Ekziston një numër i thjeshtë, por thelbësor në zemër të të kuptuarit në kërcënimin e paraqitur nga koronavirusi.
Ai po udhëzon qeveritë në mbarë botën për veprimet e nevojshme për të shpëtuar jetë, dhe na jep të dhëna në masën që izolimi të mund të hiqet. Quhet numri i riprodhimit ose thjesht vlera R.
Çfarë është R?
Numri i riprodhimit është një mënyrë e vlerësimit të aftësisë së një sëmundjeje për t’u përhapur. Eshtë numri i njerëzve që një i infektuar do ta kalojë virusin, mesatarisht.
Sëmundja e Fruthit ka një nga numrat më të lartë në një qytet me një numër riprodhimi 15 në popullata pa imunitet. Mund të shkaktojë përhapje eksponeciale.
Koronavirusi i ri, i njohur zyrtarisht si Sars-CoV-2, ka një numër riprodhimi prej rreth tre, por vlerësimet variojnë.
Pse është një numër mbi një i rrezikshëm?
Nëse numri i riprodhimit është më i lartë se një, atëherë numri i rasteve rritet në mënyrë eksponenciale – ai shkakton efekt njelloj si orteku ose borxhi në një kartë krediti të papaguar.
Por nëse numri është më i ulët, sëmundja përfundimisht do të tërhiqet pasi jo mjaftueshëm njerëz të rinj po infektohen për të shkaktuar një shpërthimin epidemiologjik.
Qeveritë kudo duan të detyrojnë numrin e riprodhimit R-ë të ulet nga rreth tre, poshtë vlerës një.
Kjo është arsyeja që nuk e keni parë familjen, ju është dashur të punoni nga shtëpia dhe fëmijët kanë qenë jashtë shkollës. Ndalimi i njerëzve që jenë në kontakt me njëri-tjetrin për të ulur aftësinë e virusit për t’u përhapur.
Nëse vlera R është mbi një, atëherë numri i çështjeve kumulative ngrihet, por nëse është nën një, atëherë përfundimisht shpërthimi epidemiologjik ndalet. Aq më poshtë njëshit, aq më shpejt ajo shuhet.)
Sa është numri R në Mbretërinë e Bashkuar?
Numri i riprodhimit nuk është i fiksuar. Përkundrazi, ai ndryshon ndërsa sjellja jonë ndryshon ose kur zhvillohet imuniteti i tufës.
Modeluesit matematikorë në Imperial College London janë duke u përpjekur të gjurmojnë sesi numri ka ndryshuar nga izolimi, distancimi shoqëror dhe nga mbyllja e plotë.
Para se të vinin masat, numri ishte shumë mbi një dhe kushtet ishin pjekur për një shpërthim të madh epidemiologjik. Kufizimet e njëpasnjëshme e rrëzuan poshtë atë, por nuk ul nën një deri në bllokimin e plotë.
Eshtë pak teknike por nga kjo pikë shkencëtarët i referohen Rt kësaj metrike , sesa R, pasi numri po ndryshon me kalimin e kohës.
Vlera R ishte rreth 0.7 diku tek dy javë më parë, por tani mendohet të jetë diku midis 0.75 dhe 1.0.
Kjo rritje po nxitet nga një epidemi tek shtëpitë e azileve të pleqve – pasi rastet bien diku tjetër në shoqëri, numri i infeksioneve në këto shtëpi të kujdesit ka një ndikim gjithnjë e në rritje në numrin R.
Pra, si e informon ky tregues heqjen e Izolimit?
Ndërsa vendet mendojnë se si të heqin izolimin, qëllimi do të jetë mbajtja e numrit të riprodhimit nën një. Dr Adam Kucharski, nga Shkolla në Londër e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale, i tha BBC-së: “Është një sfidë e madhe të sigurohesh që nuk je duke e ulur shumë apo duke rritur transmetimin”.
Sidoqoftë ështe ndërmarrë monumentale, ajo që ka shkaktuar dëme në jetën e njerëzve, për ta çuar numrin nga tre në 0.7.
“Nuk ju jep shumë hapësirë për të luajtur më [për ta mbajtur numrin nën një]”, shtoi Dr Kucharski.
Më parë në prill, numri i riprodhimit të Gjermanisë ra në rreth 0.7, njëjtë me atë të Mbretërisë së Bashkuar.
Por Instituti Robert Koch tha që numri ishte rritur ditët e fundit në një, para se të binte përsëri në 0.75.
“Numri duhet të qëndrojë nën një, ky është qëllimi i madh,” tha Prof Lothar Wieler, drejtuesi i institutit.
Cilat masa mund të hiqen?
Fatkeqësisht nuk ka konfirmim se sa çdo ndërhyrje ndikon në përhapjen e virusit, megjithëse ka vlerësime.
“Hapja e shkollave përkundrejt vendeve të punës përkundrejt tubimeve të tjera – të kuptuarit se sa ata rrisin numrin e riprodhimit do të jetë sfida,”-tha Dr Kucharski.
Një çështje tjetër është se sjellja e njerëzve ndryshon me kalimin e kohës, kështu që numri mund të zmadhohet edhe nëse politikat e izolimit mbeten të pandryshuara.
Ajo që ka të ngjarë të jetë e nevojshme janë mënyra të reja për të kontrolluar virusin, të tilla si testime dhe gjurmime më të gjera ose aplikacione për përcjelljen e vendndodhjes.
Këto mund të shtypin numrin e riprodhimit në një mënyrë më të studiuar, duke lejuar disa prej masave të tjera te hiqen.
A është ky numri më i rëndësishëm?
Numri i riprodhimit është një nga tre të rëndësishmit. Një tjetër është ashpërsia – nëse keni një sëmundje shumë të lehtë që nuk shkakton shumë probleme, atëherë mund të relaksoheni pak.
Coronavirus, dhe sëmundja që ajo shkakton, Covid-19, është e rëndë dhe vdekjeprurëse, për fat të keq.
E fundit është numri i çështjeve, i cili është i rëndësishëm për të vendosur kur duhet të veproni. Nëse keni një numër të lartë, por lehtësoni kufizimet, kështu që numri i riprodhimit të jetë rreth një, atëherë do të vazhdoni të keni një numër të lartë rastesh.
Po për një vaksinë?
Të pasurit një vaksinë është një mënyrë tjetër për të ulur numrin e riprodhimit. Një pacient me koronavirus do të infektonte mesatarisht tre të tjerë, por nëse një vaksinë mund të mbronte dy prej tyre nga infeksioni, atëherë numri i riprodhimit do të binte nga tre në një./BBC/
/Marrë nga Mapo.al/
