Partia e Ilir Metës mbush 12 vjeç. Po megjithëse e re, ajo duket ndryshe nga dy partitë e mëdha. Nuk ka ideologji të mirëfilltë, por ka forcën të përcaktojë kush ideologji qeveris këtë vend prej vitit 2005-s. Por askush nuk e mohon dot, se pas forcës së LSI-së fshihen edhe ambiciet e forta personale të Ilir Metës. Ndaj, viti 2017 është viti kur forca e partisë së tij mund të përplaset me atë vetë: zgjedhja e Presidentit para zgjedhjeve të përgjithshme.
Sokol Balla: Ju praktikisht vazhdoni të bëni lajm. Mazhoranca sapo votoi ministrin e ri të Transporteve, Dervishajn. Me kalimin e viteve, kur shikoja arkivën, vitet kalojnë, ju humbni kg por fitoni votat. Cili është çëlësi i suksesit të LSI-së, që jemi sërish këtu?
Ilir Meta: Çelësi i suksesit të LSI-së ka dy faktorë kryesorë. Së pari ecim gjithmonë në drejtimin e erës dhe ndryshimeve për të ardhmen. Nuk i bëhemi asnjëherë problem vendit, por japim kontribut vendit edhe duke reflektuar. Së dyti, LSI-ja që në ditën e parë të themelimit të saj vëmendjen e ka përqëndruar në pjesëmarrjen e të rinjve në jetën politike të vendit. Në krijimin e një organizate model të të rinjve, jo vetëm në vend por edhe në Europë. Kjo punë shumë e mirë dhe integrimi i gjeneratave të ndryshme në LRI dhe LSI sjell një përkrahje në rritje, jo vetëm entuziazëm.
Sokol Balla: Ditëlindjet janë edhe momente dhuratash. Pse zgjodhët që LSI-së t’i sillni një ministër të ri, duke shkarkuar Haxhinaston.
Ilir Meta: Nuk bëhet fjalë për dhurata, as për shkarkim, por për një dorëheqje në funksion të LSI-së, sepse ky ish-ministër ka eksperienca të caktuara, e LSI ka një moment të rëndësishëm, ndaj dhe Haxhinasto duhet të kontribuojë në një sërë fushash, përfshi edhe në koalicionin qeverisës. Ky ndryshim në këtë ministri do të sjellë edhe efekte pozitive, sepse çdo ndryshim ndihmon të gjithë.
Sokol Balla: Kjo qeveri është kritikuar se nuk ka bërë aq sa duhet sa i takon situatës së rrugëve në vend. Mund të kritikohet qeveria e mëparshme, por ajo që shohim te tuneli i Elbasanit është pasqyrë e situatës aktuale. A kishte arsye performance në këtë lëvizje?
Ilir Meta: Duhet të kemi në konsideratë se zëri investimeve publike në këtë sektor është dukshëm më i ulët, por kjo ka shpjegimet e saj. Shumë punë që u nisën nga qeverisja e Berishës zhbalancuan parametrat makroekonomikë. Kjo qeveri dhe kjo mazhorancë ishte në një program të rreptë të administrimit të këtyre shpenzimeve, e natyrisht ka pasur disa kufizime në këtë drejtim. Por kjo çështje nuk më përket mua, ju mund të bëni kurdoherë debat mbi këtë.
Sokol Balla: Besnikëria është një faktor që ju e vlerësoni në përfaqësuesit tuaj. Është përfolur e njëjta situatë në të dyja lëvizjet e fundit që keni bërë ju, Manjani dhe Dervishaj.
Ilir Meta: Unë mund të them se jam vazhdimisht në kontakt me ministrat e LSI-së dhe të PS-së, kam qenë gjithmonë kërkues dhe presioni pozitiv i shërben punës së tyre. Ministrat kanë shumë servila zakonisht nëpër dikasteret e tyre, nuk ka të bëjë me raporte personale, por në tërësi. Edhe unë kam qenë ministër dhe kryeministër, mendoj se kjo do t’i ndihmojë të bëhen ministra më të mirë në të ardhmen.
Sokol Balla: Ju keni folur për impulse të reja, edhe përpara lëvizjes së Naços një vit më parë. Pse këto impulse vijnë vetëm nga krahu juaj?
Ilir Meta: Ka bërë ndryshime edhe Partisë Socialiste, por kjo është puna e tyre. Ne gjykojmë se kemi bërë një punë të mirë në të mirë të vendit.
Sokol Balla: Kur ju u bashkuat, u përfol se ishte një rikthim i natyrshëm dhe bashkim organik bashkimi i së majtës. Ju do të balanconit pushtetin e kryeministrit Rama. Në fakt kjo nuk ka ndodhur dhe ju dëgjoj edhe sot të thoni se “ajo është puna e tij” dhe unë merrem me ministrat e mi. Jeni i kënaqur me qeverisjen e vendit?
Ilir Meta: Nëse mund të hyjmë në detaje dhe analiza, natyrisht mund ta bëjmë.Koncepti im ka qenë që meqë Rama është kryeministër, apo cilido që do të ishte, ne do të jepnim sa më shumë mbështetje, për të treguar aftësitë dhe vullnetin e tij për bashkëqeverisje. Ne kemi marrëveshjen e Shkodrës, LSI-ja i ka qëndruar pikë për pikë, sikurse kemi pasur edhe programin qeverisës. Nuk kemi bërë një vlerësim të saj, por në tërësinë e vet, vendi ka një përmirësim të situatës ekonomike, sidomos makroekonomik. Vendi mori statusin e vendit kandidat. Janë bërë reforma shumë të rëndësishme si ajo Administrativo-Territoriale, sikurse edhe ajo e Drejtësisë, e cila ka marrë një rrugë pozitive për të ardhmen e saj, si dhe për stabilitetin politik të vendit. Ka pasur reforma edhe në energji dhe bujqësi. Në tërësinë e vet, ky koalicion ka funksionuar mirë. A ka vend për më shumë rezultate? Sigurisht që ka, sepse ka shumë shqetësime. Sikurse ka edhe për një politikë më shumë bashkëpunuese midis të gjithëve, sidomos kur bëhen reforma, jo vetëm mes partnerëve të koalicionit. Natyrisht që do të ketë më pak probleme të papritura. A kemi mundësi të bashkëpunojmë më shumë me opozitën në vijim? Po, por kjo varet edhe nga opozita, jo vetëm nga ne. Të gjitha këto mbeten për t’u përmirësuar dhe për të reflektuar.
