Dy ditë para se Rusia të niste pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës në shkurtin e vitit 2022, zëvendësministri i Jashtëm, Andrei Rudenko, iu adresua Dhomës së Ulët të Parlamentit në atë që do të shndërroheshin në hapat e parë të Kremlinit për të aneksuar territorin e rajoneve lindore ukrainase të Donjeckut dhe Luhanskut.
Në adresimin e tij u përfshinë akuzat se Ukraina po “sabotonte” negociatat e mbajtura nga Grupi Trepalësh i Kontaktit, i përbërë nga Rusia, Ukraina dhe Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), trup rajonal i sigurisë me 57 anëtarë që ka selinë në Vjenë dhe që aktualisht e gjen veten në krizë për shkak të vetove ruse para një takimi kyç të Këshillit Ministror më 30 nëntor.
Rudenko kishte njohuri të thella për OSBE-në, udhëheqja e së cilës menjëherë pas dy ditësh dënoi pushtimin rus, dhe jo vetëm sepse ai më herët kishte shërbyer si i dërguar i lartë rus në këtë organizatë.
Në kohën e pushtimit rus dhe negociatave trepalëshe, gruaja e Rudenkos po shërbente si politikane e lartë dhe asistente administrative në zyrën e sekretarit të përgjithshëm të OSBE-së. Ky post i dha asaj qasje në takimet e nivelit të lartë të OSBE-së dhe në informacione, sipas një zyrtari të Bashkimit Evropian.
Bashkëshortja e Rudenkos, e lindur në Kirgizi dhe e quajtur Saltanat Sakembaeva, është një prej disa shtetasve rusë, punësimi i të cilëve në OSBE ka rritur shqetësimet lidhur me qasjen e Kremlinit brenda trupit ekzekutiv të organizatës që ka luajtur rol qendror në monitorimin e agresionit rus në Ukrainë dhe përpjekjeve për të ndërmjetësuar mes Moskës dhe Kievit, gjeti një hulumtim i Radios Evropa e Lirë.
Vetot ruse, Ukraina dhe OSBE-ja e paralizuar
OSBE-së, që merr vendime bazuar në konsensusin e plotë të 57 anëtarëve, i është bllokuar puna nga vetot ruse.
Për shkak të kundërshtimit rus, Misioni i Posaçëm Monitorues i OSBE-së në Ukrainë u mbyll pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Moska në shkurtin e vitit 2022.
Misioni kishte operuar për tetë vjet pas zaptimit nga Rusia të Gadishullit ukrainas të Krimesë dhe nxitjes së konfliktit të separatistëve të armatosur në rajonin lindor ukrainas, të njohur si Donbas, më 2014.
Para takimit të Këshillit Ministror të OSBE-së që mbahet në Shkup të Maqedonisë së Veriut më 30 nëntor, Rusia po ashtu ka refuzuar që të pranojë kandidaten e vetme zyrtare për të marrë kryesimin e organizatës më 2024, Estoninë, shtet me të cilin Moska kaherë ka raporte të tensionuara.
Zyrtarët dhe qeveritë perëndimore kanë akuzuar Rusinë se po vepron si sabotues i OSBE-së dhe po abuzon me politikat konsensuale të organizatës.
Në këta individë përfshihet edhe diplomati rus i karrierës, Anton Vushkarnik, që ka shërbyer për katër vjet në Ambasadën ruse në Uashington dhe ka raportuar në Kongres, ku i ka dhënë mbështetje përkrahjes së Moskës për diktatorin sirian, Bashar al-Assad.
Emailet që i ka siguruar REL-i tregojnë se Vushkarnik, që aktualisht shërben si këshilltar i lartë strategjik në Sekretariatin e OSBE-së, i dërgoi një punonjësi të Kongresit amerikan një video në YouTube, që i krahasonte politikanët ukrainas me nazistët, si dhe mesazhe që pretendonin se “autoritarizmi homoseksual” po “kërcënon Amerikën”, duke përdorur terme homofobe.
Ndërkaq, një grua që ka shërbyer si përkthyese për presidentin rus, Vladimir Putin, gjatë bisedimeve me presidentin e atëhershëm amerikan, Donald Trump, aktualisht është e punësuar në Zyrën Ndërlidhëse të Vjenës të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së.
Ish-përkthyesja Daria Boyarskaya, e mori atë detyrë specifikisht nga Kremlini në mënyrë që të shpërqendronte liderin amerikan, sipas një ish-zyrtareje të Shtëpisë së Bardhë.
Çfarë është OSBE-ja?
OSBE-ja, institucioni më i madh në botë i sigurisë ndërkombëtare, u themelua gjatë Luftës së Ftohtë si platformë për dialog mes shteteve perëndimore dhe shteteve të Bllokut Lindor.
Me seli në Vjenë, Austri, kryeqytetin e një prej shteteve të pakta në Evropë që nuk është pjesë e NATO-s, OSBE-ja përbëhet nga 57 shtete anëtare, përfshirë Rusinë, Shtetet e Bashkuara, Kanadanë dhe pothuajse të gjitha shtetet në Evropë.
Misioni i organizatës, i deklaruar që nga themelimi i saj më 1975, është “për të punuar për stabilitet, paqe dhe demokraci për më shumë se 1 miliard persona, përmes dialogut politik lidhur me vlerat e përbashkëta dhe përmes punës praktike që synon të bëjë një ndryshim të qëndrueshëm”.
Organizata, po ashtu, ka një trup parlamentar prej 323 anëtarësh – Asambleja Parlamentare e OSBE-së – detyra kryesore e të cilit, siç thuhet, është “të ndërmjetësojë dialogun ndërparlamentar për të avancuar qëllimet e OSBE-së për siguri gjithëpërfshirëse”.
