Sipas një studimi të fundit, mbi pabarazinë gjinore, diskriminimin dhe institucionet sociale, Shqipëria ka hendek të ulët sipas gjetjeve. Ngërçet mbeten në qasjen financiare, e drejta e trashëgimisë, të drejtat në vendet e punës dhe dhuna…
Indeksi SIGI 2019 tregon se është bërë përparim i qartë me angazhimet politike për të eliminuar pabarazinë gjinore në botë. Ligjet e reja nxitin barazinë dhe shfuqizojnë ligjet diskriminuese, duke përfshirë programet transformuese gjinore dhe planet e veprimit. Sidoqoftë, angazhimet politike, reformat ligjore dhe programet e ndjeshme gjinore në shumë vende ende nuk janë duke u përkthyer në ndryshime reale për gratë dhe vajzat.
“Diskriminimi gjinor mbetet një sfidë e përjetshme dhe heterogjene për gratë dhe vajzat. Zgjidhjet e hartuara në nivel lokal, të kombinuara me legjislacionin adekuat, nevojiten të pësojnë më shumë ndryshime sociale.”- thuhet në raport, i cili ka analizuar 120 ekonomi botërore.
Sipas specifikimeve për Shqipërinë vlerwsohen ligjet qw u japin mundwsi tw barabartw burrave dhe grave, por vihet re se ka diskriminim nw trashwgimi, sidomos nw zonat rurale. E lartw wshtw dhe dhuna nw familje
Diskriminimi në familje
Martesa e detyruar është e ndaluar sipas Kodit Penal dhe dënohet me burgim deri në tre muaj dhe me gjobë. Martesa e fëmijëve është e pavlefshme (Kodi i Familjes, neni 39). Nuk ka masa publike për të gjeneruar përkrahje sociale për zbatimin e ligjeve mbi moshën minimale të martesës. Ligji u siguron grave të njëjtat të drejta si burrat për t’u njohur si kryefamiljari (Kodi i Familjes, neni 50). Përveç kësaj, ligji u siguron grave të njëjtat të drejta si burrat për të qenë kujdestarët ligjorë të fëmijëve të tyre gjatë martesës dhe në bashkimet joformale. Ligji u siguron grave të njëjtat të drejta si burrat për të filluar divorcin, me pëlqimin e ndërsjellë ose me kërkesën e një bashkëshorti, dhe ata kanë të njëjtat kërkesa si burrat për të përfunduar një divorc ose anullim, por studimet tregojnë se shkaku më i zakonshëm për divorc është dhuna në familje, ose kundër bashkëshortit ose kundër fëmijëve.
Praktikat zakonore diskriminuese vazhdojnë në zonat rurale sa i përket trashëgimisë së grave (FAO,2016). Martesat patriarkale, të cilat mbizotërojnë në zonat rurale dhe me të cilat një grua bashkohet me bashkëshortin e saj, shpesh i shtyn gratë të neglizhohen në trashëgiminë e familjes së tyre.
Qasje të sigurtë në burimet financiare
Ligji u siguron grave të martuara të njëjtat të drejta si burrat e martuar për të hapur një llogari bankare në një institucion financiar formal (Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, neni 20). Gratë e martuara/ të pamartuara u sigurohen të njëjtat të drejta si burrat e martuar/ të pamartuar për të marrë kredi (Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, neni 20).
Gratë përballen me pengesa në qasjen në pronësinë dhe kreditimin e tokës, veçanërisht për shkak të paaftësisë së tyre për ta përdorur tokën si kolateral (FAO, 2016). Ata mund të kenë vështirësi shtesë në qasjen e programeve të granteve pasi gratë nuk kanë tendencë të regjistrohen si pronarë tokash (FAO, 2016). Raportet sugjerojnë se janë ndërmarrë veprime të kufizuara për të përmirësuar qasjen e grave në kredi në nivel qeveritar (UN Women, d.). Si rezultat i kësaj, UN Women, në bashkëpunim me Qeverinë Shqiptare, sektorin privat dhe shoqërinë civile, zhvillon programe dhe politika rreth katër fushave, në mënyrë të veçantë për t’i siguruar grave akses më të mirë në kredi (UN Women, d.).
Të drejtat e vendit të punës
Shqipëria ka ratifikuar disa Konventa të Organizatës Ndërkombëtare të Punës, veçanërisht Konventën për Barazinë e Barabartë (Nr. 100), Konventën mbi Diskriminimin (Punësimin dhe Punën) (nr. 111), Konventën për Punëtorët me Përgjegjësitë Familjare (Nr. 156) lidhur me Rishikimin e Konventës për Mbrojtjen e Maternitetit (nr. 183).
Ligji parashikon mosdiskriminimin në bazë të gjinisë në punësim dhe mbulon promovimet në punë, kriteret e përzgjedhjes, rekrutimin, punësimin, afatet dhe kushtet, ngritjen në detyrë, trajnimin, caktimin dhe përfundimin (Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, neni 12 & Kodi i Punës, neni 9). Përveç kësaj, ligji parashikon shpërblim të barabartë për punë me vlerë të barabartë (Kodi i Punës, neni 104).
Pagesa e lejes së lindjes ështe e paguar dhe e disponueshme për 52 javë, me 65% të pagave të paguara nga sistemi i sigurimeve shoqërore (Kodi i Punës, neni 105 dhe Ligji për Sigurimet Shoqërore, neni 27). Ligji gjithashtu ndalon punëdhënësit për të kërkuar teste të shtatëzanisë para fillimit të punësimit (Kodi i Punës, neni 105 / a). Ligji nuk kërkon që gratë të kenë lejen e burrit ose të kujdestarit të tyre ligjor për të zgjedhur një profesion ose për të regjistruar një biznes (Kodi i Familjes, neni 63). Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi ka fuqinë për të marrë dhe hetuar ankesat në bazë të diskriminimit seksual në punësim (Ligji për Mbrojtjen nga Diskriminimi, neni 32). Përveç kësaj, një Strategji Kombëtare për Gratë Sipërmarrëse u zhvillua nga Qeveria (CEDAW, 2016). Përsa i përket veprimeve, për shembull, fondet e shtetit, sidomos fondi i ekonomisë krijuese, fondi i konkurrueshmërisë dhe fondi i
40 ndërmarrjeve të udhëhequra nga gratë (UN Women, 2015). Përveç kësaj, Ligji për parashikon trajnim profesional në zejtari për gratë (UN Women, 2015). Për më tepër, programet e nxitjes së punësimit, të zbatuara nga Qeveria, përfshinin 56% të grave dhe vajzave si pjesëmarrës (UN Women, 2015).
Megjithatë, Komiteti CEDAW (2016) thekson përqendrimin e grave në sektorin joformal, veçanërisht për gratë që u përkasin pakicave etnike dhe gjuhësore. Ndërsa vërehen disa zhvillime pozitive, hendeku i pagave gjinore mbetet i vazhdueshëm në Shqipëri (CEDAW, 2016). Gratë janë kryesisht të punësuar në tregun e punës të bazuar në shërbime dhe tentojnë të angazhohen në pozita me kohë të pjesshme (GADC, AWEN & NAGBVT, 2010). Përveç kësaj, vihet re se gratë përballen me pengesa në qasjen në pozitat vendimmarrëse (GADC, AWEN & NAGBVT, 2010). Komiteti për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore vëren më tej “prevalencën e ndarjes gjinore në ekonomi si dhe papunësinë jo të lartë të grave, që rezultojnë nga perceptimi stereotipik i roleve tradicionale të grave”. /Monitor/
