Burimet zyrtare në Ministrinë e Financave, në një intervistë për “Monitor”, pohuan se në vitet e fundit, portofoli i borxhit shtetëror është karakterizuar nga përmirësimi i raportit midis kostos dhe risqeve.
Kosto e borxhit është ulur ndjeshëm dhe struktura e borxhit është përmirësuar, kryesisht në aspektin e reduktimit të ekspozimit ndaj riskut të rifinancimit dhe riskut të normave të interesit.
Duke filluar që prej vitit aktual 2021 e në periudhën afatmesme në vijim, niveli i borxhit në raport me PBB-në është targetuar t’i rikthehet sërish një trajektore rënëse, duke qenë në linjë me objektivat makro-fiskale dhe në përputhje me rregullat fiskalë në Ligjin Organik të Buxhetit.
Si e vlerësoni aktualisht qëndrueshmërinë e strukturës së portofolit të borxhit publik, për sa i përket maturitetit, monedhave, normave të interesit?
Në përputhje me objektivat makrofiskalë për konsolidimin e financave publike, niveli i borxhit të qeverisjes qendrore në raport me PBB, duke filluar nga viti 2016 deri në fund të vitit 2019, ka qenë në një trajektore rënëse. Gjatë vitit 2020, stoku i borxhit të qeverisjes qendrore ka shënuar rritje si pasojë e masave të mara për të bërë të mundur tejkalimin e pasojave negative prej dy fatkeqësive natyrore që goditën vendin në mënyrë të njëpasnjëshme: tërmeti i 26 nëntorit 2019 dhe pandemia e shkaktuar nga COVID-19.
Nga pikëpamja e kompozimit të portofolit sipas instrumenteve, titujt shtetërorë vendas vijojnë të dominojnë më shumë se gjysmën e portofolit të borxhit shtetëror. Ndërkohë, në portofolin e borxhit të jashtëm ka një tendencë në drejtim të rritjes së përqendrimit të titujve ndërkombëtarë, duke reflektuar politikat e huamarrjes gjatë viteve të fundit, të cilat nisur edhe nga kufizimet e tregut të brendshëm kanë pasur si qëllim uljen e presionit të huamarrjes së brendshme për të lehtësuar procesin e ristrukturimit të portofolit të borxhit të brendshëm dhe stimuluar kreditimin e sektorit privat.
Për sa i përket kompozimit të portofolit të borxhit shtetëror sipas maturitetit (origjinal) të instrumenteve të huasë, vërehet një reduktim gradual i përqendrimit të instrumenteve afatshkurtra, duke reflektuar politikat e ndërmarra në kuadër të menaxhimit të risqeve në portofolin e borxhit të brendshëm.
Borxhi, sipas llojit të interesit: Mbi 70% e portofolit të borxhit shtetëror përbëhet nga instrumente me norma interesi fikse. Gjatë viteve të fundit ka pasur një tendencë në drejtim të uljes së përqendrimit të instrumenteve me norma interesi të ndryshueshme në portofolin e borxhit të brendshëm, duke reflektuar politikat e ndërmarra në kuadër të menaxhimit të riskut të normave të interesit.
Borxhi sipas llojit të interesit: Portofoli i borxhit shtetëror vazhdon të mbizotërohet rreth 50% nga monedha vendase, ndërkohë që ndiqet nga monedha Euro dhe USD. Portofoli i borxhit të brendshëm përbëhet kryesisht nga tituj të denominuar në monedhë vendase dhe vetëm 2% përbëhet nga tituj të denominuar në monedhën Euro. Ndërkohë, portofoli i borxhit të jashtëm, pavarësisht diversifikimit të viteve të fundit, vazhdon të dominohet në mbi 70% nga monedha Euro, duke e bërë të ndjeshëm ndaj luhatjeve të kursit të këmbimit EUR/LEK. Megjithatë, përqendrimi i lartë i portofolit të borxhit të huaj në monedhën Euro është në përputhje me objektivat strategjikë, si dhe aspiratat e vendit për t’u integruar në Bashkimin Europian.
Gjatë viteve të fundit, portofoli i borxhit shtetëror është karakterizuar nga përmirësimi i raportit midis kostos dhe risqeve. Kosto e borxhit është ulur ndjeshëm dhe struktura e borxhit është përmirësuar, kryesisht në aspektin e reduktimit të ekspozimit ndaj riskut të rifinancimit dhe riskut të normave të interesit.
