Komisioni Evropian ka publikuar progres-raportin për vendet aspirante për Bashkimin Evropian. Në raportin prej 28 faqesh janë të detajuara të gjitha problemet dhe progreset që kanë bërë secila prej vendeve aspirante për BE, përfshi dhe Shqipërinë.
Por, duket se edhe një degë e Partisë Socialiste në Librazhd, nuk do ta falsifikonte raportin më në favor të Qeverisë se sa vetë eunukët burokratë të Komisionit Europian.
Në raport thuhet se Shqipëria ka bërë progres të madh me reformat, ku sidomos vlerësohet drejtësia dhe puna e SPAK-ut, edhe pse qytetarët presin tashmë me vite për një vendim gjyqësor, teksa Prokuroria e Posaçme, si një vegël në duart e Ramës, ka arrestuar dhe burgosur lidershipin e opozitës, për t’ia bërë më të lehtë kreut të Qeverisë fitoren në zgjedhje.
Po ashtu në raport thuhet se Qeveria ka vënë si synim që të futet në Bashkimin Europian në vitin 2027 dhe ata do ta mbështesin këtë gjë.
“Në Shqipëri, autoritetet kanë deklaruar vazhdimisht angazhimin e tyre të vendosur politik për integrimin në BE si prioritetin kryesor strategjik të vendit dhe kanë ruajtur një nivel të lartë ambicie për të ecur përpara në negociatat e anëtarësimit.
Shqipëria ka vazhduar të bëjë progres në reformat nën grupin themelor, veçanërisht në reformën gjithëpërfshirëse në drejtësi dhe procesin e vetingut, përfundimi i të cilit në shkallë të parë është i pashmangshëm, nëpërmjet rezultateve të mira në çështjet antikorrupsion dhe duke rritur kapacitetet e saj në hetimet financiare kundër krimit të organizuar.
Angazhimi aktiv i Shqipërisë gjatë mandatit të saj si anëtare jo e përhershme në Këshillin e Sigurimit të OKB-së deri në fund të vitit 2023, si dhe të dhënat e saj të përafrimit të plotë me politikën e përbashkët dhe të jashtme të sigurisë së BE-së, dëshmojnë për zgjedhjen e saj strategjike për anëtarësimin në BE dhe rolin e një partneri të besueshëm ndërkombëtar.
Pas konferencës së parë ndërqeveritare për negociatat e anëtarësimit në korrik 2022, seancat e shqyrtimit për të gjashtë grupet e acquis të BE-së përfunduan në nëntor 2023.
Në fund të vitit 2023, Komisioni i paraqiti Këshillit raportin e vlerësimit të standardeve hapëse, ku ai arriti në përfundimin se Shqipëria kishte përmbushur kërkesat për hapjen e negociatave për grupin themelor. Komisioni përshëndet hapjen e negociatave mbi grupin themelor në konferencën e dytë ndërqeveritare të mbajtur më 15 tetor, e cila shënoi një moment kyç në rrugën drejt anëtarësimit. Komisioni gjithashtu mbështet hapjen e negociatave për grupin 6 – Marrëdhëniet me Jashtë deri në fund të vitit nëse trendi pozitiv vazhdon.
Qeveria shqiptare sinjalizoi objektivin e saj për mbylljen e negociatave të anëtarësimit deri në fund të vitit 2027 dhe Komisioni është i gatshëm të mbështesë këtë objektiv ambicioz. Për këtë qëllim, është thelbësore që autoritetet të intensifikojnë më tej ritmin e reformave të orientuara drejt BE-së, veçanërisht në sundimin e ligjit, duke konsoliduar të kaluarën në zbatimin e ligjit, në luftën efektive kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, dhe promovimin e të drejtave themelore, duke përfshirë lirinë e medias, të drejtat e pronës dhe pakicat.” – thuhet në raport.
