Nga Zef Preçi
(Ne pergjigje te nje miku “te vendosur” per zgjedhje me 30 Qershor…)
- Sistemet elektorale
Sistemet zgjedhore, ose mënyra se si votat e hedhura në zgjedhjet e përgjithshme përkthehen në vende në legjislativin e vendit, jane nje çështje e rendesishme sepse ato ndikojnë në dimensionet dhe dinamikën kryesore të qeverisjes. Sistemet zgjedhore ofrojnë lloje të ndryshme stimujsh për te terhequr votuesit në mënyrë që të japin rezultate elektorale. Për shembull, në zgjedhjet në mbarë vendin ku votuesit votojnë për listat e mbyllura të partisë, liderët e partisë kanë fuqi të konsiderueshme sepse ata e përcaktojnë renditjen e secilit prej kandidatëve në atë listë. Nën këtë lloj sistemi, parlamentarët ka gjasa të ndjejne detyrim per llogaridhenie ndaj udheheqesit/udhëheqjes së partisë sesa ndaj votuesve, duke pasur parasysh se e ardhmja e tyre politike qëndron me shume në parti se sa në elektoratin. Sistemet elektorale të bazuara në një parim të shumicës gjenerojnë një lloj nxitjeje të kundërt, pasi ato janë shumë më të përqendruara tek kandidati individual dhe më pak në partinë që ata i përkasin. Sistemet zgjedhore gjithashtu mund të ndihmojnë në formimin e llogaritjeve të politikanëve rreth zgjedhjeve të politikave dhe gjithashtu ofrojnë stimuj të ndryshëm për të bërë apele të ngushta ose më të gjera për popullatën, varësisht nga të tjerat nëse sistemi zgjedhor inkurajon përhapjen e partive politike apo jo. Kuptimi i stimujve zgjedhor prandaj është e rëndësishme për të kuptuar se si rregullat institucionale të lojës bashkëveprojnë me palët e interesuara – në anen e kërkesës si dhe në anën e ofertës.
- Shteti mono-partiake
Një shtet mono-partiak, një shtet ku sundon nje parti e vetme, ose një sistem partiak me nje parti është një lloj shteti në të cilin një parti politike ka të drejtën e formimit të qeverisë, zakonisht në bazë të kushtetutës ekzistuese. Të gjitha palët e tjera janë ose të jashtëligjshme ose lejohen të marrin vetëm një pjesëmarrje të kufizuar dhe të kontrolluar në zgjedhje. Ndonjëherë termi shtet de facto mono-partiak përdoret për të përshkruar një sistem partiak dominues, i cili, ndryshe nga shteti mono-partiak, lejon (të paktën formalisht) zgjedhje demokratike shumëpartiake, por praktikat ekzistuese ose balancimi i pushtetit politik në mënyrë efektive parandalojnë opozitën nga fitimi i zgjedhjeve.
Shtetet ne te cilat sundon një parti e vetme zakonisht konsiderohen autoritare, në atë masë që herë pas here janë totalitare. Nga ana tjetër, jo të gjitha shtetet autoritare ose totalitare veprojnë sipas sundimit te një partie. Disa, veçanërisht ndër monarkitë absolute dhe diktaturat ushtarake, nuk kanë nevojë për një parti në pushtet dhe për këtë arsye i shpallin të gjitha partitë politike si të paligjshme.
- Ne boten e sotme…
Deri para kater vjetesh (2015), ne bote ishin 10 shtete që sundoheshin nga një parti e vetme:
– Kina (Partia Komuniste, 8 parti të regjistruara të vogla)
– Republika Popullore Demokratike e Koresë (AKA – Koreja e Veriut) (Partia e Punëtorëve Koreanë) – 2 partitë e vogla që ekzistojnë vetëm në letër.
– Vietnami (Partia Komuniste)
– Kuba (Partia Komuniste)
– Eritrea.
– Sahara perëndimore.
Vazhdimin merreni me mend vete, miq te fb. Naten e mire!