A jeni të sigurt që kur gatuani thithni ajër ‘të mirë’? Nëse kuzhina është me gaz, siç ndodh në 68% të familjeve në Itali, duhet të mendoheni dy herë.
Në realitet, është si të jesh në pikun e trafikut në Milano. Në fakt, edhe më keq.
Smogu i fshehur brenda shtëpisë është një problem serioz.
Mjafton të njiheni me të dhënat nga raporti i ri i CLASP, grupi jofitimprurës për efiçencën e energjisë, i cili muajt e fundit ka kryer një studim në 7 vende evropiane, përfshirë Italinë, me mbështetjen shkencore të Organizatës për Kërkime Shkencore të Aplikuara Hollandë (TNO). Ndër gjetjet më alarmante është fakti se 72% e shtëpive me soba me gaz tejkalojnë vlerën ditore udhëzuese të OBSH-së për dioksidin e azotit. Duke qenë se e vendos Italinë në vendin e dytë pas Spanjës (77%) dhe para Mbretërisë së Bashkuar (55%), Holandës (54%), Francës (53%), Rumanisë (52%) dhe Sllovakisë (44%).
Për studimin në Itali u përfshinë 40 familje, 36 ishin ato në të cilat u mblodhën më me sukses të dhënat: 31 familje me soba me gaz, 5 me soba elektrike. Ata që gatuajnë me gaz kanë një përqendrim dukshëm më të lartë të dioksidit të azotit (NO2) në kuzhinë dhe dhomën e ndenjes, krahasuar me familjet që gatuajnë me elektroshtëpiake.
Në shtëpitë me soba me gaz, vlera e kufirit për orë e BE-së për dioksidin e azotit, më e rrezikshmja për më të rrezikuarit, është tejkaluar në 24% të rasteve, ndërsa në shtëpitë me gatime elektrike nuk ka tejkalim. Pothuajse të gjitha shtëpitë e ekzaminuara, qofshin me soba me gaz apo elektrike, tejkaluan vlerën udhëzuese ditore të OBSH-së për grimcat e imëta (PM2.5). Një vlerë që nuk lidhet me llojin e pianurës, por më tepër me vetë gatimin.
Ka tejkalime që tregojnë mungesë ajrimi adekuat dhe se si kjo e fundit nuk paraqet zgjidhje. “Përmes studimit në terren në Itali, ne zbuluam se familjet që gatuajnë me gaz janë të ekspozuara ndaj niveleve dukshëm më të larta të dioksidit të azotit sesa ato që gatuajnë me energji elektrike. Në sobat me gaz, regjistrohen nivele të dioksidit të azotit që tejkalojnë vlerat udhëzuese të OBSH-së dhe kufijtë e vendosur nga Bashkimi Evropian, deri në atë pikë sa subjektet më të ndjeshme, siç janë astmatikët, e ndjejnë drejtpërdrejtë ndikimin e tij. Për më tepër, kemi konstatuar gjithashtu se ventilimi është i rëndësishëm, por nuk ka pasur ndikim në reduktimin e ndotësve”, thotë Sara Demartini, menaxhere e projektit CLASP.
Fëmijët dhe njerëzit e pambrojtur në rrezik
Të dhëna që na bëjnë të mendojmë, veçanërisht nëse marrim parasysh kategoritë më të rrezikuara si fëmijët dhe njerëzit e brishtë, siç shpjegohet nga Dr. Laura Reali, pediatre dhe anëtare e Akademisë Evropiane të Pediatrisë: “Dioksidi i azotit është një gaz lipofilik që mund të depërtojë, përmes mukozave dhe rrugëve të frymëmarrjes edhe në thellësi. Mushkëritë e vogla, që evoluojnë dhe depërtohen më shpejt, si ato të fëmijëve që marrin frymë më shpejt se të rriturit, janë më të ekspozuara drejtpërdrejt dhe më të ndjeshme. Nëse e transferojmë këtë situatë edhe tek rasti i një nëne shtatzënë, rezulton se edhe nëna që thith dioksid azoti mund t’i shkaktojë dëm fëmijës së saj. Natyrisht po flasim për ekspozime të zgjatura dhe intensive”.