Në kapitullin e progresit për “Funksionimi i Institucioneve demokratike dhe reforma e administratës publike”, theksohet se skena politike ne vendin tonë mbizotërohet nga polarizim i lartë politik me ndarjeve të vazhdueshme brenda partisë më të madhe opozitare.
FAJIN E KA SALIU
KE vazhdon me kritikat ndaj opozitës ku thekson se copëzimi i saj ka dobësuar më tej efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare.
Më tej vlerësohet edhe puna e Gjykatës Kushtetuese, e cila shumicën e vendimeve i ka marrë në favor të Edi Ramës. Në raport thuhet se Kushtetuesja ka reduktuar ngarkesën e saj të prapambetur dhe është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale edhe pse Kuvendi ka vazhduar të mos respektojë disa nga vendimet e saj.
“Funksionimi i institucioneve demokratike është pjesërisht i kënaqshëm, që rrjedh kryesisht nga situata e thellë e polarizuar politike, mangësitë e pa adresuara në procesin zgjedhor, mbikëqyrja e kufizuar efektive parlamentare mbi ekzekutivin dhe mungesa e konsultimeve publike kuptimplote. Gjatë periudhës raportuese, skena politike vazhdoi të shënohet nga polarizim i lartë politik në sfondin e ndarjeve të vazhdueshme brenda partisë më të madhe opozitare. Kjo ka dobësuar më tej efektivitetin, transparencën dhe objektivitetin e punës parlamentare. Gjykata Kushtetuese ka reduktuar ngarkesën e saj të prapambetur dhe është efektive në ruajtjen e kontrolleve dhe balancave institucionale edhe pse Parlamenti ka vazhduar të mos respektojë disa nga vendimet e saj”, thuhet në progres raport.
Gjithashtu në raport nënvizohet se “kuotat gjinore në zgjedhjet parlamentare dhe lokale për të promovuar pjesëmarrjen e grave në politikë nuk përmbushen gjithmonë. Gratë në politikë përballen me disa barriera socio-kulturore, strukturore dhe institucionale. Ndryshimet e përmendura në ligjin zgjedhor për votën preferenciale mbështesin zbatimin e gjinisë kuotat edhe kur lista i nënshtrohet votës preferenciale.”
Progres raporti thotë se Kuvendi i Shqipërisë gjatë periudhës raportuese nuk ka respektuar disa nga aktvendimet e Gjykatës Kushtetuese dhe se Parlamenti edhe një herë dështoi në emërimin e kryetarëve dhe anëtarëve të disa institucioneve.
“Gjatë seancës së vjeshtës 2023, funksionimi normal i Kuvendit u ndërpre ndjeshëm nga deputetët e opozitës për shkak të kufizimeve të pretenduara nga mazhoranca në pushtet për të drejtat e tyre, në veçanti refuzimi i kërkesës së opozitës për ngritjen e një sërë komisionesh hetimore. Si rezultat, ligjet u miratuan nga shumica qeverisëse pa një debat të duhur. Në mars 2024, mazhoranca qeverisëse dhe një pjesë e vogël e Partisë Demokratike të opozitës arritën një marrëveshje, e cila i riktheu normalitetit aktiviteteve parlamentare.” – shkruhet në raport.
SA TURP, ASNJË FJALË PËR XHAÇKËN
“Kuvendi gjatë periudhës raportuese nuk ka respektuar disa nga aktvendimet e Gjykatës Kushtetuese. Këto kishin të bënin me antikushtetutshmërinë e disa ndryshimeve në Ligjin për komisionet hetimore të miratuar në dhjetor 2023 dhe në Rregulloren e Kuvendit, si dhe përputhshmërinë e mandatit të deputetit të shumicës qeverisëse.
Mbikëqyrja e parlamentit ndaj ekzekutivit mbeti e dobët. Shumica e nismave legjislative paraqiten nga Këshilli i Ministrave. Gjatë periudhës raportuese, Parlamenti edhe një herë dështoi në emërimin e kryetarëve dhe anëtarëve të disa institucioneve, duke përfshirë Komisionerin për Mbrojtjen nga Diskriminimi (KMD).” – thuhet në raport.
