Një studim befasues i vdekjeve të lidhura me temperaturën në Meksikë, përmbys të menduarit konvencional se cila grupmoshë goditet më shumë nga nxehtësia. Studiuesit zbuluan se në temperatura dhe lagështi më të lartë, nxehtësia vret shumë më shumë të rinj nën 35 vjeç,sesa ata më të vjetër se 50 vjeç.
Për dekada, ekspertët e shëndetit dhe motit kanë paralajmëruar se të moshuarit dhe fëmijët më të vegjël ishin më të prekshëm nga valët e të nxehtit. Por ky studim që shqyrton të gjitha vdekjet në Meksikë nga viti 1998 deri në vitin 2019, tregon se kur kombinimi i lagështisë dhe temperaturës arrin nivele të pakëndshme, të tilla si nga mesi deri në të lartë të viteve 80 Fahrenheit (rreth 30 gradë Celsius) dhe 50% lagështia relative, kishte pothuajse 32 vdekje, të lidhura me temperaturën e njerëzve 35 vjeç, për çdo vdekje të lidhur me temperaturën e dikujt 50 dhe më të vjetër.
Studimi, tregon një rritje veçanërisht befasuese të vdekjeve të lidhura me nxehtësinë në një grupmoshë që mendohet të jetë e re dhe e fuqishme: njerëzit midis 18 dhe 35 vjeç. Vetëm ajo grupmoshë kishte nëntë herë më shumë vdekje të lidhura me temperature, sesa ata më të moshuarit se 50.
Autorët e studimit dhe ekspertët e jashtëm po përpiqen të kuptojnë pse. Vetëm demografia nuk shpjegon pse më shumë meksikanë të rinj të rritur po vdesin në nxehtësi të lartë sesa të moshuarit e tyre. Dy teori: Punëtorët e jashtëm që nuk mund t’i shpëtojnë vapës dhe të rinjtë që nuk i dinë kufijtë e tyre.
Trendi ka të ngjarë të zgjerohet, ndërsa bota ngrohet nga ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit, sipas simulimeve kompjuterike të drejtuara nga ekipi i studimit.
“Ne zbuluam se të rinjtë janë veçanërisht të prekshëm ndaj nxehtësisë së lagësht,” tha bashkëautori i studimit Jeffrey Shrader, një ekonomist klimatik në Universitetin e Kolumbias. “Ndërsa klima ngrohet, ne me të vërtetë do të zhvendosim barrën e vdekshmërisë së lidhur me temperaturën drejt individëve më të rinj dhe larg individëve të moshuar, që priren të jenë më të prekshëm ndaj temperaturave të ftohta.”
Të dhënat nga moti i ftohtë tregojnë më shumë se 300 vdekje të banorëve meksikanë 50 vjeç e lart për çdo të ri që vdes nga temperaturat e ftohta, sipas studimit.
“Njerëzit e të gjitha moshave janë gjithnjë e më të rrezikuar nga temperaturat në rritje dhe ky studim tregon se ata që ne mund t’i kishim konsideruar relativisht të sigurt nga pasojat negative shëndetësore të lidhura me nxehtësinë, mund të mos jenë aq shumë,” tha Marina Romanello, drejtore ekzekutive e Lancet Countdown, që monitoron efektet shëndetësore të ndryshimeve klimatike. Ajo nuk ishte pjesë e ekipit të studimit.
“Nxehtësia është një vrasës i heshtur, shumë më i rrezikshëm, shumica e njerëzve e pranojnë se është nxehtësia, që po e vë gjithnjë e më shumë shëndetin dhe mbijetesën tonë në rrezik”, tha Romanello në një email.
Autorët e studimit vendosën të shqyrtojnë vdekjet e lidhura me motin në Meksikë, sepse ai vend jo vetëm që ka të dhëna të detajuara të vdekshmërisë, por ka një shumëllojshmëri klimash të ndryshme ,duke e bërë atë një vend ideal për të studiuar në thellësi, tha Shrader.
