Nga Klodian Tomorri
Në Janar të këtij viti grupi grek, OTE, njoftoi shitjen e bijës së tij në Shqipëri Telekom Albania tek kompania bullgare Albania Telecom Invest. Sipas njoftimit zyrtar, ccmimi i shitjes për të gjitha aksionet e kompanisë së parë celulare në Shqipëri, dikur të njohur me emrin AMC, ishte 50 milionë euro. Transaksioni u publikua me bujë në media, por në atë kohë askush nuk u kushtoi vëmendje detajeve përtej lajmit të shitjes. Deri pak javë më parë.
Muajin e kaluar, aksionerët e Telekom Albania vendosën të shpërndajnë 250 milionë euro divident, ccka përbën shumën më të madhe të fitimeve që është shpërndarë ndonjëherë në historinë e kapitalizmit shqiptarë. Këto janë fitime të realizuara në vite, të cilat ishin lënë të pashpërndara në llogaritë e kompanisë. Por pse u shpërndanë pikërisht tani?
Në fund të vitit të kaluar, Parlamenti miratoi paketën e re fiskale, e cila përgjysmoi tatimin e dividentit nga 15 për qind që ishte në 8 për qind. Sipas draftit, shkalla 8 për qind do të aplikohej edhe për fitimet e realizuara në vitet e mëparshme.
Dhënia e fuqisë prapavepruese ligjit që uli tatimin e dividentit shkaktoi debate jo të vogla në publik, pasi përfituesit e vetëm të tij do të ishin njerëzit më të pasur të Shqipërisë sicc tregon rasti i Telekom Albania.
Vetëm si pasojë e këtij ligji, aksionerët e AMC kanë përfituar 17.5 milionë euro ulje të taksave dhe nga 37.5 milionë euro që duhet të paguanin me ligjin e mëparshem tani paguan vetëm 20 milionë euro.
Por ndonëse ky ishte një përfitim i ofruar nga ligji, shpërndarja e shumës rekord të dividentëve nga Telekom Albania ngre një pikëpyetje tjetër. Si mundet një kompani, e cila shpërndan 250 milionë euro divident me një dorë të vetme, të shitet për vetëm 50 milionë euro? Dhe pse? Arsyet mund te jene sërish fiskale.
Në listën e taksave, që njeh legjislacioni shqiptar, ekziston edhe një tatim, i cili zbatohet mbi fitimet kapitale. Nëse një biznesmen ble aksione me vlerë 100 lekë dhe i shet ato më vonë për 120 lekë atëherë 20 lekëshi quhet fitim kapital dhe taksohet me 15 për qind. E njëjta gje vlen edhe për qytetarët që shesin pasuri të patundshme. Në këtë pikë pyetja që shtrohet është a reflekton ccmimi 50 milionë euro i shitjes së Telekom Albania vlerën e vërtetë të kompanisë?
Në botën e financave, ekspertët përdorin shumë mënyra për të vlerësuar vlerën tregtare të një kompanie. Njëra prej tyre është ajo që bazohet mbi kapitalin neto. Pra nga totali i aseteve të një kompanie zbriten detyrimet për të gjetur atë që quhet kapitali neto. E thënë më qartë nëse një kompani ka gjithsej 100 lekë asete, por në të njëjtën kohë ka 20 lekë borxhe, atëherë vlera e saj është 80 lekë. Në tregjet financiare një blerje par value, pra nëse një kompani që e ka kapitalin neto 80 lekë shitet po 80 lekë, nuk konsiderohet si një marrëveshje e keqe. Blihet një dollar për një dollar. Por ccfarë ka ndodhur me rastin e Telekom Albania?
Në vitin 2017, asetet totale të Telekom Albania, sipas bilancit zyrtar, ishin 620 milionë euro. Nga këto vetëm 57 milionë euro ishin të financuara me borxh, ndërsa pjesa tjetër prej 563 milionë eurosh ishte kapital neto. Voila! Një kompani me “ëorking capital” 563 milionë euro u shit për vetëm 50 milionë euro. Pak a shumë kjo është sikur 10 euro të shiten për vetëm 1 euro. Ky ccmim tingëllon shumë ccuditshëm.
Dhe tani sekreti. Nëse Telekom Albania do të ishte shitur par value duhet të paguante të paktën 75 milionë euro si tatim mbi fitimin kapital në arkën e shtetit. Meqë u shit 50 milionë euro, në arkën publike nuk shkoi asnjë lek.
Të pasurit janë mjeshtra të shfrytëzimit të ligjit për t’u shpëtuar taksave. Ata paguajnë shumë para tek të ashtuquajturat “Big Four”, 4 motrat e mëdha të auditimit, të cilat i udhëzojnë se si të gjejnë hapësira për të mos paguar, kështu që barra bie gjithmonë mbi të varfrit. Nëse një qytetar shet një shtëpi 20 mijë euro më shumë nga ccmimi i blerjes, shteti i merr menjëherë 3 mijë euro taksë. Por nëse je miliarder dhe shet aksione, gjen gjithmonë hapësira për të mos paguar.
Tani është detyrë e shtetit të përcaktojë nëse në transaksionin e shitjes së ish AMC ka patur apo jo fitim kapital. Nëse po, publiku duhet të marrë taksat që i takojnë. Numrat janë aty.