Në lëvdatat ndaj SPAK-ut thuhet se Prokuroria e Posaçme ka ecur perpara në luftën ndaj krimit të organizuar dhe pastrimit të parave, duke u afruar kështu me legjislacionin e Bashkimit Europian.
Ndërkohë, thuhet se nevojiten veprime të mëtejshme për të forcuar kapacitetet e zbatimit të ligjit dhe për të përmirësuar efikasitetin e hetimeve si dhe më shumë punë për pavarësinë e organeve ligjzbartuese.
Gjithashtu në raport-progres theksohet se është arritur njëfarë progresi në fushën e migracionit me miratimin e strategjisë së re të migracionit në përputhje me prioritetet e BE-së.
“Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në përafrimin me acquis të BE-së në fushën e drejtësisë, lirisë dhe sigurisë. Njëfarë progresi është bërë në luftën kundër krimit të organizuar duke rritur kapacitetet e Strukturave të Specializuara Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), duke përmirësuar përdorimin e hetimeve financiare dhe duke ndryshuar legjislacionin për substancat psikoaktive. Nevojiten veprime të mëtejshme për të forcuar kapacitetet e zbatimit të ligjit dhe për të përmirësuar efikasitetin e hetimeve.
Është arritur njëfarë progresi në fushën e migracionit me miratimin e strategjisë së re të migracionit në përputhje me prioritetet e BE-së. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të përmirësuar aksesin në azil dhe për të përafruar politikën e vizave të vendit me atë të BE-së.
Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme. Në vitin e ardhshëm, Shqipëria duhet të:
→ të vazhdojë zhvillimin e përdorimit sistematik të hetimeve financiare paralele kur kemi të bëjmë me krim të rëndë dhe të organizuar, trafikim të paligjshëm, terrorizëm dhe pastrim parash;
→ miratimi i kuadrit ligjor për ngritjen e një observatori kombëtar të drogës dhe një sistemi kombëtar të paralajmërimit të hershëm për zbulimin e substancave të reja psikoaktive;
→ përmirësoni sistemin e referimit të azilit dhe aksesin në procedurat e azilit, përmirësoni procedurat e kthimit, vazhdoni të trajtoni çështjen e kërkesave të pabazuara për azil në Shengen dhe vendet e lidhura dhe përafroni më tej politikën e vizave të vendit me atë të BE-së.
Lufta kundër krimit të organizuar
Shqipëria është mes përgatitjes së një niveli të caktuar dhe të moderuar në përafrimin me acquis të BE-së në këtë fushë. Është bërë njëfarë progresi në përmbushjen e rekomandimeve të vitit të kaluar duke rritur kapacitetin e SPAK-ut në hetimet financiare (me akses të përmirësuar në bazat e të dhënave), duke forcuar luftën kundër pastrimit të parave dhe sekuestrimin e aseteve të lidhura me krimin e organizuar. Shqipëria duhet të vazhdojë të punojë për të siguruar pavarësinë e agjencive të saj të zbatimit të ligjit.
Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme. Në vitin e ardhshëm, Shqipëria duhet të:
→ të forcojë më tej luftën kundër krimit të organizuar, duke përfshirë bashkëpunimin e vazhdueshëm me Shtetet Anëtare të BE-së dhe agjencitë e BE-së (përfshirë Europolin, në kuadrin e Platformës Multidisiplinare Evropiane kundër Kërcënimeve Kriminale (EMPACT) dhe Eurojust), të rrisë kapacitetin për të luftuar krimin kibernetik dhe paratë pastrimi, dhe parandalimi dhe
lufta kundër trafikimit të qenieve njerëzore;
→ ngritja e një zyre të rikuperimit të aseteve e ngarkuar me identifikimin dhe gjurmimin e aseteve kriminale në mënyrë që të rrisë efektivitetin e sistemit kombëtar të rikuperimit të aseteve dhe të lehtësojë bashkëpunimin operacional me zyrat e rikuperimit të aseteve në shtetet anëtare të BE-së pa vonesë, në përputhje me BE-në acquis;
→ përmirësimi i sistemeve dhe metodologjive të analizës kriminale për zgjidhjen e çështjeve komplekse kriminale.” – shkruhet në raportin e KE-së.
