëzit,” përgjigjet shkencëtari Hakki Tas. Në fakt, që nga futja e sistemit presidencial, ekziston vetëm Erdogani.
Gazetari turk Ragip Soylu beson se shumë gjëra mund të ndodhin përpara zgjedhjeve të ardhshme presidenciale. Në platformë, X ai shkroi se 2028 është larg. Deri atëherë, Erdogani mund të ndryshojë mendje disa herë apo edhe mund të përpiqet të ndryshojë kushtetutën, shkroi ai.
Fakti është se AKP po punon për t’i dhënë mundësi Erdoganit të ketë një mandat tjetër. Atij aktualisht i mungojnë pothuajse 40 vota për ndryshimin e kushtetutës apo për zgjedhjet e parakohshme. Aktualisht është e pasigurt nëse Erdogani mund të bëjë për vete ndonjë nga partitë opozitare për qëllimet e tij./DW
