Arti turk i të treguarit të fatit nga llumi i kafesë e ka zanafillën të paktën 500 vjet më parë.
Çdo ditë, miliona njerëz konsumojnë kafe për “tu zgjuar” në mëngjes, për të rritur përqendrimin e tyre në punë ose për të rritur nivelet e tyre të energjisë.
Megjithëse besohet gjerësisht se kokrrat e kafesë u kultivuan për herë të parë në malësitë e Etiopisë, ishte falë Perandorisë Osmane që u popullarizua metoda më e hershme për pirjen e kafesë. Të sjella nga një guvernator i shekullit të 16-të nga Jemeni në pallatin e Sulltan Sulejmanit në Stamboll, e quajtur atëherë Konstandinopojë, kokrrat e kafesë të ngjashme me qershinë piqeshin, bluheshin dhe shtoheshin në ujë. Kjo përzierje zihej me sheqer në një tenxhere bakri, të njohur si çezve , mbi një zjarr të nxehtë.
Kafeneja e parë në histori u hap në Stamboll në 1554 dhe në gjysmën e parë të shekullit të 17-të rreth 600 kafene ishin hapur në të gjithë qytetin. Pikërisht atëherë lindi kultura e kafesë, siç e njohim ne.
Por kjo nuk ishte Starbucks, thotë Gizem Salcigil White, e cila ka punuar për më shumë se një dekadë për të prezantuar zakonet unike të Turqisë dhe nderimin për kafenë në Shtetet e Bashkuara përmes biznesit të saj, “Zonja Turke e Kafes”.
“Kafja turke nuk është një kafe e thjeshtë”, tha ajo. “Është vendi ku ju shijoni momentin. Simbolizon mikpritjen, miqësinë dhe i bashkon njerëzit.”
E zhytur në traditë, kafeja turke u përfshi në Listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s në vitin 2013. Këtu, kafeja është një shtyllë në raste sociale, duke luajtur një rol në ceremonitë e fejesës, mbledhjeve familjare dhe festave. Megjithatë, një nga ritualet më të ngatërruar është ‘kahve fali’ , ose ‘fal’, arti i lashtë i leximit të fatit nga llumi i kafesë.
Tradita mund të ketë filluar në haremin e Sulltan Sulejmanit, pasi gratë ishin të përjashtuara nga kafenetë publike. Në vend të kësaj, ‘falcı’, ose fallxhorët, u lejuan të hynin në harem për të lexuar në llumin e kafesë. Në kulturat e tjera, leximi i fatit praktikohej me gjethe çaji ose sedimente vere, por në Stamboll llumi i kafesë u bë shpejt mjeti i preferuar për lexim. Rituali ishte një mënyrë për të tregtuar lajme dhe thashetheme, duke përfshirë gratë e favorizuara nga Sulltani, shpjegoi Salcigil White.
Më shumë se 500 vjet më vonë, taseografia (praktika e leximit të fatit nga llumi i kafesë ose gjethet e çajit) është ende i fortë në Turqi. Parashikuesit e fatit ofrojnë udhëzime shpirtërore nga disa kafene tradicionale, por gjithashtu kanë evoluar për audiencën moderne. Miliona turq tani abonohen në aplikacione që ofrojnë lexime kafeje të krijuara nga AI ose që i lidhin me fallxhorët virtualë.