Vendosja e figurave të afërta me Qeverinë e Putinit brenda niveleve më të larta të OSBE-së ka nxitur akuza publike dhe private për ndikimin dhe sabotimin e Kremlinit, në atë që supozohet të jetë një organ neutral ndërkombëtar.
Sakembaeva, që u kthye në Rusi pesë muaj pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës në shkurt të vitit 2022, “kishte qasje në një sasi të konsiderueshme të materialeve sekrete, të cilat përmes marrëdhënies së saj martesore ajo mund t’i kalonte lehtësisht te burri i saj [Rudenko]”, tha për REL-in një ish-punonjës në Sekretariatin e OSBE-së.
Për shkak të arsyeve të sigurisë personale, ish-kolegu i Sakembaevas, por edhe diplomatët dhe burimet e tjera që ende janë ose kanë qenë të punësuar në OSBE apo në misionet e përhershme të organizatës, u pajtuan që të flasin për REL-in në kushte anonimiteti.
Zyra e sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së, që udhëhiqet nga Helga Schmid nga Gjermania që nga viti 2020, i tha REL-it se të gjithë zyrtarëve të organizatës “pavarësisht kombësisë së tyre apo llojit të kontratës, u kërkohet të përfaqësojnë vetëm interesat e OSBE-së dhe janë subjekt i Kodit të Sjelljes, që është i qasshëm për publikun”.
“Edhe pse ne nuk mund të diskutojmë për raste individuale, ne u sigurojmë se OSBE-ja merr jashtëzakonisht seriozisht shkeljet e mundshme të Kodit të Sjelljes dhe vazhdimisht kryen procedurat e duhura të brendshme ku adresohen shkeljet e supozuara”, tha zëdhënësi i OSBE-së, David Dadge, përmes një përgjigjeje dërguar me email.
Gruaja e diplomatit
Në qershor të vitit 2022, katër muaj pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, Saltanat Sakembaeva mori pjesë në një ndejë në Ambasadën ruse në Vjenë për të festuar një festë ruse që nderon shpalljen e sovranitetit rus nga Bashkimi Sovjetik.
Fotografitë nga kjo ngjarje e shfaqin atë së bashku me përfaqësuesin e përhershëm të Rusisë në OSBE, Aleksandr Lukashevich, ish-zëdhënës i Ministrisë së Jashtme, i cili ka mbrojtur në këtë organizatë luftën e agresionit të Rusisë dhe ka akuzuar Uashingtonin dhe aleatët e tij se po tentojnë të “uzurpojnë” funksionet e Sekretariatit të OSBE-së.
Në kohën kur u mbajt kjo ngjarje, Sakembaeva kishte shërbyer si asistente e lartë politike në zyrën e sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së në Vjenë për pothuajse 15 vjet, pasi kishte marrë këtë post në vitin 2009, kur ajo ishte shtetase e Kirgizisë.
Një ish-koleg i Sakembaevas në OSBE e përshkroi atë si “shumë miqësore dhe të shoqërueshme”.
“Të gjithë dëshironin të miqësoheshin me Zyrën e sekretarit të Përgjithshëm në mënyrë që të ngriheshin në detyrë. Ajo, në anën tjetër, po ashtu shoqërohej në mënyrë aktive me njerëz në të gjitha nivelet dhe pozitat. Ajo kishte mundësinë e përkryer për ta përfshirë veten në të gjitha llojet e çështjeve dhe situatave dhe për të mbledhur informacione të të gjitha llojeve”, tha ish-kolegu i saj.
Burri i ardhshëm i Sakembaevas, Rudenko, arriti në kryeqytetin austriak më 2011 për të marrë rolin e zëvendëspërfaqësuesit të përhershëm rus në OSBE. Ai ishte 14 vjet më i madh se ajo. Rudenko dhe Sakembaeva u përputhën dhe në fotografitë në llogarinë e saj në Facebook i shfaqin ata duke darkuar.
Në maj të vitit 2014, pak pasi Rusia pushtoi Krimenë, Sakembaeva bleu një banesë 92 metër katrorë në një ndërtesë të vjetër në një rrugë të qetë në distriktin e tretë të Vjenës, që është shumë afër qendrës së qytetit, sipas dokumenteve të siguruara nga REL-i. Në kohën kur e bleu banesën, ajo kishte shënuar adresën e saj te regjistri austriak i pronave si adresën e Misionit të përhershëm rus në Vjenë.
Në gusht të vitit 2014, Sakembaeva mori shtetësinë ruse dhe një muaj më vonë ajo dhe Rudenko u martuan në Ambasadën ruse në Vjenë, thuhet në dokumentet e tjera të siguruara nga REL-i. Korrikun e ardhshëm, Sakembaeva hoqi dorë nga shtetësia kirgize. Disa njerëz që kanë punuar me Sakembaevan kanë thënë se ajo nuk ka folur për martesën e saj dhe për ndryshimin e shtetësisë.
Para festimeve të 9 majit, Ditës së Fitores në Rusi më 2020, Sakembaeva zbukuroi fotografinë e profilit të saj në Facebook me fjongon e Shën Gjorgjit, që është një emblemë e patriotizmit që mbështetet nga Kremlini, dhe me sloganin “75 vjet fitore” që përkujton mposhtjen e Gjermanisë Naziste.
Që nga agresioni rus kundër Ukrainës më 2014, të dyja simbolet janë politizuar skajshëm për të shprehur besnikërinë ndaj shtetit rus dhe mbështetjen e zjarrtë të pushtimit rus të Ukrainës.