Pra, në një vlerësim të përgjithshëm, struktura e borxhit vlerësohet relativisht mjaft e qëndrueshme, bazuar në të gjitha parametrat. Kjo konfirmohet edhe nga dy agjencitë e rating-unt të cilat rikonfirmuan sërish së fundmi vlerësimet e tyre të mëparshme, si për sa i takon “rating” ashtu edhe “outlook”.
Për çfarë u përdor shtesa e re e borxhit më 2020?
Vlerësimet në fund të vitit mbi treguesit e nivelit të borxhit, të cilat janë ende paraprake pasi shifrat janë në proces rakordimi me kreditorët, parashikojnë një nivel të stokut në raport me Produktin e Brendshëm Bruto më poshtë se sa 80%.
Borxhi i ri (neto) i marrë gjatë 2020 mundësoi në pjesën më të madhe të tij financimin e deficitit buxhetor vjetor të vitit 2020 (deficit i zgjeruar për të amortizuar dhe akomoduar efektet e pandemisë dhe tërmetit), ndërsa një pjesë më e vogël u akumulua në Llogarinë e depozitës cash të qeverisë, e cila do të përdoret për të financuar deficitin e 2021. Pra konkretisht u përdor për financimin e shpenzimeve buxhetore ku ndër zërat kryesorë përmendim
Shpenzimet kapitale (sipas të dhënave operative/ paraprake të fund-2020, shpenzimet kapitale, përfshirë ato për rindërtimin vlerësohet të jenë mbi 90% e borxhit shtesë (huamarrjes neto ose deficitit) të marrë për këtë periudhë, si dhe për të adresuar nevojat/shpenzimet e shtuara për financim në kuadër të masave të mara për përballimin e situatës së krijuar nga pandemia COVID-19.
Pritet që nga niveli ligjor i deficitit total vjetor (prej 132 mld lekë) të jenë kursyer rreth 20 mld lekë, pra deficiti vjetor të ketë qenë në rreth 112 mld lekë. Ky kursim kundrejt nivelit ligjor të lejuar patjetër që shkon për reduktimin e nivelit të borxhit i cili do të ishte më i lartë nëse do të ishte ezauruar e gjithë hapësira e deficitit.
Sipas të dhënave të Komisionit Europian, Shqipëria gjatë 9-mujorit 2020 rriti me 13.6 pikë përqindje në raport me PBB-së, nga nivelet më të larta në Europë, por ndërkohë 40% e borxhit të ri nuk ishte konsumuar deri në nëntor. Pse u bë ky parashikim?
Siç përmendet në pikën më sipër, një pjesë e këtij borxhi të marrë (përfshirë edhe emetimin e Eurobondit prej 650 milionë eurosh në qershor 2020) dhe ende të papërdorur deri në 9-mujor, është përdorur në tremujorin e fundit, veçanërisht në dhjetor, si dhe gjithashtu në nëntor u bë edhe ripagesa prej 250 milionësh e pjesës së mbetur të Eurobondit prej 450 mln eurosh që u emetua në nëntor të vitit 2015.
Cilat janë projeksionet afatmesme për menaxhimin e borxhit?
Si rrjedhojë e pandemisë COVID-19, e cila ndoqi tërmetin e fortë që goditi Shqipërinë në nëntor të vitit 2019, vendi ka pësuar një tkurrje të madhe ekonomike nga njëra anë dhe zgjerim të deficitit dhe huamarrjes nga ana tjetër, duke përmbysur trendin në rënie të borxhit në vitet e fundit dhe duke rritur borxhin publik për vitin 2020.
Duke filluar që prej vitit aktual 2021 e në periudhën afatmesme në vijim, niveli i borxhit në raport me PBB-në është targetuar t’i rikthehet sërish një trajektore rënëse, duke qenë në linjë me objektivat makrofiskalë dhe në përputhje me rregullat fiskale në Ligjin Organik të Buxhetit. Siç edhe është paraqitur në VKM e Kuadrit Makro-Fiskal të miratuar së fundmi në janar 2021, borxhi publik parashikohet të bjerë gradualisht në rreth 73.8% në vitin 2024.
Niveli i borxhit në valutë në raport me totalin e borxhit të qeverisjes qendrore gjatë periudhës afatmesme pritet të shoqërohet me një rritje të lehtë në vite të caktuara, por duke qëndruar gjithnjë qartësisht nën kufirin strategjik prej 55%. /Monitor/