“Me studimin në Itali kemi konstatuar se në shtëpitë me soba me gaz vlera kufi e BE-së e NO2 për një orë ekspozim tejkalohet në 24% të rasteve, ndërsa nivelet e jashtme mbeten më të ulëta se këto vlera. Kalimi në gatim elektrik i kombinuar me përdorimin e aspiratorëve të ventilimit, të projektuar mirë për të reduktuar ekspozimin ndaj niveleve të larta të grimcave që vijnë nga gatimi, mund t’i sjellë këto vlera nën nivelet e rekomanduara”, nënvizon Piet Jacobs, studiues në TNO
Simptomat që lidhen me soba me gaz
Nuk është rastësi që, sipas raportit të mëparshëm të CLASP dhe EPHA (Aleanca Evropiane për Shëndetin Publik), në BE ka mbi 700 mijë fëmijë me simptoma të astmës që lidhen me përdorimin e gatimit me gaz. Astma, por edhe çrregullime të mungesës së vëmendjes dhe hiperaktivitetit; ndërsa të rriturit do të prekeshin në sistemin e frymëmarrjes dhe atë nervor. Duhet të themi se efektet shëndetësore të shkaktuara nga sobat janë të njohura për më shumë se pesëdhjetë vjet, ashtu siç janë kryer studime mbi vlerësimet e astmës edhe në Shtetet e Bashkuara.
Një etiketë e re e energjisë
Sipas CLASP, pak është bërë në Evropë për të parandaluar ndotjen e dioksidit të azotit nga pajisjet e gatimit me gaz, megjithatë sipas hulumtimit të kryer nga grupi i konsumatorëve, një numër i konsiderueshëm familjesh në Evropë janë gati të kalojnë nga gazi tek pajisjet elektrike nëse janë në dijeni të problemeve shëndetësore që lidhen me gatimin me gaz. Prandaj, rëndësia e rritjes së ndërgjegjësimit për ndikimet shëndetësore të gatimit me gaz është vendosja e një etikete energjie për pajisjet e gatimit me gaz dhe ato elektrike.
Kjo është arsyeja pse, në një takim të palëve të interesuara me zyrtarët e BE-së të planifikuar për në 30 nëntor, CLASP do të kërkojë një etiketë të re të energjisë për të krahasuar efikasitetin e pianurave me gaz dhe ato elektrike dhe për të theksuar nivelet e ndotjes. “Duke lehtësuar kalimin në gatim elektrik, ne mund të hapim rrugën për familje më të shëndetshme, më të sigurta dhe më të qëndrueshme”, thotë Nicole Kearney, drejtore e CLASP Europe.
Një e ardhme ‘elektrike’, por sa kushton?
Sipas CLASP, përdorimi i kapuçit dhe ajrosja korrekte e ambientit nuk janë të mjaftueshme. Zgjidhja më e mirë mbetet kalimi në elektrike. Megjithatë, kostot mbeten dyshimi. Për këtë arsye, CLASP rekomandon futjen nga BE dhe qeveria italiane të politikave të përshtatshme mbështetëse për të lehtësuar tranzicionin e energjisë dhe për të mbrojtur qytetarët nga ndikimi i sobave me gaz.
Objektivi i CLASP ishte të vlerësonte ndikimet e emetimeve ndotëse nga sobat me gaz në shëndetin e njerëzve. Studimi përbëhej nga dy faza: e para, simulimi; matja e dytë në 247 shtëpi në 7 vende evropiane: Itali, Spanjë, Francë, Holandë, Angli, Sllovaki dhe Rumani. Familjet u rekrutuan përmes Opinium, një kompani e kërkimit të tregut. Pjesëmarrësit u zgjodhën në bazë të shpeshtësisë së përdorimit të kuzhinës, duke përjashtuar familjet e duhanpirësve dhe ata që jetonin pranë komplekseve industriale. Familjet nuk ishin në dijeni të motivit specifik të studimit, për të mos u ndikuar në sjelljen e tyre. 80% e tyre përdorin soba me gaz dhe 20% soba elektrike.
Matjet u kryen duke dërguar një komplet sensorësh, të cilët duhej të instaloheshin në kuzhinë, në dhomën e ndenjes, në dhomën e gjumit, mundësisht aty ku flinin fëmijët dhe jashtë shtëpisë. U morën matje të përqendrimeve të ndotësve të ajrit dhe me sensorë të temperaturës tek pllaka dhe tek dera e furrës për të përcaktuar kohën e gatimit. Mostrat e dioksidit të azotit u vendosen gjithashtu jashtë shtëpive për të pasur një krahasim me nivelet e brendshme. Në shtëpitë me gatim me gaz, nivelet e NO2 ishin më të larta se ato të regjistruara jashtë.
Matjet u bënë për 13 ditë në çdo shtëpi.