Më 2016, Rudenko u kthye në Rusi për të marrë një sërë postesh të larta në Ministrinë e Jashtme, duke lënë gruan e tij në banesën e tyre në Vjenë. Puna e tij e parë ishte si drejtor i departamentit që ishte përgjegjës për Bjellorusinë, Moldavinë dhe Ukrainën – të gjitha shtete, që atëbotë kishin një fokus të madh për OSBE-në.
“Si përfaqësuese e stafit të OSBE-së, Saltanat ishte një rast shumë i qartë i konfliktit të interesit. Ajo kishte qasje në të gjitha postet kyçe në Sekretariat, përfshirë edhe disa gjenerata të sekretarëve të Përgjithshëm të OSBE-së, kryesimin e OSBE-së dhe në Qendrën për Parandalimin e Konflikteve të OSBE-së”, tha një diplomat evropian në një nga misionet e përhershme të OSBE-së.
Çfarë qasje kishte Sakembaeva në OSBE?
Diplomati evropian që foli me REL-in, tha se Saltanat Sakembaeva kishte qasje në informacione lidhur me aktivitetin e Misionit të Posaçëm Monitorues të OSBE-së në Ukrainë dhe në Grupin Trepalësh të Kontaktit, që u formua me qëllim që të lehtësonte një zgjidhje diplomatike për konfliktin e armatosur midis separatistëve të mbështetur nga Rusia dhe forcave ukrainase në lindje të Ukrainës. Grupi përbëhej nga përfaqësuesit nga Ukraina dhe Rusia e OSBE-ja shërbente si ndërmjetësuese.
“Sakembaeva ishte, po ashtu, e pranishme në takimet edhe për konfliktet e tjera që përfshinin Rusinë në Moldavi, Gjeorgji dhe në Kaukazin e Jugut”, tha diplomati.
Diplomati shtoi se Sakembaeva gjithashtu mori pjesë në delegacione zyrtare, në takime të Këshillit Ministror, por edhe në Ditët e Sigurisë të OSBE-së, që janë “takime në nivel të lartë midis përfaqësuesve të OSBE-së dhe zyrtarëve kryesorë nga ministritë e Jashtme”.
“I gjithë stafi i OSBE-së duhet të nënshkruajë klauzolë të konfidencialitetit, por aty nuk ka asnjë që teknikisht mund të ndalë dikë që të kopjojë informacione të vlefshme nga rrjeti i OSBE-së në kompjuterët e tyre”, tha ish-kolegu i Sakembaevas.
Tetëdhjetë për qind e punës në OSBE përfshin biseda me të tjerët, tha ish-kolegu, duke shtuar se Sakembaeva “ka mundur që lehtësisht t’ia kalonte informacionin burrit të saj përmes një telefonate pas orarit të punës”.
Edhe pse tensionet midis Ukrainës dhe Rusisë u përshkallëzuan, Sakembaeva vazhdoi të qëndronte në postin e saj në Sekretariatin e OSBE-së, që dukej se nuk kishte asnjë problem me punësimin e saj.
“Puna e Saltanatit ishte të organizonte takime, të udhëtonte dhe të shtypte deklaratat”, tha për REL-in ish-kolegu i Sakembaevas në OSBE. “Ishte një rol administrativ, por ajo gjithmonë është trajtuar si diçka më shumë… Pasi Rusia vazhdimisht ka bllokuar shumë vendime të rëndësishme, të kesh një person që ka qasje të drejtpërdrejtë te zyrtarët e nivelit të lartë në Ministrinë e Jashtme ruse, nga OSBE-ja mund të jetë parë si avantazh”.
Sipas rregulloreve për stafin e OSBE-së, zyrtarëve u ndalohet të “përdorin, të shpërndajnë dhe/ose të publikojnë informacione, për të cilat ata janë në dijeni për shkak të pozicionit të tyre zyrtar, përveç të informacioneve që lidhen me kryerjen e funksioneve të tyre”.
Ish-kolegu tha se Sakembaeva ka të ngjarë se ka informuar punonjësin e saj për ndryshimin e rrethanave të saj, në të kundërtën, do të ishte shkelje e rregulloreve të OSBE-së, duke shtuar se “pyetja është pse ajo nuk u dërgua në një departament më pak të ndjeshëm?”.
Sakembaeva vazhdoi të punonte në zyrën kryesore të OSBE-së deri në korrik të vitit 2022, apo pesë muaj pasi Rusia nisi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës.
Andrei Soldatov, gazetar hulumtues rus dhe ekspert për shërbimet e sigurisë së Rusisë, i tha REL-it se është “absolutisht e qartë” që operativët në drejtorinë e kundërinteligjencës në Shërbimin Federal të Sigurisë “do ta kenë ditur për karrierën mbresëlënëse të Sakembaevas, dhe ata nuk kanë humbur asnjë shans që ta shfrytëzojnë atë”.
“Edhe nëse ajo nuk është rekrutuar si një agjente, ajo sigurisht do të ketë qenë dikush e cila në një pikë mund të jetë ‘pyetur’ të bëjë diçka – sikurse të ketë qasje në informacione të ndjeshme – dhe ajo nuk do të kishte mundësi të thoshte jo”, tha Soldatov.
Sakembaev dhe Rudenko nuk u përgjigjën në kërkesën për koment dhe në një kërkesë të tillë nuk u përgjigj as Ministria e Jashtme ruse, e as misioni i përhershëm i Rusisë në OSBE.
