Të dhënat e fundit të Institutit të Statistikave japin një panoramë të zymtë për popullsinë shqiptare, ku numri i fëmijëve është në pakësim dhe popullsia është në plakje të shpejtë.
Nga Gjergj Erebara / BIRN
Shqipëria kishte 615 mijë fëmijë në vitin 2011, por në vitin 2015 numri i fëmijëve ra në 522 mijë. Një rënie me 15 për qind brenda pesë vitesh, në statistikat demografike konsiderohet një ndryshim me përmasa dramatike. Ndryshimet në numrin e fëmijëve shkaktojnë pasoja zinxhir në shumë sektorë të tjerë të shoqërisë, pëfshirë numrin e nxënësve, raportin nxënës për mësues, raportin e mjekëve pediatër për fëmijë si dhe më e rëndësishmja, numri i fëmijëve përcakton nivelin e popullsisë në të ardhmen. Megjithatë, numri i fëmijëve që lindin çdo vit në Shqipëri po vjen vazhdimisht në rënie e gjasat janë që do të vijojë të bjerë më tej. Popullsia shqiptare është në plakje me ritëm të shpejtë ndërsa pjesa më e shëndetshme e popullsisë, të rinjtë, po largohen në masë në emigrim.
Instituti i Statistikave publikoi vjetarin statistikor 2015, një botim që paraqet të dhënat kryesore demografike, ekonomike dhe shoqërore të vendit.
Sipas vlerësimeve të INSTAT, popullsia totale e Shqipërisë ka rënë përgjatë pesë viteve të fundit, rënie e shkaktuar tërësisht nga norma e vlerësuar e migrimit neto, ndërkohë që lindjet, pavarësisht se në pakësim, vijojnë të mbeten më të larta se sa vdekjet. Në vitin 2011, Shqipëria vlerësohej se kishte 2.9 milionë banorë ndërsa deri në vitin 2015, popullsia rezidente vlerësohet se ka rënë me 16 mijë vetë.
Instituti i Statistikave e llogarit popullsinë rezidente duke u bazuar në shifrat e censusit 2011 si dhe lindjet e vdekjet e regjistruara, plus një koeficent të hamendësuar mbi nivelin e emigrimit dhe rikthimit nga emigracioni. Këto të dhëna janë vlerësime dhe për rrjedhojë, mund të jenë të gabuara. Por tendenca e tyre vit pas viti është treguesi kryesor.
Treguesit kryesorë demografikë konsiderohen në përkeqësim. P.sh, ndërsa numri i fëmijëve bie, numri i shqiptarëve mbi 65 vjeç është rritur nga 324 mijë vetë më 2011 në 365 mijë vetë më 2015. Numri i shqiptarëve mes 15 dhe 64 vjeç është rritur nga 1.97 milionë në 2 milionë vetë. Por pema demografike e krahasuar 2011-2015 tregon se brenda brezit të shqiptarëve në moshë pune kemi një pakësim në numrin e shqiptarëve nën 35 vjeç dhe një numër konstant apo në rritje të shqiptarëve mbi këtë moshë. [shih Figura 5, Piramida e popullsisë, 2011-2015 f. 11]
Parashikimi i Instat është që në vitin 2060, Shqipëria do të jetë një vend me një numër minimal fëmijësh dhe me një numër shumë më të lartë të moshuarish.
Aktualisht, indeksi i fertilitetit, i cili mat numrin e fëmijëve që mund të lindin mesatarisht gratë gjatë moshës së tyre riprodhuese 15-49 vjeç, qëndron prej vitesh në kuotat minimale prej 1.6 apo 1.7 fëmijë për grua. Që popullsia të mos bjerë, nevojitet që lindshmëria të jetë së paku 2.1 fëmijë për grua, një shifër pothuajse e paarritshme nga niveli aktual i lindshmërisë.
Shqipëria ka qenë një nga vendet me popullsi më të re në planet në fillim të viteve 1990, por gjatë dy dekadave të fundit, mosha mesatare e popullsisë është rritur në mënyrë të vazhdueshme. Në censusin e vitit 2011, mosha mesatare e popullsisë rezultoi 34.9 vjeç ndërsa vlerësimi për vitin 2015 është 37.2 vjeç.
Edhe jetëgjatësia e shqiptarëve, e cila ka qenë vazhdimisht në rritje përgjatë dy dekadave të fundit, rezultoi për herë të parë në rënie në vitin 2015, por Instituti i Statistikave sugjeron se kjo rënie mund të jetë pasojë e regjistrimit më të saktë të vdekjeve nga zyrat e gjendjes civile dhe jo rënie e drejtpërdrejtë e jetëgjatësisë.
Rënia e numrit të fëmijëve në Shqipëri është shoqëruar me ndryshime të konsiderueshme në sistemin arsimor. Aktualisht, ndërsa numri i nxënësve ka rënë, numri i mësuesve ka qëndruar konstant. INSTAT vlerëson se raporti nxënës për mësues në ciklin e lartë të arsimit 9 vjeçar ka qenë 14 fëmijë për mësues në vitin 2011 për të dënë në 11 fëmijë për mësues në vitin 2015. Kjo mesatare kombëtare mbart në vetvete ndryshime edhe më dramatike në rajone të ndryshme të vendit. Përgjatë viteve të fundit, numri i shkollave nëntëvjeçare është reduktuar si pasojë e mbylljes së shkollave nëpër fshatrat e thellë ku kanë mbetur shumë pak fëmijë ndërsa numri i shkollave të mesme e universiteteve ka ardhur në rritje të lehtë.