Studiuesit gjithashtu duan të kuptojnë nëse kjo është vetëm një situatë në Meksikë apo seksione të tjera më të ngrohta të globit ,kanë rritje të ngjashme në vdekjet e të rriturve të rinj në nxehtësi dhe lagështi të lartë.
Fillimisht ekipi donte vetëm të shikonte vdekjet dhe atë që shkencëtarët i quajnë temperaturat e globit të lagësht, por kur shikuan ndryshimet në moshë, ata u befasuan dhe shikuan më në detaje, tha Shrader. Temperatura e llambës së lagësht, e cila synon të pasqyrojë mënyrën se si trupi ftohet, rrjedh duke përdorur një sistem matës të komplikuar që faktorizon lagështinë dhe rrezatimin diellor. Një temperaturë e globit me llambë të lagësht prej 35 gradë Celsius (95 gradë Fahrenheit), mendohet të jetë kufiri për mbijetesën e njeriut. Shumica e vendeve nuk e arrijnë atë nivel.
Studiuesit përcaktuan vdekshmërinë e lidhur me temperaturën me anë të analizave komplekse statistikore, që krahasojnë faktorë të shumtë në numrin e vdekjeve dhe heq gjithçka që munden përveç luhatjeve të temperaturës, tha bashkëautori i studimit Andrew Wilson, një studiues i ekonomisë klimatike të Kolumbisë.
Studiuesit llogaritën gjithashtu temperaturën ideale kur ka më pak vdekje të tepërta në çdo grupmoshë. Temperatura e të rriturve të rinj është rreth nëntë gradë Fahrenheit (pesë gradë Celsius) më e ftohtë, se sa për njerëzit e moshuar, thanë Shrader dhe Ëilson.
Disa ekspertë të jashtëm të shëndetit dhe klimës, fillimisht ishin në mëdyshje për vdekshmërinë më të lartë të të rinjve të parë në studim. Bashkëautori Patrick Kinney, një profesor i shëndetit urban dhe qëndrueshmërisë në Universitetin e Bostonit, tha se ka të ngjarë që studimi të përfshijë një përqindje më të lartë të punëtorëve në natyrë të ekspozuar ndaj nxehtësisë, sesa studimet e mëparshme.
Bashkautorja e studimit Tereza Cavazos, një shkencëtare klimatike në Qendrën Ensenada për Kërkimin Shkencor dhe Arsimin e Lartë në Meksikë, tha se ajo i kujton brezat e babait të saj që bënin punë në vapën e lartë të ditës dhe kjo ishte e shëndetshme. Kjo nuk ndodh aq shumë tani, tha ajo.
“Ka shumë popullsi që është e pambrojtur në të ardhmen. As në të ardhmen, tani”, tha Cavazos. Ajo përmendi tre valë të nxehta meksikane këtë vit, që goditën në mes të vendit dhe mbajtën vapën vdekjeprurëse gjatë natës, kështu që njerëzit patën pak lehtësim. Zakonisht netët e ftohta lejojnë që trupi të rikuperohet.
Të rinjtë shpesh kanë një ndjenjë të paprekshmërisë ndaj ekstremeve të motit dhe bëjnë gjëra që rrisin rrezikun e tyre, të tilla si të luajnë sport në nxehtësi të lartë, tha Cavazos.
“Lagështia e lartë e bën shumë më të vështirë për trupin, që të ftohet përmes djersitjes – kështu që trupi ynë qëndron kryesisht i freskët”, tha Dr. Renee Salas, një mjeke e mjekësisë urgjente dhe eksperte e ndryshimeve klimatike në Spitalin e Përgjithshëm të Massachusetts dhe Shkollën Mjekësore të Harvardit. Ajo nuk ishte pjesë e ekipit të studimit. “Kështu që dikush i ri dhe i shëndetshëm që punon jashtë në nxehtësi dhe lagështi të lartë, mund të arrijë një pikë ku trupi nuk mund të ftohet më në mënyrë të sigurtë – duke shkaktuar një formë vdekjeprurëse të dëmtimit të nxehtësisë, të quajtur goditje nga nxehtësia.”/ AP.