“Koloneli”
Për disa vite, tani ish-diplomati rus, Anton Vushkarnik, ka shërbyer në role si ekspert i lartë dhe këshilltar në zyrën e sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së. Por, në korridoret e pallatit të rinovuar dyshekullor në qendrën historike të Vjenës ku gjendet Sekretariati, disa nga kolegët e Vushkarnikut i referohen atij me një nofkë që aludon në shërbimet e inteligjencës ruse: “Koloneli”.
Sipas një artikulli të përbashkët të Der Spiegel, transmetuesit publik gjerman ZDF, dhe Der Standard nga Austria të publikuar në shtator, disa shërbime të inteligjencës dhe diplomatë nga disa shtete besonin se Vushkarnik – i cili nuk ishte identifikuar me emër në këtë raport – punon për inteligjencën ruse, edhe pse REL-i nuk ka gjetur dëshmi të qarta për këtë gjë.
Një burim në Qeverinë amerikane në Uashington, megjithatë i tha REL-it se Vushkarnik ka qenë një person me interes të madh për inteligjencën amerikane sesa një punonjës mesatar i Ambasadës ruse.
Më 2017, sekretari i Përgjithshëm i OSBE-së, Thomas Greminger, vendosi të krijonte Njësinë e ashtuquajtur për Mbështetjen e Politikave Strategjike (SPSU) brenda zyrës së tij. Greminger, shtetas zviceran, donte që SPSU-ja të ishte një vend ku do të bashkoheshin ekspertët nga Rusia dhe SHBA-ja, si dhe nga BE-ja dhe Zvicra. Ministria e Jashtme ruse propozoi Vushkarnikun, 52 vjeç, si kandidat të preferuar për të përfaqësuar Rusinë n këtë njësi, dhe Greminger e pranoi.
Shumë nga shtetet anëtare të OSBE-së nuk i kuptuan detyrat dhe qëllimet e SPSU-së, dhe kjo njësi ishte parë si njësi që ishte kundër frymës së OSBE-së si një organizatë përfshirëse, thanë dy diplomatë aktualë që punojnë në misione të përhershme të OSBE-së.
Për rolin e tij si këshilltar i lartë, Vushkarnik ishte dërguar dhe paguar nga Ministria e Jashtme ruse. Kritikët nuk ishin vetëm të palumtur që Rusia – që në atë kohë kishte pushtuar Gjeorgjinë, kishte pushtuar territor ukrainas dhe kishte refuzuar që të tërhiqej nga rajoni i shkëputur i Transnjestër në Moldavi – ishte ftuar të bënte pjesë në këtë njësi. Ata, po ashtu, ishin të shqetësuar me mungesën e transparencës në përzgjedhjen e përfaqësuesve të kësaj njësie.
Emërimi i Vushkarnikut në SPSU ndodhi pas një karriere dekadëshe në Ministrinë e Jashtme ruse. Nga viti 2011 deri më 2015 ai kishte mbajtur postin e drejtorit të Çështjeve të Kongresit të Ambasadën ruse në Uashington në kohën kur ambasador ishte Sergei Kislyak.
Në rolin e tij në ambasadë, Vushkarnik mbrojti shitjen e armëve ruse për presidentin sirian, Bashar al-Assad, gjatë raportimit të tij në Kongres. Ai, po ashtu, i dërgoi një punonjësi të Kongresit amerikan emaile me përmbajtje homofobe, si dhe një video që mbështeste zaptimin e Rusisë të Krimesë më 2014 dhe një shkrim të Fyodor Dostoyevskyt që pretendonte se të “gjitha këto fise sllave” ishin “urrejtës, ziliqarë, shpifës dhe madje armiq të drejtpërdrejtë” të Rusisë.
Emailet e Vushkarnikut
Radio Evropa e Lirë ka marrë në posedim emaile që Anton Vushkarnik i ka dërguar Kyle Parkerit më 2012-2014, një punonjës i Komisionit amerikan të Helsinikit, një agjenci qeveritare që monitoron të drejtat e njeriut.
Në një prej emaileve, ai sugjeroi se grupi rus, Pussy Riot, anëtarët e të cilit atëbotë u burgosën për shkak të protestave kundër Putinit të mbajtura jashtë Katedrales kryesore Ortodokse ruse në Moskë, “thjesht nuk janë të lumtur me jetën e tyre seksuale” dhe “thjesht kanë nevojë të bëjnë seks”.
“Fatkeqësisht, në ligjet tona ne nuk e kemi dënimin me vdekje”, shtoi Vushkarnik.
Në një email tjetër, ai shkroi se, “kam menduar lidhur me autoritarizmin homoseksual që po kërcënon Amerikën”. Në një tjetër korrespondencë elektronike, ai minimizoi legjislacionin homofob të miratuar nga Putini, duke thënë se shtetet e tjera “ligjërisht mund të vrasin homoseksualë [v.j. duke përdorur shprehje homofobe] dhe mund t’i dërgojnë në burg”.
Në një email të dërguar Parkerit më 2012, Vushkarnik sugjeroi se gazeta e pavarur ruse, Novaya Gazeta, “duhet ta shqyrtojë mundësinë që të zhvendoset në Varshavë”, duke shtuar se “do të ishte më mirë për ta dhe më mirë për të gjithë”.
Pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, Novaya Gazeta pezulloi operacionet e saj për shkak të presionit nga rregullatorët e mediave. Gazetarët e saj u shpërngulën në Letoni dhe krijuan Novaya Gazeta Europe, media të cilën Rusia në qershor të vitit 2023 e shtoi në listën qeveritare të të ashtuquajturave “organizata të padëshirueshme”.