Sa i përket kritikave, shqetësohen për miratimin e Amnistisë penale për zyrtarët e korruptuar, si dhe korrupsionin.
“Në përgjithësi, korrupsioni mbetet një shqetësim serioz dhe përpjekjet parandaluese kanë pasur një ndikim të kufizuar. Miratimi i një Ligji për amnistinë penale bëri që 40 persona të dënuar nga gjykatat e SPAK dhe të faleshin dhe 65 të tjerëve t’u reduktohej dënimi, gjë që ngre shqetësime. Nevojiten vlerësime dhe masa për të trajtuar korrupsionin në grupet më të cenueshme, duke përfshirë policinë, doganat, menaxhimin e tokës dhe pronës, kadastrën shtetërore dhe prokurimin publik. Rekomandimet e Komisionit nga viti i kaluar janë zbatuar pjesërisht dhe mbeten kryesisht të vlefshme.” – thuhet në raport.
Ndërkohë, rekomandimet për Shqipërinë për vitin e ardhshëm janë:
→ të forcojë më tej luftën kundër krimit të organizuar, duke përfshirë bashkëpunimin e vazhdueshëm me Shtetet Anëtare të BE-së dhe agjencitë e BE-së (përfshirë Europolin, në kuadrin e Platformës Multidisiplinare Evropiane kundër Kërcënimeve Kriminale (EMPACT) dhe Eurojust), të rrisë kapacitetin për të luftuar krimin kibernetik dhe paratë pastrimi, dhe parandalimi dhe lufta kundër trafikimit të qenieve njerëzore;
→ ngritja e një zyre të rikuperimit të aseteve e ngarkuar me identifikimin dhe gjurmimin e aseteve kriminale në mënyrë që të rrisë efektivitetin e sistemit kombëtar të rikuperimit të aseteve dhe të lehtësojë bashkëpunimin operacional me zyrat e rikuperimit të aseteve në shtetet anëtare të BE-së pa vonesë, në përputhje me BE-në acquis;
→ përmirësimi i sistemeve dhe metodologjive të analizës kriminale për zgjidhjen e çështjeve komplekse kriminale.
→ të forcojë hetimin, ndjekjen penale, gjykimin dhe dënimin përfundimtar për rastet e korrupsionit, veçanërisht në nivel të lartë, duke përfshirë konfiskimin përfundimtar të aseteve kriminale të ardhura nga veprat penale të lidhura me korrupsionin, dhe rritja e referimeve proaktive të institucioneve ligjzbatuese ndaj SPAK-ut;
→ të miratojë dhe zbatojë në mënyrë efektive strategjinë kundër korrupsionit dhe planet shoqëruese të veprimit, duke përfshirë vlerësime gjithëpërfshirëse të rrezikut për sektorët vulnerabël, të zbatohen në mënyrë efektive plane veprimi për integritetin në ato institucione shtetërore më të prirura ndaj korrupsionit, siç është Agjencia e Kadastrës dhe adresojnë plotësisht rekomandimet e Grupit të Këshillit të Evropës të shteteve kundër korrupsionit (GRECO);
→ bëjnë kontrollet e deklarimit të pasurisë më efikase duke rishikuar kufijtë administrativë të mandatin e ILDKPKI dhe sigurimin e publikimit të të gjitha deklaratave të pasurisë online.” – shkruhet në raportin e KE-së.
