Vendimi i kryeministrit Benjamin Netanyahu për të shkuar në luftë me Iranin e futi të gjithë Lindjen e Mesme në një territor të panjohur. Megjithatë, një gjë mbetet konsekuente: këmbëngulja e Netanyahut se Izraeli mund të zhvillojë një luftë të pacaktuar në fronte të shumta, ndërsa njëkohësisht zgjeron rrethin e tij të normalizimit. Në mënyrë specifike, Netanyahu ka pohuar vazhdimisht se tani mund ta bindë Arabinë Saudite të bashkohet me fqinjët e saj të Gjirit, Bahreinin dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, në vendosjen e marrëdhënieve të plota diplomatike me Izraelin.
Pas fushatës së tij kundër Iranit, Netanyahu pretendoi në një postim në rrjetin social “X” se “fitorja e Izraelit hap një mundësi për një zgjerim dramatik të marrëveshjeve të paqes”. Supozimi i tij është se sauditët po prisnin mundësinë për të nënshkruar paqen me Izraelin dhe nuk e kishin bërë këtë nga frika e hakmarrjes prej “Boshtit të Rezistencës” të udhëhequr nga Irani. Tani, pas luftës Izrael-Iran, kjo pengesë e fundit për një Lindje të Mesme të re është hequr.
Nuk është e vështirë të kuptohet pse Netanyahu po përpiqet t’i shesë publikut izraelit pretendimin se sauditët duan normalizimin tani më shumë se kurrë. Duke parë përpara drejt zgjedhjeve, Netanyahu mund të cilësohet si hero: duke sjellë jo vetëm një Lindje të Mesme të stabilizuar rishtazi të mbështetur nga hegjemonia ushtarake izraelite, por edhe një Lindje të Mesme të normalizuar ku Jeruzalemi gëzon marrëdhënie të plota diplomatike me edhe më shumë aktorë kryesorë të rajonit.
Arabia Saudite megjithatë nuk mendon kështu. Kjo për shkak të një divergjence interesash: Izraeli ende po kërkon një riorganizim ambicioz rajonal përmes forcës ushtarake, ndërsa ish-bashkëpunëtori i tij dëshiron një armëpushim dhe një kthim në status quo-në.
Ndjekja e Netanyahut për një “fitore të plotë” ndaj Hamasit, si dhe Iranit, ka shkaktuar acarim të marrëdhënieve rajonale të Izraelit. Riadhi është ende i irrituar pas komenteve të Netanyahut në shkurt se sauditët mund të krijojnë një shtet palestinez në tokën e tyre. Ai më pas “ua gërvishti plagën” duke pretenduar se normalizimi me Riadhin “do të ndodhë”.
Po kështu, luftërat e përjetshme të Netanyahut kanë bërë që disa nga shtetet që tashmë kanë nënshkruar Marrëveshjet e Abrahamit të përjetojnë pendimin e blerësve dhe të pranojnë në heshtje se shpresa e tyre për të pasur dividentë paqeje midis palestinezëve dhe izraelitëve përmes Marrëveshjeve të Abrahamit nuk ka pasur sukses. Qeveria e Sudanit duket se po kërkon të rivendosë marrëdhëniet me Iranin. Ambasadori i Bahreinit nuk shkeli kurrë në Izrael pas 7 tetorit. Edhe Emiratet e Bashkuara Arabe, të cilat janë vendosmërisht anti-Hamas, i dënuan sulmet e Izraelit ndaj Iranit dhe, së bashku me sauditët dhe katarianët, kundërshtuan hyrjen e SHBA-ve në konflikt.
Anwar Gargash, ish-ministri i Punëve të Jashtme si dhe këshilltar i presidentit të Emirateve të Bashkuara Arabe, Mohammed bin Zayed, deklaroi në një postim në rrjetin social “X” disa ditë pas sulmit se “sulmi izraelit ndaj Iranit dhe lufta e vazhdueshme midis tyre është një moment vendimtar që mbart implikime të thella për të dy vendet dhe të gjithë rajonin”. Pas armëpushimit Izrael-Iran, ai deklaroi se “shtetet e Gjirit patën një qëndrim të fortë dhe me ndikim kundër luftës izraelite ndaj Iranit, duke u përpjekur në të gjitha platformat ndërkombëtare për të ulur tensionet dhe duke bërë thirrje për zgjidhjen e çështjeve të pazgjidhura”.
E gjithë kjo e hedh poshtë logjikën e Netanyahut pas pretendimit të tij se normalizimi do të pasojë fitoren e Izraelit ndaj Republikës Islamike. Më parë, kishte një konvergjencë interesash midis Izraelit dhe shteteve të Gjirit, veçanërisht Arabisë Saudite, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Bahreinit: Ndërsa fuqia e Iranit rritej dhe dukej e vendosur të mbillte kaos rajonal, Netanyahu e shiti Izraelin si “qen sulmi” që mund të frenonte aktivitetet destabilizuese të Teheranit në emër të të gjithëve.