Për diktatorin sovjetik, Josep Stalin, Vushkarnik i shkroi Parkerit: “Një gjë për Stalinin është që, me atë, shteti rus arriti kulmin. Jam i bindur se pa atë njeri ne kurrë nuk do të dërgonim në hapësirë [kozmonautin sovjetik Yury] Gargarin, edhe pse kjo ndodhi pak më vonë. Po, ai disi ia hodhi Rusisë, por shpirti rus është femëror në natyrën e tij”.
Kur u kontaktua nga REL-i, Parker nuk pranoi të komentonte për këto emaile.
Deri në vitin 2018, Vushkarnik mbajti një post për planifikimin e politikës së jashtme në Ministrinë e Jashtme ruse dhe u takua me përfaqësuesit e Ministrisë së Jashtme bjelloruse në Minsk në një rund konsultimesh ndërministrore të të dyja shteteve për politikën e jashtme. Pak pas kësaj, ai mori detyrën në OSBE.
Pasi disa takime të OSBE-së u zhvendosën online për shkak të pandemisë COVID-19, Vushkarnik rregullisht tentoi t’iu bashkohej diskutimeve të lidhura me konfliktin e armatosur midis separatistëve të mbështetur nga Rusia dhe Ukrainës, përfshirë edhe takimet me Misionin e Posaçëm Monitorues në Ukrainë dhe në diskutimet në Grupin Trepalësh të Kontaktit, tha një diplomat në një nga misionet e përhershme të OSBE-së në Vjenë.
“Ai është parë duke iu bashkuar rregullisht ngjarjeve të organizuara në Zoom, ngjarje që njerëz si ai nuk do të duhej të merrnin pjesë”, tha ky diplomat për REL-in.
Vushkarnik ishte përfshirë edhe në një projekt tjetër të Gremingerit, të quajtur Nisma për Bashkëpunim në Siguri (CSI). E themeluar në mesin e vitit 2019 në kohën kur Greminger ishte ende në OSBE, sipas ueb-faqes së CSI-së, kjo nismë përshkruhet si “një grup i analistëve politikë me bazë në Vjenë, të cilët janë të shqetësuar për nevojën për një qasje më bashkëpunuese për sigurinë dhe për paaftësinë e shteteve që në mënyrë efektive t’i përdorin organizatat ekzistuese për bashkëpunim në siguri, siç është OSBE-ja, për të zgjidhur konflikte dhe për të punuar së bashku për çështje të shqetësimeve të përbashkëta”.
Në një intervistë të dhënë në gusht për gazetën zvicerane Neue Zürcher Zeitung, Greminger tha se një zgjidhje e mundshme e luftës së Rusisë në Ukrainë do të ishte që Kievi “t’ia dorëzojë përkohësisht terrorin e pushtuar Rusisë”.
Një zëdhënës i Gremingerit tha se ish-sekretari i Përgjithshëm i OSBE-së nuk ishte i qasshëm për koment.
Kur Helga Schmid mori postin e sekretarit të Përgjithshëm të OSBE-së në dhjetor të vitit 2020, ajo shpërbëri SPSU-në. Por, Vushkarniku qëndroi ende në zyrën e saj, ende i dërguar dhe i paguar nga Ministria e Jashtme ruse.
Vushkarnik në Estoni
Anton Vushkarnik ka punuar në Ambasadën ruse në kryeqytetin e Estonisë, Talin, nga viti 2001 deri më 2005, sipas të dhënave të brendshme të marra nga Ministria e Jashtme e Estonisë, mandat që përfshiu nisjen dhe finalizimin e procesit të anëtarësimit të Estonisë në NATO më 2004.
Rusia fuqishëm kishte kundërshtuar anëtarësimin e Estonisë në NATO dhe të shteteve të tjera evropiane që më herët dominoheshin nga Bashkimi Sovjetik dhe Kremlini rriti numrin e stafit në të gjitha nivelet në Ambasadën në Talin gjatë kohës kur Vushkarnik shërbeu në këtë ambasadë.
Zyrtarëve të inteligjencës që punonin nën petkun diplomatik u ishin dhënë detyra të posaçme, që shpesh përfshinin mbështetjen për organizatat e minoritetit lokal etnik rus, që kishin qëndrime pro-Kremlinit, u tha në raportet vjetore të asaj periudhe të Shërbimit të Brendshëm të Sigurisë së Estonisë (KAPO). Këto detyra përfshinin edhe ndikimin në zgjedhje, tha KAPO.
Në raportin vjetor të KAPO-s për vitin 2004, thuhej se aktiviteti i theksuar dhe sistematik i inteligjencës ruse në Estoni ndodhi në pjesën e parë të vitit 2003 dhe në pjesën e dytë të vitit 2004. Kjo çoi në dëbimin e dy zyrtarëve të Inteligjencës së Jashtme ruse (SVR), që punonin nën petkun diplomatik.
Në raportin e njëjtë të KAPO-s u shtua se anëtarësimi i Estonisë në NATO “vetëm rriti dhe intensifikoi interesin e inteligjencës ushtarake të Rusisë karshi Estonisë”.
Një ish-zyrtar i lartë i inteligjencës së Estonisë i tha REL-it se në vitet e shërbimit të Vushkarnikut në Ambasadën në Talin, afërsisht çereku i stafit diplomatik rus ishte i lidhur me inteligjencën ruse.
Pyetje të tjera po ngrihen lidhur me raportin e Vushkarnikut me misionin rus.
REL-i ka siguruar fotografi që shfaqin Vushkarnikun në dy raste të ndara duke përdorur një BMW 5, me targa që nisnin me “WD-54”, një kod alfanumerik për makinat që përdoren nga misioni diplomatik rus në Austri.
