Nëntë muaj pas tragjedisë në stacionin hekurudhor në Novi Sad, ku humbën jetën 16 vetë, kriza politike në Serbi është larg fundit. Protestat janë ende duke vazhduar, gjë që është disi e habitshme duke pasur parasysh temperaturat e larta dhe pushimet verore, por presioni është ende aty.
Aksionet policore u intensifikuan gjatë verës, represioni u rrit. Por nëse do të gjykonim nga ngjarjet e fundit, policia është zëvendësuar nga forca të ndryshme private sigurie, dhe duket se policia bashkiake është përfshirë në arrestime.
Një shfaqje apo ndjekje penale e zgjuar?
Fillimi i gushtit solli një bombë politike pas arrestimit të zyrtarëve të lartë të Partisë Përparimtare Serbe (SNS) për korrupsion dhe përvetësim të 115 milionë dollarëve në ndërtimin e hekurudhës së shpejtë Novi Sad-Kelebija. Publiku mbeti mjaft i hutuar, dhe ky veprim shihet ose si një shfaqje e drejtuar nga Aleksandar Vuçiçit, ose si një hap i vërtetë nga prokuroria në bashkëpunim me Bashkimin Evropian.
“Të dyja teoritë tregojnë se sa shumë shteti serb nuk bazohet në institucione të formalizuara”, tha për DW Dejan Bursaq, një bashkëpunëtor kërkimor në Institutin për Filozofi dhe Teori Sociale.
“Nëse i analizoni të dyja këto zgjidhje, shihni se ato tingëllojnë të çmendura. Në atë kontekst, të dy skenarët janë të rrezikshëm për SNS-në dhe Aleksandar Vuçiçin, sepse të dyja tregojnë se ai nuk ka vërtet kontroll mbi shtetin. Dhe kjo është diçka mbi të cilën bazohet imazhi i tij”, thotë bashkëbiseduesi ynë.
Panik – kush është i radhës?
Shkencëtari politik Dushko Radosavljeviq vlerëson se është më i prirur ndaj interpretimit sipas të cilit prokuroria më në fund po vepron në mënyrë të pavarur, gjë që “tregohet edhe nga reagimet histerike ndaj arrestimit dhe ndalimit të të dyshuarve”.
“Ka filluar paniku, veçanërisht pasi ky është niveli i parë i arrestimeve. Tani një shumë më serioze parash po përmendet tashmë në këtë rast. Deri më tani këto kanë qenë shuma relativisht modeste parash. Nëse shkojmë më tej në analizë, pyetja është se sa njerëz të tjerë do të arrestohen? Regjimi nuk e di se kush mund të jetë. Le të themi se është gjithashtu e mundur që BE-ja të ketë dhënë inkurajim për të filluar një luftë kundër korrupsionit”, tërheq vëmendjen Radosavljeviç.
Përkeqësimi i krizës
Kriza brenda koalicionit qeverisës është përkeqësuar gjithashtu ditët e fundit. Disa tensione midis SNS dhe Partisë Socialiste të Serbisë (SPS) kanë vazhduar për një kohë të gjatë, por tani kjo është shtuar nga retorika e ashpër drejtuar partive boshnjake në Sanxhak, pas thyerjes së dhunshme të bllokadës së Universitetit Shtetëror të Novi Pazarit (DUNP).
Autoritetet kanë sulmuar ashpër udhëheqësit e partive lokale për mosbesnikëri, gjë që e ka shtyrë Partinë e Veprimit Demokratik të Sanxhakut (SDA) të ngrejë padi penale kundër kryetares së Parlamentit, Ana Brnabiq, “për nxitje të urrejtjes dhe intolerancës kombëtare, racore dhe fetare”.
Kjo nuk është për t’u habitur pas nëntë muajsh krize, thekson Dejan Bursaç. “Nëse do të kishim një sistem funksional partiak, kjo do të ishte gjendja natyrore, konfliktet dhe fraksionet e brendshme do të lindnin shumë shpejt”, thotë ai.
“Nëse keni një qeveri që nuk e kontrollon më vendin, pritet që të ketë pakënaqësi. Por këtu, partitë funksionojnë si disa qendra informale të pushtetit. Dhe kjo është arsyeja pse procesi është më i ngadaltë”, beson Bursaq.
SNS dërgoi “banditë” në Novi Pazar, një zonë e ndjeshme, për të zbrazur universitetin, vlerëson Dushko Radosavljeviç.
“Tani është krijuar një atmosferë shpërthyese atje. Dhe në atë atmosferë, një politikan me përvojë si Rasim Ljajiç, ose dikush tjetër, e kupton se këmisha është më afër se palltoja e tij”.
Hulumtimi si menaxhim krizash
Të gjitha këto ngjarje mbulohen disi nga sondazhet e opinionit publik. Dy të fundit – ai nga Sprint Insight dhe New Serbian Political Thoughts – treguan se një listë e mundshme studentësh do të kishte një avantazh të sigurt ndaj listës së regjimit.
Edhe pse këto janë ende zgjedhje teorike, sipas këtyre sondazheve, studentët kanë të paktën dhjetë përqind më shumë mbështetje se partia e Vuçiçit.
Kjo më pas u “mbulua” nga një sondazh i Ipsos që studetët nuk i sheh si një opsion real. Dejan Bursaç beson se sondazhet e mëvonshme ishin “menaxhimi i krizës i sondazhit të Sprint Insight që u dha një avantazh studentëve”.
“Është shumë e çuditshme që disa agjenci nuk u përgjigjën për nëntë muaj, dhe më pas shumë prej tyre i paraqitën sondazhet e tyre brenda dy javësh. Mendoj se problemi për SNS-në sigurisht ekziston, sepse keni një situatë praktikisht emergjente në vend, dhe pritet që mbështetja e tyre të bjerë”, thotë Bursaq.
Agoni apo konsolidim i regjimit
Protestat në Serbi nuk ndalen, por për shkak të rritjes së shtypjes dhe paligjshmërisë së vazhdueshme, qytetarët rebelë shpesh thonë se regjimi është konsoliduar dhe se një lloj iniciative është në anën e tij. Megjithatë, ka edhe shumë që mendojnë se Vuçiç ka mbaruar dhe se kjo është vetëm agonia e një regjimi të dështuar.
Dushko Radosavljeviç nuk e sheh konsolidimin e regjimit dhe rendit problemet me të cilat po përballen autoritetet: “Është e vështirë të mbushësh buxhetin, askush nuk dëshiron të nënshkruajë leje për punime në infrastrukturë, ai hyri në një konflikt serioz me boshnjakët, nuk ia doli shumë mirë në Uzhice.”
“Është e vështirë të thuhet se çfarë është konsolidimi. Një bisedë me Macronin? Apo është konsolidim që shndërron shtatë kompani publike në shtatë kompani me përgjegjësi të kufizuar për të shlyer disa borxhe? Ndoshta ai e sheh si konsolidim faktin që e ka rrethuar veten me një numër të madh policie që e mbrojnë nga takimet e drejtpërdrejta me qytetarët rebelë”, përfundoi Radosavljeviç për DW.
Nga ana tjetër, Dejan Bursaç thotë se pretendimet se regjimi po bie apo se po konsolidohet nuk përjashtojnë njëra-tjetrën.
“Më duket se Vuçiç po i afrohet mënyrës zgjedhore të SNS-së. Mendoj se ai e ka kuptuar se kjo do të duhet të përfundojë vetëm me zgjedhje. Por atje na pret një proces jodemokratik, në të cilin të gjitha manipulimet zgjedhore do të çlirohen në maksimum”, përfundon bashkëbiseduesi ynë./DW