Por kjo ishte para uljes së tensioneve saudite me Iranin. Ishte gjithashtu para se Izraeli të niste një fushatë shkatërruese në Gaza, të zgjeronte luftën e tij në të gjitha kufijtë e tij dhe më pas t’i drejtonte bombarduesit e tij kundër Iranit. Shtetet e Gjirit preferuan një zgjidhje diplomatike mbi forcën ushtarake kur erdhi puna te Teherani, pasi arritën në përfundimin se kjo është mënyra më strategjike dhe efektive me të cilën mund të trajtohej shqetësimi i tyre për sigurinë me Republikën Islamike.
Për më tepër, publiku i tyre është i tmerruar nga numri i të vdekurve në Gaza dhe gjetkë. Mediat e Arabisë Saudite kanë paraqitur kritika gjithnjë e më të ashpra ndaj politikave të Izraelit dhe madje edhe ndaj vetë Netanyahut. Pasi Izraeli nisi fushatën e tij kundër Iranit, kritikat saudite vazhduan të pandërprera dhe vetëm sa forcuan perceptimin se Netanyahu është një destabilizues në rajon. Kjo lë të kuptohet për një qëndrim gjithnjë e më të ashpër të publikut dhe elitës kundër politikave të Izraelit brenda mbretërisë.
Kjo është arsyeja pse sauditët refuzuan të lejonin si Izraelin ashtu edhe SHBA-të të përdornin hapësirën e tyre ajrore për të sulmuar Iranin. Kjo shpjegon gjithashtu pse udhëheqësi de facto i Arabisë Saudite, i cili është Princi i Kurorës Mohammed Bin Salman, nxitoi të telefononte presidentin iranian Masoud Pezeshkian menjëherë pasi armëpushimi hyri në fuqi. Të dyja palët përsëritën mbështetjen e tyre për një ulje të vazhdueshme të tensioneve saudite-iraniane.
E thënë shkurtimisht, lufta e Izraelit kundër Iranit mund të ketë dhënë suksese taktike, por nuk do t’i ofrojë Jeruzalemit dividentët politikë për të cilët Netanyahu ka lënë të kuptohet vazhdimisht. Shtetet e Gjirit, dhe veçanërisht Arabia Saudite, duan që luftërat e Izraelit të ndalen. Netanyahu dëshiron që ato të vazhdojnë. Luftërat e përhershme të Netanyahut po i largojnë partnerët potencialë për normalizim nga Izraeli. “Qenit sulmues i është zgjidhur zinxhiri”.
Ekziston një tjetër gabim kryesor izraelit që po pengon një marrëveshje: Netanyahu ka pohuar vazhdimisht se Izraeli do t’i bënte një nder botës arabe duke i ofruar normalizim. Ministri i Financave Bezalel Smotrich kohët e fundit e përsëriti këtë pretendim në një postim të gjatë në “X”, ku ai argumentoi se është bota arabe dhe jo Izraeli ajo që do të përfitonte më shumë nga një marrëveshje. Prandaj, Smotrich pohoi se sauditët nuk kanë të drejtë të kërkojnë lëshime politike nga Izraeli në këmbim të normalizimit.
Shtetet e Gjirit dhe në veçanti sauditët e refuzojnë një ide të tillë. Riadhi nuk e sheh normalizimin si diçka që u nevojitet. Përkundrazi, është diçka që ata janë të gatshëm ta ofrojnë në këmbim të lëshimeve izraelite. Kjo ishte baza pas Iniciativës Arabe të Paqes të vitit 2002: Të normalizohen marrëdhëniet me Izraelin në këmbim të tërheqjes së këtij të fundit nga të gjitha territoret që pushtoi në vitin 1967 dhe një zgjidhjeje të dakorduar reciprokisht për problemin e refugjatëve palestinezë.
E njëjta logjikë theksoi vendimin e Emirateve të Bashkuara Arabe për të normalizuar marrëdhëniet me Izraelin në vitin 2020. Netanyahu pretendoi se marrëveshja ishte pa kosto për Izraelin, në kuptimin që përfaqësonte idenë “paqe për paqe” në vend të “tokë për paqe”.
Megjithatë, asnjëra nga këto iniciativa nuk pati sukses. Iniciativa Arabe e Paqes supozohej të ishte një ofertë që ndryshonte lojën, por Netanyahu e refuzoi atë në vitin 2016. Në mënyrë të ngjashme, vendimi i fundit i Izraelit për të krijuar 22 vendbanime të reja në Bregun Perëndimor bie ndesh me ultimatumin e Emirateve të Bashkuara Arabe të vitit 2020 për “ose aneksim ose normalizim”.
Kjo është arsyeja pse frustrimi i Gjirit po rritet. Edhe para luftës me Iranin, princi saudit Turki Al-Faisal i nxiti udhëheqësit izraelitë të “rregullojnë dëgjimin e tyre” dhe të dëgjojnë me vëmendje atë që po thonë në të vërtetë sauditët: Normalizimi nuk do të vijë falas dhe rajoni dëshiron paqe dhe stabilitet, jo luftërat e përjetshme të Netanyahut. Kjo është arsyeja pse sulmet e mëvonshme të Izraelit ndaj Iranit e bënë normalizimin më të vogël, jo më të mundshëm. Në të vërtetë, nëse shtetet e Gjirit vendosin të ecin përpara, atëherë çmimi për normalizim do të jetë shumë më i lartë se sa pritej – gjithmonë nëse ndodh.
/ Burimi: HAARETZ