Një burim në OSBE tha se ai zakonisht ka parkuar makinën afër pallatit Hofburg në Vjenë, që është vendi ku gjendet OSBE-ja dhe ndodhet dhjetë minuta larg në këmbë nga Sekretariati i OSBE-së. Fotografitë e siguruara nga REL-i shfaqin Vushkarnikun dhe makinën në po atë lokacion.
Edhe pse ai është i dërguar ndërkombëtarisht dhe paga e tij mbulohet nga Ministria e Jashtme ruse, Vushkarnik nuk është i akredituar me misionin diplomatik të Rusisë në Austri, por është anëtar i stafit ndërkombëtar të OSBE-së. Si i tillë, atij i kërkohet që të respektojë rregullat e stafit të OSBE-së dhe Kodin e Sjelljes, edhe pse pozita e tij si zyrtar i lartë brenda një organizate ndërkombëtare nuk i jep atij privilegje dhe imunitet.
Pagat janë të rregulluara dhe transferet e parave nuk bëhen drejtpërdrejt nga qeveritë te stafi i deleguar. Stafi i OSBE-së duhet të raportojë të gjitha kontaktet me qeveritë kombëtare që lidhen me punën e tyre, por edhe të gjitha favoret dhe dhuratat që marrin që janë në vlerë prej mbi 40 euro.
“Makina është një aset i madh për të cilin një person nuk duhet të paguajë për të dhe kjo qartë është konflikt interesi”, tha për REL-in një diplomat i lartë në një prej misioneve të përhershme të OSBE-së.
“Potencialisht, kjo mund të jetë pjesë e kontratës së tij të transferimit, por sërish kjo tregon se sa afër është ai me misionin rus”, shtoi diplomati.
Në korrik të këtij viti, Ministria austriake për Çështje Evropiane dhe Ndërkombëtare i dërgoi një letër zyrtare zyrës së Sekretariatit të OSBE-së, duke e informuar atë se policia austriake e kishte identifikuar Vushkarnikun për disa shkelje të rregullave në trafik.
Vushkarnik ishte kapur duke ngarë me shpejtësi mbi 130 kilometra në orë në një zonë ku shpejtësia maksimale e lejuar ishte 80 kilometra në orë dhe në një zonë ku kufiri i shpejtësisë ishte 100 kilometra në orë, thuhet në letrën që REL-i e ka parë.
Vushkarnik, po ashtu, ka refuzuar që t’i nënshtrohet një testi për alkool, pasi policia dyshoi se kishte ngarë nën ndikimin e alkoolit “për shkak të erës së dallueshme të alkoolit” që atij i vinte. Ministria tha se ia “kujton” OSBE-së “se të gjithë personat që gëzojnë privilegje diplomatike dhe imunitet” janë të obliguar që t’i respektojnë ligjet e shtetit dhe “në këtë rast, ata po përballen me shkelje serioze në trafik që mund të shkaktojnë rrezik të madh në sigurinë rrugore”.
Vushkarnik, i cili vazhdon të qëndrojë në postin e tij në OSBE 21 muaj pas nisjes së pushtimit rus të Ukrainës, nuk iu përgjigj kërkesës për koment.
Përkthyesja e Putinit
Daria Boyarskaya, nga Kaliningradi, fillimisht mori vëmendje ndërkombëtare në qershor të vitit 2019, kur shërbeu si përkthyese e Putinit gjatë takimit të tij me presidentin e atëhershëm amerikan, Donald Trump, gjatë takimit të G20-s në Osaka të Japonisë.
Këshilltarja për siguri kombëtare e Trumpit, Fiona Hill, më pas publikisht tha se Kremlini në mënyrë specifike ia kishte dhënë këtë detyrë Boyarskayas, në përpjekje për të shpërqendruar Trumpin. Postimet në rrjetet sociale të Boyarskayas përfshijnë fotografi të shumta glamuroze të saj.
“Ne e dimë se kështu është rasti sepse ishte dikush tjetër në listë, një burrë, që ishte caktuar të përkthente në atë sesion të caktuar. Dhe në minutën e fundit, rusët ndryshuan përkthyesin”, tha Hill në tetorin e vitit 2011 gjatë një interviste për Good Morning America. Ajo shtoi se Boyarskaya ishte “një përkthyese e shkëlqyeshme”.
“Ishte një përpjekje e qartë për të marrë vëmendje, sepse praktikisht presidenti Putin e prezantoi presidentin Trump me përkthyesen, që është një gjë që ai normalisht nuk e bën”, shtoi Hill, që është bashkëautore e një biografie për Putinin.
Boyarskaya paraprakisht ishte punësuar në Ministrinë e Jashtme ruse dhe shpesh kishte shoqëruar Putinin dhe ministrin e Jashtëm, Sergei Lavrov, në udhëtimet jashtë vendit. Ajo ka qenë edhe në bisedimet që Putin ka zhvilluar me këshilltarin për siguri kombëtare të SHBA-së, John Bolton më 2018.
Putin po ashtu kishte punësuar Boyarskayan për takimin e tij me presidentin Barack Obama në Kinë më 2016. Ajo që nga qershori i vitit 2010 ka punuar kohë pas kohe si përkthyese nga rusishtja në anglisht në mbledhjet vjetore të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së që janë mbajtur në lokacione të ndryshme.
Pak më shumë se një vit nga takimi Trump-Putin në Japoni, një vend i lirë pune papritur u shfaq në ueb-faqen e Asamblesë Parlamentare të OSBE për një “këshilltar që do t’i bashkohet Zyrës Ndërlidhëse në Vjenë”.
