Nga Elena Pavlovska-New Europe
Në afro tre dekada që kur Shqipëria doli nga izolimi hermetik i diktatorit të saj ekscentrik komunist, Enver Hoxha, vendi i varfër në Ballkan me afro 3 milion njerëz ka fituar një reputacion fatkeq, si një nga qendrat kryesore në Evropë për krimin e organizuar trafikun e drogës, organeve, trafikimin e qenieve njerëzore, prodhim e narkotikëve, etj.
Gjatë disa viteve të fundit, qeveria shqiptare ka investuar shumë nga kapitali i saj politik në përpjekjen për të ndryshuar imazhin e vendit në botën e jashtme me shpresën se do ta çonte kombin mysliman në një partneritet më të ngushtë me Perëndimin.
Pavarësisht se ka fituar anëtarësimin në NATO, një rrugë e qartë drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian mbetet një perspektivë e largët për qeverinë shqiptare, veçanërisht pasi Franca refuzoi në fund të vitit të kaluar për të rënë dakord për të filluar bisedime për anëtarësimin.
Tani një raport i fundit nga televizioni publik italian RAI 3, i cili citoi një informacion të nxjerrë fshehurazi nga policia, ka zbuluar se rruga e Shqipërisë drejt lëkundjes së reputacionit të saj për paligjshmëri dhe krim të organizuar ka nxjerrë një fakt të ri: që kultivimi i kanabisit – gjethet, lulet dhe farat e të cilave klasifikohen si marijuanë – në Shqipëri u rrit me një shifër befasuese prej 1.200% në vitin 2019.
Para raportit, Shqipëria ishte njohur prej kohësh si një nga prodhuesit më të mëdhenj të kanabisit të egër në Evropë, si dhe ishte një nga vendet kryesore dhe të rëndësishme në tregtinë e drogës në të gjithë botën ku zotërit e drogës njihen si të paprekshëm.
Në vitin 2014, qeveria filloi një goditje të madhe, e cila rezultoi në një rënie të konsiderueshme të numrit të plantacioneve të kanabisit në Shqipëri. Pastrimi i mëpasshëm nga zonat e prodhimit për kanabisin ndodhi në fshatin Lazarat, i ndodhur në rajonin e Gjirokastrës në jug të Shqipërisë, ku popullsia është thjesht 3,000 njerëz. Megjithë numrin e vogël të banorëve, kartelet e drogës në Shqipëri e kthyen fshatin e varfër dhe rrethinat e tij në kryeqytetin e drogës në Evropë.
Zona është terreni i dhjetra shtëpive që, në shikim të parë, duken të braktisura, por në fakt janë plantacione të gjera ku rritet marihuana dhe kryhet korrja në fshehtësi. Pas disa javësh beteja të përgjakshme me armë në vitin 2014 midis trafikantëve të drogës dhe forcave të sigurisë së Shqipërisë, qeveria ishte e suksesshme në vënien e zjarrit të shumicës së kulturave të plantacionit të kanabisit. Tirana më vonë ofroi atë që dukej të ishte një raport edhe më inkurajues për situatën kur njoftoi se agjencitë e zbatimit të ligjit të vendit kishin shkatërruar miliona bimë kanabis dhe konfiskonin me sukses sasi të mëdha marijuana, të cilat tashmë ishin përgatitur për t’u trafikuar jashtë vendit.
Sidoqoftë, raporti italian i botuar rishtazi, konstatoi se informacioni optimist i qeverisë shqiptare për operacionin e tyre të zhdukjes mund të ketë mbivlerësuar nivelin e suksesit. Gjetjet e fundit tregojnë se ka akoma të paktën 100,000 bimë kanabis të fshehura në malet e thepisura të jugut të Shqipërisë, duke e bërë atë, edhe një herë, prodhuesin më të madh të kanabisit në Evropë.
Lloji specifik i bimës kanabis të rritur përgjithësisht në Shqipëri besohet se fillimisht është importuar nga Vietnami dhe ka një normë të lartë rendimenti. Sipas disa vlerësimeve, një kilogram i këtij lloji të veçantë kanabisi shitet për 100 € dhe 200 € në rrugët shqiptare, disa herë më të lirë se sa merret në vendet e tjera në të gjithë Evropën.
Shumica e produktit të përpunuar është kontrabanduar në Evropë dhe më tej trajtojet si shkallë të ndryshme të marihuanës përmes kufirit verior të Shqipërisë me Malin e Zi, në jug me Greqinë, ose në perëndim – përtej detit Adriatik – në Itali. Zotëritë e drogës në Shqipëri besohet se fitojnë të paktën 6 miliardë euro në vit nga trafikimi ose afërsisht gjysma e PBB-së së Shqipërisë.
Aspak ndryshe nga prodhuesit e varfër të opiumit në Afganistan, prodhuesit e shumtë të marihuanës në Shqipëri përpiqen të mbrojnë veten e tyre duke thënë se ata kanë disa mundësi për të siguruar një jetesë të ligjshme në një vend që mbetet një nga më të varfërit e Evropës.
Sipas shifrave të qeverisë, Shqipëria shkatërroi 2.5 milion bimë marihuanë dhe 5,200 fusha gjatë periudhës 2011 dhe 2016. Në atë kohë, zyrtarët e përshkruajnë fushatën e tyre të zhdukjes së kanabisit si “si një luftë të vërtetë” kundër drogës. Megjithë pretendimet e Tiranës, sidoqoftë, sindikatat e fuqishme të krimit të organizuar në Shqipëri janë aq të rrënjosura në politikën e vendit, saqë edhe zyrtarë të nivelit të lartë janë të përfshirë në forma të ndryshme të biznesit të paligjshëm.
