Vendet anëtare të Bashkimit Evropian do të kontrollohen çdo vit për reformat e tyre për sa i përket sundimit të ligjit, një përpjekje nga Brukseli për të penguar qeveritë që të pushojnë nga puna gjyqtarët e pavarur dhe të marrin kontrollin e drejtësisë.
Në një përpjekje për të ndaluar politikat antidemokratike, të gjitha vendet e BE-së do t’i nënshtrohen monitorimit vjetor mbi sundimin e ligjit, njoftoi të mërkurën Komisioni Evropian, një ditë pasi presidentja në ardhje, Ursula von der Leyen, kërkoi të lehtësonte kritikët për emërimin e saj me një premtim për të mbështetur vlerat demokratike.
Zgjedhur me shumicë të ngushtë votash, Von der Leyen, tha se mbështet plotësisht një “mekanizëm të sundimit të ligjit në mbarë BE”, pas akuzave të shumta mbi qeveritë nacionaliste në Poloni dhe Hungari.
Detaje mbi mekanizmin e sundimit të ligjit u shpalosën në një dokument politik të botuar të mërkurën nga nënkryetari i komisionit, Frans Timmermans, i cili është përplasur në mënyrë të përsëritur me partinë qeverisëse të Polonisë, Ligj dhe Drejtësi për ndryshimet e saj në gjyqësor.
Hungaria po përballet gjithashtu me procedurën më serioze disiplinore të BE-së pasi Parlamenti Evropian shpalli një “kërcënim sistematik” për sundimin e ligjit në 2018.
Timmermans njoftoi se komisioni do të botojë një raport vjetor të sundimit të ligjit, i cili do të mbulojë të gjitha vendet anëtare për të ndihmuar në zbulimin e “problemeve të sundimit të ligjit kudo që ato shfaqen”.
Gjermania dhe Belgjika bënë një propozim të ngjashëm në mars, për të kundërshtarët akuzuan se vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore po synoheshin padrejtësisht.
“Roli i BE në këtë fushë duhet të jetë objektiv dhe t’i trajtojë të gjitha vendet anëtare,” thotë raporti që do të diskutohet nga ministrat e BE të enjten.
Komisioni është përfshirë në një betejë të paparë juridike me Poloninë mbi integritetin e gjykatave polake. Një ligj që ulte moshën e daljes në pension për gjyqtarët në Poloni përfundoi muajin e kaluar në Gjykatën Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
Që kur erdhi në pushtet në 2015, Partia Ligj dhe Drejtësia kanë argumentuar se ndryshimet e gjera në gjyqësor synojnë të largojnë gjyqtarët që kanë shërbyer gjatë epokës komuniste.
Në një veprim të veçantë, komisioni njoftoi hapin tjetër në një çështje tjetër juridike kundër Polonisë mbi një ligj që lejon gjyqtarët t’i nënshtrohen akuzave disiplinore mbi vendimet e tyre, një masë e cila u denoncua si një efekt “qetësues” në pavarësinë e gjyqësorit.
Komisioni tha të mërkurën se do ta çonte qeverinë polake në gjyq nëse Varshava nuk vepronte për të ndryshuar regjimin disiplinor brenda dy muajve.
Von der Leyen u tha eurodeputetëve se komisioni “gjithmonë do të jetë një kujdestar i pavarur i traktateve. Zonja Drejtësi është e verbër – ajo do të mbrojë sundimin e ligjit kudo që sulmohet.
Von der Leyen ka zbuluar gjithashtu se ajo synon të trajtojë negociatat e ardhshme për buxhetin 7 vjeçar të BE-së, duke lidhur financime për disa vende anëtare me funksionimin e shtetit ligjor, një masë që mund të godasë Poloninë, përfitues neto të parave evropiane.