Në reklamën për punë thuhej se kandidati që do të përzgjidhej, duhet “të flasë rrjedhshëm gjuhën ruse, të ketë përvojë disa vjeçare si përkthyes dhe përvojë në diplomacinë dypalëshe dhe shumëpalëshe”, dhe se duhet të kishte përvojë në punën me hisedarët nga shtetet anëtare të OSBE-së në ish-shtetet e Bashkimit Sovjetik si dhe minimum pesë vjet përvojë pune në një parlament apo qeveri kombëtare.
Kjo ofertë për punë i shkonte për shtati profilit të Boyarskayas, dhe më pas ajo e fitoi këtë vend pune.
Delegatët nga Asambleja Parlamentare e OSBE-së, që folën me REL-in, megjithatë, u ankuan se punësimi i Boyarskayas dhe më pas avancimi i saj, nuk ishin procese transparente dhe se përvoja e saj nuk ishte asgjë tjetër përpos një aset.
Që kur Rusia mori kontrollin e Krimesë më 2014, Asambleja Parlamentare e OSBE-së në mënyrë ekuivoke dënoi agresionin rus në Ukrainë dhe punësimi i Boyarskayas në Ministrinë e Jashtme ruse – veçmas puna e saj si përkthyese personale e Putinit – është parë nga disa parlamentarë të OSBE-së, në rastin më të mirë si e pandjeshme, dhe rrezik për sigurinë në rastin më të keq.
Boyarskaya mori detyrën në shkurt të vitit 2021, pothuajse shtatë vjet pasi Rusia pushtoi Krimenë dhe nxiti luftën në lindje të Ukrainës.
Në një letër dërguar një delegati të Letonisë në Asamblenë Parlamentare, i cili publikisht kishte kritikuar emërimin e saj, sekretari i Përgjithshëm, Roberto Montella, mbrojti Boyarskayan, duke shkruar se “ne jemi krenarë që kemi qenë në gjendje ta marrim atë në punë, veçmas para agresionit ushtarak të Rusisë dhe pushtimit të Ukrainës”.
Delegatët dhe diplomatët nga disa shtete të Evropës Lindore ishin të zemëruar që Montella po injoronte veprimet armiqësore të Ukrainës të bëra përgjatë shtatë vjetëve paraprakë.
Në shtator të vitit 2021, Boyarskaya u avancua në postin e udhëheqëses së Zyrës Ndërlidhëse në Vjenë të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së. Asaj iu dha po ashtu përgjegjësia e “zëvendëspërfaqësueses së posaçme”. Kjo pozitë kërkon që ajo të “mbajë kontakte diplomatike, por edhe operacionale, të bashkëpunojë dhe koordinohet për përfaqësuesit e përhershëm të shteteve pjesëmarrëse të OSBE-së dhe me të gjithë trupat vendimmarrës të OSBE-së”.
Procedurat normale për vende të lira të punës në OSBE kërkojnë që ato të shpallen publikisht në mënyrë që të shmangen procese të padrejta të punësimit. Por, roli i ri i Boyarskayas u njoftua thjesht përmes një letre të brendshme të titulluar “Lajme nga Kopenhaga”, ku ka selinë Asambleja Parlamentare e OSBE-së.
Një burim brenda zyrës së Montellas tha për REL-in se pozita e Boyarskayas si udhëheqëse e Zyrës Ndërlidhëse dhe zëvendëspërfaqësuese e posaçme nuk është shpallur.
Një listë e vendeve të lira të punës në Sekretariatin Ndërkombëtar të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së që është publikuar në ueb-faqen e organizatës ende shfaq vendin e punës për postin e këshilltarit – post që tashmë nuk ekziston – në të cilin fillimisht u punësua Boyarskaya më 2020, por nuk shfaq edhe vendin e punës për udhëheqësin e Zyrës Ndërlidhëse në Vjenë, post që më pas ajo e mori.
Duke iu përgjigjur një sërë pyetjesh për punësimin dhe avancimin e Boyarskayas, zëdhënësi i Asamblesë Parlamentare të OSBE-së, Nat Parry, përmes një deklarate në emër të Montellas tha se “këto çështje veçse janë diskutuar dhe janë qartësuar brenda organizatës me udhëheqjen e Asamblesë Parlamentare të OSBE-së në trupat kompetentë të Asamblesë”.
Delegatët nga disa shtete të Evropës Lindore vazhdojnë të kundërshtojnë punësimin e saj.
Barbara Bartus, udhëheqëse e delegacionit polak në Asamblenë Parlamentare të OSBE-së, përmes një deklarate i tha REL-it se ajo beson se “nuk mund të jetë gjëja më përfituese për organizatën tonë që të kemi një person që bashkëpunon ngushtë me regjimin e Putinit, përgjegjës për luftën në Ukrainë, që një person i tillë të mbajë pozitë menaxheriale në strukturat e Asamblesë Parlamentare të OSBE-së”.
Në një konferencë për media më herët gjatë këtij viti, udhëheqësja e delegacionit të Lituanisë në OSBE, Vilija Aleknaite-Abramikiene, e quajti Boyarskayan “një individë mjaft kundërthënës nga rrethi më i ngushtë i Putinit”, dhe pyeti se mbi çfarë baze Montella zgjodhi “të emëronte një person me lidhje të ngushta me shërbimet e posaçme ruse” që të udhëheqë Zyrën Ndërlidhëse në Vjenë të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së.
