Një vit pasi u shpall Park Kombëtar, Vjosa rrezikohet nga dy ndërhyrje me ndikim madhor në ekosistem. Mbrojtja e premtuar duket se funksionon vetëm në letra.
Në një shpallje ceremoniale, ministrja e Mjedisit Mirela Kumbaro deklaroi asokohe se parku do të përfshijë të gjithë rrjedhën kryesore të Vjosës, bashkë me tre degëzimet e tjera: Bënçën, Shushicën dhe Drinon.
Një vit më vonë, banorët e fshatrave përgjatë luginës së lumit Shushicë po protestojnë kundër marrjen së ujit të këtij lumi, i cili kërcënohet nga ndërtimi i ujësjellësit të Himarës.
Marrja e ujit për këto fshatra do të thotë shpopullim, ata e përdorin atë për vaditje të tokave, por edhe për bagëtitë.
Banorët kanë mbajtur disa protesta, ku kërkojnë ndalimin e menjëhershëm të punimeve, që kanë përparuar me rritme të shpejta, në një kohë kur plani i menaxhimit të Vjosës Park Kombëtar nuk është miratuar ende.
Ekspertët kanë ngritur alarmin për kërcënimin e Vjosës nga ky projekt duke theksuar se “pa Shushicë nuk ka Vjosë”.
Por ujësjellësi i Himarës nuk është i vetmi projekt që kërcënon Parkun Kombëtar të Vjosës. Ndërtimi i Aeroportit të Vlorës në zonën e mbrojtur Vjosë-Nartë është një tjetër rrezik që i kanoset Vjosës prej kohësh.
Në përvjetorin e shpalljes së Vjosës Park Kombëtar, organizata “EcoAlbania” ka bërë thirrje për ndalimin e projekteve.
“Integriteti i parkut mbetet i kërcënuar nga punimet e vazhdueshme për devijimin e ujit të Shushicës për të ushqyer turizmin masiv bregdetar dhe nga ndërtimi i Aeroportit Ndërkombëtar të Vlorës në mes të deltës së mbrojtur të Vjosës”, – thuhet në reagimin e “EcoAlbania”. Ata i bëjnë thirrje qeverisë të mbajë premtimet për ruajtjen e Parkut Kombëtar.
Edhe organizata ndërkombëtare “Riverwatch”, e angazhuar në mbrojtjen e Vjosës, i është bashkuar thirrjes për ndalimin e këtyre projekteve.
Si po “sulmohet” Parku Kombëtar Vjosa?
Uji i burimit të Lëpushës do të futet në një rrjet tubash prej 20 kilometër, për të furnizuar zonat turistike në bregdet. Pas Drinosit, Shushica është degëzimi i dytë kryesor i lumit Vjosa, i fundit lum i egër në Evropë.
Shpallja u duk sikur e shpëtoi Vjosën nga hidrocentralet, vetëm për ta përballur me një kërcënim të ri, tharjen e burimeve nga ujësjellësi i Himarës.
Ekspertët shprehen se ka ekzistuar mundësia për burime alternative “por kjo ka qenë rruga më e thjeshtë”.
Leja për ujin është lëshuar në dhjetor 2021, por burimi i Lepushës ndodhet brenda territorit të mbrojtur “Pylli i Dushkut të Zercit”. Ky territor është një monument natyre që i përket një formacioni të veçantë dushqesh të gjelbëra, habitatet e të cilit, në rang kombëtar, janë klasifikuar në listën e kuqe të llojeve të rrezikuara, duke qenë kështu një burim i mbrojtur.
Edhe pse një vend i pasur me burime ujore, në Shqipëri ende ekziston mungesa e ujit 24 orë.
Nisur nga ky problem është hartuar projekti që parashikon devijimin e luginës për të dërguar ujin në Himarë.
Devijimi i shtratit të lumit 104 l/s, ku prurja mesatare vjetore e ujit llogaritet të jetë 139 l/s, pritet të lërë shtratin e lumit të thatë gjatë verës.
Ekspertët thonë se çdo devijim një pellg ujëmbjellës në tjetrin, ekologjikisht sjell të meta.
Për ekspertët më e rëndësishmja është se ky projekt po dëmton Parkun Kombëtar të Lumit të Egër Vjosa si vizion.
Teksa nga ana tjetër, protesta të vazhdueshme ka pasur edhe për ndërtimin e aeroportit të Vlorës.
Organizatat mjedisore kërkojnë pezullimin e ndërtimit të një aeroporti ndërkombëtar në zonën e mbrojtur pranë Lagunës së Vjosë-Nartës, një zonë kyç ndalese për mijëra shpend që shtegtojnë çdo vit midis Evropës dhe Afrikës.
Projekti i ndërtimit të aeroportit ka shfaqur dhe një sërë parregullsish. Qeveria shqiptare në një nxitim për të nisur ndërtimin e aeroportit, anashkaloi disa procedura të detyrueshme, duke përfshirë marrjen e lejes së ndërtimit. Aeroporti po ndërtohet në një zonë të mbrojtur dhe pa leje. Punimet kishin nisur tashmë në vitin 2021, ndërsa leja u dha 15 muaj pas fillimit të ndërtimit.
Një vit pas fillimit të ndërtimit, qeveria hoqi zonën ku po ndërtohej aeroporti nga Peizazhi i Mbrojtur Vjosa-Nartë, duke krijuar një hapësirë boshe në mes të zonës së mbrojtur.
Aeroporti i Vlorës po ndërtohet në një zonë me përmbytje, gjë e cila mund të rezultojë në dëm të madh ekonomik në terma afatgjatë.
Teksa këto dy projekte po përparojnë, qeveria po legjitimon ndërtimin në zona të mbrojtura përmes ndryshimeve ligjore në ligjin “Për Zonat e Mbrojtura”.
Duke përdorur forcën e kartonit, qeveria kaloi në Parlament ndryshimet ligjore, të cilat i hapin rrugë ndërtimeve dhe investimeve në zonat e mbrojtura.
Miratimi u bë pavarësisht kundërshtive të organizatave mjedisore, të cilat në kohën që bëhej votimi ishin jashtë parlamentit duke protestuar.
Hapat e parë për t’i hapur rrugë investimeve strategjike në këto zona, kanë nisur me tkurrjen e tyre, përmes dy VKM-ve të janarit 2022, ku qeveria hoqi mijëra hektarë nga zonat e mbrojtura, duke i reduktuar ato me 20% të sipërfaqes që kishin.
Shqipëria numëron 12 parqe kombëtare, 23 parqe natyrore, 516 monumente, 5 Zona të Mbrojtura me Interes Ndërkombëtar, 5 Peizazhe të mbrojtura dhe 1 rezervat të biosferës, të cilat me ndryshimet e fundit në ligjin për “Zonat e Mbrojtura” kërcënohen nga ndërtimet./Citizens Channel