Trafikimi i narkotikëve mbetet krimi më i madh ndërkufitar midis Shqipërisë dhe Greqisë fqinje. Në korrik 2019, policia në qytetin verior të Janinës Greke përgjoi një dërgesë të madhe të marihuanës menjëherë pasi ajo kishte kaluar kufirin e Greqisë me Shqipërinë. Kapje të ngjashme të sasive të mëdha droge kanë ndodhur edhe në Pikën e Kalimit Kufitar Qafbota në Sarandë, në bregdetin Jon.
Origjina dhe rritja e tregtisë së drogës në Shqipëri
Në vitin 1992, menjëherë pasi Shqipëria përjetoi rënien e komunizmit dhe një hapje drejt botës së jashtme pas afro pesë dekadash izolimi të vetë-imponuar, demonstratat e përhapura të studentëve dhe trazirat sociale përfundimisht çuan në zgjedhje të lira që sollën një qeveri të mbështetur nga shumica e udhëhequr nga Sali Berisha në pushtet. Megjithatë, kalimi i dhimbshëm në demokraci e la vendin thellësisht të varfëruar dhe në kërkim të ndonjë burimi të ardhurash. Midis një ikje masive të trurit postkomunist dhe me një ekonomi të Botës së Tretë që u përpoq për një kolaps të plotë dhe standarde akoma më të këqija të jetesës, paligjshmëria dhe krimi i organizuar lulëzuan përgjatë viteve 1990 dhe fillimin e viteve 2000. Ndër “bizneset” më fitimprurëse në të cilat merrej mafia e Shqipërisë ishte trafikimi i lëndëve narkotike dhe organeve njerëzore.
Nuk ka një treg të rëndësishëm vendas për marihuanën në Shqipëri, për faktin se kjo drogë mund të shitet për dhjetë herë më shumë se çmimi në pjesët e tjera të Evropës. Grupet e krimit të organizuar të Shqipërisë, ose Mafia Shqiptare siç dihet në vend, janë ndryshe nga homologët e tyre më të njohur italianë, pasi ato janë shumë të dukshme në rrugët e Tiranës dhe qyteteve të tjera, të cilat janë plot me bandat që drejtojnë makinat e shtrenjta që ata kanë blerë nga paratë e bëra në biznesin e kokainës dhe trafikimit të qenieve njerëzore. Mafia Shqiptare është gjithashtu e njohur që bashkëpunon ngushtë me mafian italiane, veçanërisht ajo famëkeqe ‘Ndranghetta” nga rajoni jugor i Kalabrisë në Itali.
Një biznes më fitimprurës për Mafian Shqiptare
Drejtuesit e Shqipërisë kishin shpresuar se përpjekja jetëshkurtër për të shkatërruar disa fusha kanabisi do të ishte një shtysë për vendosjen e përhershme të shtetit të ligjit dhe do të rrisë shanset e Tiranës për të hyrë në BE. Rezultati i fushatës anti-drogë me përpjekje prej gjysmë zemre të qeverisë në pushtet ishte se vetëm sa i bindi kartelet e fuqishme të Shqipërisë për të zhvendosur fokusin e tyre në tregun shumë më fitimprurës të kokainës.
Trafikantët në Shqipëri kanë përdorur të njëjtat rrjete të konsoliduara mirë që ishin për vite kanalet e tregtisë së kanabis, zakonisht përmes Italisë, përmes partnerëve të tyre Ndranghetta, për të dërguar kokainë në pjesën tjetër të Evropës. Zyrtarët e rojes bregdetare në Shqipëri i përshkruan vitet 2015 dhe 2016 si më të këqijat që kishin parë ndonjëherë, duke thënë se shumica e dërgesave të lëndëve narkotike kalojnë të padalluara dhe se, në rastin më të mirë, vetëm 10% e asaj që trafikohet është kapur në të vërtetë nga zyrtarët e zbatimit të ligjit në të dyja anët e Adriatikut.
Gjendja aktuale e lojës që po zhvillohet
Në raportin e saj vjetor për 2017, Zyra e Kombeve të Bashkuara për Drogën dhe Krimin theksoi se mafia shqiptare ishte kontrabanda numër një e kanabisit dhe heroinës në botë; vendi i tretë i trafikut të kokainës. Grupet e krimit të organizuar në Shqipëri gjithashtu janë bërë shumë më të sofistikuar në aftësinë e tyre për të pastruar para të fituara nga tregtia e narkotikëve. Një raport i kohëve të fundit të inteligjencës është se bandat e shqiptarëve po përdorin monedha kriptosh dhe para bitcoin për të pastruar shuma të mëdha parash.
Agjensitë kryesore të zbatimit të ligjit të Tiranës pohojnë se ata janë duke punuar për të zgjeruar aftësitë e tyre të sigurisë në internet për të ndjekur lëvizjen e parave të lidhura me drogën, por dyshimet e mëtejshme në lidhje me aftësinë e qeverisë shqiptare për të ofruar janë shtuar pas raporteve mediatike në gusht të vitit të kaluar që, për herë të parë që nga goditja e shumëpërfolur e vitit 2016, se kultivimi i marijuanës është rikthyer në fshatin Lazarat – një sinjal që tregon se kartelet e vendit nuk kanë aspak frikë se qeveria e tanishme shqiptare ka kapacitet apo edhe interes për të realizuar një fushatë afatgjatë për të shkatërruar plotësisht industrinë më fitimprurëse të vendit.
