Sot, në një botë gjithnjë e më të ndërlidhur, teknologjitë dixhitale që i mundësojnë biznesit të zhvillohet, gjithashtu ndihmojnë fshehjen e identiteteve dhe makinacioneve të njerëzve që e kryejnë atë biznes, duke i bërë mashtrimet më të sofistikuara dhe të përhapura. Ndikimi i mashtrimit – për bizneset, palët e interesuara dhe të gjitha ekonomitë – është rritur në mënyrë të ngjashme.
Në 2018-n, në Shqipëri ka pasur disa raste skemash mashtrimi. Më i fundit është rasti me agjencinë turistike, e cila mashtroi me bileta avioni dhe udhëtime, duke mbledhur më shumë se 12 mijë euro dhe pastaj, u zhduk. Më e hershmja, rasti i karburantit Gulf, i cili shiti një numër të konsiderueshëm tollonësh, me vlerë thuajse 5 milionë euro, ku u dëmtuan shumë qytetarë dhe biznese.
Avokatja Denisa Daka, anëtare e Këshillit Drejtues të Dhomës Kombëtare të Avokatisë, thotë për “Monitor” se, në 2018-n, rastet e mashtrimit kanë marrë përmasa më të ‘frikshme’ se vitet e mëparshme. Sipas saj, jo vetëm që është rritur numri i kallëzimeve për shkak të mashtrimit, por edhe përfshirja e individëve ka qenë më e prekshme. Ajo pohon se janë shtuar rastet e mashtrimeve me ‘para borxh’. Duke mos pasur një kontratë të shkruar apo vërtetim noterial, individë të caktuar, duke u nisur nga miqësia, mashtrohen për shuma të konsiderueshme. Në raste të tilla, kallëzimi thuajse nuk përfundon kurrë në dyert e gjykatave për shkak të mungesës së provave mbështetëse.
Raste të tjera mashtrimi, sipas saj, ka pasur plot.
“Krimi i mashtrimit, kryer në shumë raste nga individë me precedentë penalë, po merr përmasa të frikshme në vend, duke kthyer në viktima apo të dëmtuar dhjetëra qytetarë. Në këto kushte, të mashtruar e të pashpresë pas kësaj, dhjetëra syresh trokasin çdo ditë në dyert e komisariateve a prokurorive të të gjitha rretheve gjyqësore për këtë qëllim. Vetëm gjatë 2018-s kemi pasur më shumë se 100 raste të tilla krahasuar me një vit më parë.
Veprat penale të mashtrimit, kryer në shumë raste në bashkëpunim, po zënë majën e piramidës prej disa vitesh në raport me veprat e tjera penale, ndërsa pasojat ligjore, morale, ekonomike, janë tejet të rënda për çdo familje e prekur nga ky fenomen.
Qytetarë të të gjitha moshave kallëzojnë dita-ditës, fakte të rënda e tronditëse në lidhje me mashtrimet e kryera ndaj tyre, nga ‘miq të familjes’ kryesisht, të cilët mjeshtërisht, përdorin të gjitha format për të përvetësuar disa para me çdo kusht prej cilitdo”, – thotë av. Daka.
Ajo shton, se shpesh këta ‘mashtrues’ nuk marrin dënimin, duke vazhduar skemat e punët e tyre me paratë që përvetësojnë në çdo rast, ndërsa për të dëmtuarit nis një tjetër kalvar vuajtjesh e peripecish, pasi mbështetja institucionale nga organet e drejtësisë për këtë qëllim, në shumë raste është e pakonsiderueshme.
Sipas ekspertes ligjore, situata është problematike pasi lindin vepra të tjera penale. Ajo argumenton se, individët e dëmtuar nga skemat e mashtrimit, me besim të ulët tek organet e drejtësisë, të tjerë individë të dëmtuar nga këto veprime kriminale, parapëlqejnë t’i zgjidhin privatisht këto probleme, duke menduar më pas si zgjidhje apo alternativë të vetme të zgjidhjes së problemit “vetëgjyqësinë”. Av. Daka shton se gjatë proceseve gjyqësore, ka parë shpesh njerëz në prag të vetëvrasjes nga ky shkak, për shkak të rrënimit ekonomikisht pas një skeme mashtrimi.
Mashtrimet, kryesisht kompanitë e ndërtimit
Një mori kallëzimesh për mashtrim depozitohen nga qytetarë të ndryshëm gjithashtu dhe në lidhje me veprimet e kundërligjshme që shoqëritë e ndërtimit kryejnë kundër tyre, të cilat në shumë raste, konsistojnë në tjetërsimin e pasurive të tyre tek të tretët, pa dijeninë e tyre, në mashtrim me ligjin. Këtë fakt e bën të ditur av. Daka, e cila thotë se janë shtuar shumë rastet e mashtrimit me rishitjet e apartamenteve në Tiranë.
Si funksionon kjo skemë? Avokatja shpjegon: “Teksa qytetarët që porosisin njësi shërbimi apo banimi pranë shoqërive të ndërtimit, pasi kanë shlyer të gjitha pagesat përkatëse presin të pajisen me certifikatë pronësie për pronën e tyre, bëhen të ditur më pas nga Zyrat e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, që apartamentet apo njësitë e shërbimit të cilat ata kanë blerë, janë shitur rishtas nga shoqëritë e ndërtimit të tretëve, e për këtë arsye nuk mund të jenë pronar të këtyre pasurive pas kësaj”. Ekspertja e fushës ligjore shpjegon më tej edhe një tjetër skemë që po ndodh dhe për të cilën ka pasur kallëzime të shumta.
“Në të tjera raste, administratorët e shoqërive të ndërtimit, vënë kolateral (apo garanci pasurore), ambientet e blera dhe kontraktuara nga qytetarët, (të cilat ende figurojnë në emër të shoqërive të ndërtimit), për marrjen e huave për interesa të tyre pranë institucioneve bankare, pa dijeninë e këtyre të fundit. Këto hua në shumë raste (me ndërgjegje të plotë) nuk shlyhen nga ana e këtyre të fundit, çka sjell si pasojë nisjen e procedurave përmbarimore për vjeljen e detyrimeve në favor të institucioneve financiare, duke vijuar me sekuestrimin e këtyre pasurive të qytetarëve në vijim.”
Avokatja sjell në vëmendje të tjera raste mashtrimesh që ka pasur në dyert e gjykatave: agjenci udhëtimi, që kanë përvetësuar paratë nga “udhëtimet imagjinare” që organizuan për shumë individë; zyra pune “fantazmë” që kanë përvetësuar paratë e individëve që aplikonin për punë, brenda dhe jashtë vendit; klinika e zyra shërbimi kanë mashtruar gjatë këtyre viteve qindra qytetarë me anë të veprimeve apo mosveprimeve të kryera në kundërshtim me ligjin, të cilat kanë pasur kosto morale dhe materiale të konsiderueshme te të gjithë të dëmtuarit./MONITOR/