Me postin që ka, Boyarskaya ka qasje në të gjitha kontaktet operacione të OSBE-së në mbarë Evropën Lindore, në Kaukazin Jugor dhe Azinë Qendrore, por edhe në Sekretariatin Ndërkombëtar. Ajo, po ashtu, asiston me përgatitjet për vizitat zyrtare të zyrtarëve të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së, si dhe në ndihmën e misioneve vëzhguese të zgjedhjeve.
“Sekretari ynë i përgjithshëm vendosi vetë për stafin, pa u konsultuar me politikanët”, tha Aleknaite-Abramikiene në një intervistë për REL-in.
Por, nuk ka kritika për punën e Boyarskayas si përkthyese.
Pjesë e përshkrimit të punës së saj përfshinte mbajtjen e versionit rus të ueb-faqes së Sekretariatit Ndërkombëtar, por edhe redaktimin dhe rishikimin “e përkthimeve të bëra nga Sekretariati Ndërkombëtar apo nga jashtë, për t’u siguruar se kanë kualitet të duhur dhe pasqyrojnë si duhet përmbajtjen”.
Delegatët rusisht-folës në Asamblenë Parlamentare, megjithatë, kanë theksuar se përkthimet e saj në rusisht kanë shmangur që të përmendin Rusinë në kontekstin e luftës në Ukrainë.
Për shembull, në versionet në anglisht dhe rusisht të titullit të të njëjtit artikull të publikuar në ueb-faqen e Asamblesë Parlamentare të OSBE-së në mes të shkurtit, ka dallime. Në versionin rus nuk është përmendur “Rusia” dhe në të shkruhej “lufta kundër Ukrainës” në vend se “lufta e Rusisë kundër Ukrainës” ashtu siç shkruhej në versionin në gjuhën angleze.
Pasi një media austriake pyeti Montellan për këto dallime, përkthimet u ndryshuan në mënyrë që versionet në të dyja gjuhët të ishin njësoj. Kritikët i kanë parë lëshimet fillestare si lëshime të qëllimshme ndaj Rusisë.
Polonia, në veçanti, i ka bërë shumë të qarta shqetësimet që i ka sa i përket Boyarskayas.
Pak kohë pas takimit të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së në qytetin polak, Lodz, vjeshtën e vitit 2022, Boyarskaya dhe punonjësja tjetër ruse e OSBE-së, Anzhelika Ivanishcheva, u shpallën ‘personae non grata’ (persona të padëshiruar) nga Ministria e Brendshme e Polonisë. Kjo ministri tha se prania e tyre në territorin polak “paraqet kërcënim për sigurinë shtetërore”, duke shtuar se të dyja këto gra “janë mbështetëse të regjimit të Vladimir Putinit”.
Më 16 shkurt, Boyarskaya u ndalua në kufirin mes Lituanisë dhe Rusisë teksa po tentonte të vizitonte familjarët e saj në Kaliningrad. Korrespondencat që i ka siguruar REL-i tregojnë se Andreas Nothelle, një avokat gjerman dhe konsulent në Asamblenë Parlamentare të OSBE-së, u caktua që të kërkonte “në emër të” Montellas që Polonia t’i hiqte sanksionet ndaj Boyarskayas. Një letër shtesë që e ka siguruar REL-i, që është dërguar nga Nothelle te Ministria e Jashtme e Lituanisë, kërkonte shpjegim për ndalimin e Boyarskayas.
Nothelle refuzoi të komentonte kur u kontaktua nga REL-i, duke u thirrur në “sekretin profesional”.
Në një takim më herët gjatë këtij viti, kreu i delegacionit të Letonisë, Rihards Kols, e lidhi Boyarskaya me Anna Chapman, një agjente ruse e cila u arrestua nga FBI-ja më 2010 si pjesë e një operacioni për të kapur spiunët rusë. Delegatë të tjerë nga shtetet e Baltikut kanë pyetur Montellan lidhur me situatën financiare të Asamblesë Parlamentare të OSBE-së dhe kanë kërkuar që të kryhet një auditim.
Pas këtij takimi, Montella i dërgoi një letër qortuese Kolsit, i cili e postoi online.
“Këto akte do të konsideroheshin shpifje dhe në shumë vende do të ishin subjekt i ndjekjes penale”, shkroi Montella.
Ai, po ashtu, siguroi Kolsin se Boyarskaya “ishte zotuar se do t’i respektonte rregullat e stafit, por edhe Kodin e Sjelljes, që ia ndalojnë pjesëtarëve të stafit që të marrin instruksione apo pëlqime nga shtetet prej nga vijnë”.
Një diplomat evropian nga një mision i përhershëm i OSBE-së i tha REL-it se “Boyarskaya nuk është vetëm një shtetase e thjesht ruse”.
“Si përkthyese e Putinit, ajo ka qenë subjekt i procedurave të sigurisë në Rusi, që ne e dimë se kanë qasje të stilit të KGB-së. Ne bëjmë pyetje dhe nuk marrim përgjigje të duhura”, tha diplomati.
Tri javë pas publikimit në shtator të artikullit të përbashkët nga Der Spiegel, ZDF dhe Der Standard, që përshkruante Boyarskayan dhe punën e saj në OSBE, por nuk e identifikoi atë me emër, përshkrimi i punës së saj në ueb-faqen e Asamblesë Parlamentare të OSBE-së u ndryshua në “këshilltare e lartë”.
Ajo më nuk figuronte si udhëheqëse e Zyrës Ndërlidhëse në Vjenë, dhe posti si zëvendëspërfaqësuese e posaçme që më parë ajo mbante, tani i përket kryekëshilltarit politik, Francesco Pagani nga Italia.
Boyarskaya nuk iu përgjigj kërkesës për koment.
/REL