Sokol Balla: U shprehët i kënaqur për mënyrën sesi u votua Reforma në Drejtësi. Por shumë prej njerëzve tuaj të afërt, në qeveri apo në Parlament, ishin tepër kritik gjatë gjithë kohës së përgatitjes për miratimin e kësaj reforme. Arritën deri aty kur për pak pati edhe dy drafte të ndryshme paralele për reformën.
Ilir Meta: Së pari nuk ka pasur asnjë draft paralel. Sigurisht që Komisioni i Venecias, por edhe Partia Demokratike bënë ndërhyrje dhe përmirësime shumë të vyera në draftin për Reformën në Drejtësi. Ishte shumë e nevojshme të votohej me konsensus për atë Kushtetutë të re, jo vetëm ndryshime kushtetuese, e për fat të mirë ecëm në këtë drejtim. Kjo reformë pati tensione e debate të ndryshme, edhe unë i irritova sikurse do të ishit tensionuar edhe ju në vendin tim si kryetar i Parlamentit. Ne punuam që të gjithë njerëzit të ishin sa më të qetë në ato javë të gushtit.
Sokol Balla: Ju thoni se reforma u votua siç duhet, por Presidenti, Prokuroria e Përgjithshme, Unioni i Gjykatësve, thonë që ka një boshllëk nënligjesh që krijojnë një bllokim të zbatimit të Kushtetutës së re. Kemi një situatë të caktuar edhe në lidhje me ligjin e “Vetting”-ut, të cilin e votuat vetëm me votat e mazhorancës, probleme deri në pikën kur PD-ja thotë që mund t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese.
Ilir Meta: Ne patëm këmbëngulje për miratimin e ndryshimeve kushtetuese, praktikisht bëmë një Kushtetutë të re, në një klimë shumë më pak disavantazhuese sesa Kushtetuta e parë që u bë në një situatë shumë më të qetë dhe u miratua jo vetëm në Parlament por edhe me referendum nga qytetarët. Ne kishim rrezikun e delegjitimimit të kësaj Kushtetutë. Kjo mazhorancë ka 83 vota nga zgjedhjet dhe po t’i shtojmë edhe ato të PDIU-së shkonim në 88. Por kjo reformë donte 94 vota. Në kushtet kur opozita kishte paralajmëruar djegien e mandateve, daljen në rrugë, në kushtet kur dialogu politik do të ndërpritej do të kishim dy probleme: shumë e vështirë të zbatohej një reformë e tillë, dhe së dyti çështje madhore ishte shanset zero për të bërë drejt integrimit pa këtë mirëkuptim politik. Nuk do të ishin këto deklarata që erdhën ditët e fundit nga Mogherini, nga BE-ja etj, në përgjithësi një klimë pozitive. Ne arritëm që Kushtetutën ta kemi plotësisht legjitime. Do të ishte shumë gjë e mirë që të 40 ligjet të ishin bërë me konsensus, jo vetëm 7 ligjet kryesore të Drejtësisë. Por ne jemi të vetëdijshëm se edhe kur nuk ka probleme, ne i shpikim ato. Përpara kemi kalendarin e punimeve, ndërsa këto ligje duhen certifikuar nga ekspertë ndërkombëtarë. Edhe për “Vetting”-un bëmë maksimumin që të votohej me konsensus, por opozita paraqiti versionin e saj. Ky proces ka hyrë në normalitetin kushtetues.
Sokol Balla: Cfarë do t’i thoni Presidentit Nishani, i cili ka thënë se do të përgjigjet për këtë ligj deri më 11 shtator?
Ilir Meta: Nuk besoj se do ta kthejë, edhe për respekt të institucionit që ai përfaqëson. Ne duhet të punojmë që të garantojmë një klimë sa më konstruktive dhe racionale, që këtë proces për krijimin e një drejtësie të re, ta bëjmë në një klimë sa më të përgjegjshme dhe qetë. Kushtetuta që kemi sot nuk është më e mirë sesa ajo që kishim, por ajo që kishim dështoi të prodhonte gjëra ligjore për shkak të ndërhyrjeve që ushtruam me vend e pavend. Këto ndryshime u bënë pikërisht për të ndërtuar një sistem të ri mbi disa standarde dhe integritetin e njerëzve që do të përfaqësojnë këto institucione, të verifikuar si brenda vendit edhe nga Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit. Këto janë vendimtare që ky sistem të mos prodhojë zhgënjim, por atë që kërkojnë qytetarët shqiptarë dhe partnerët ndërkombëtarë, për të vendosur themelet e një shteti të së drejtës ligjore, ku sundon ligji, e për të luftuar korrupsionin, krimin e organizuar etj.
Sokol Balla: Ju flisni qetë, por në ato ditë korriku vetëm i qetë nuk u shfaqët. U bënë shumë insinuata se Meta dhe partia e tij mund të jenë paralajmëruar se mund të ishin objektiva të Byrosë, SPAK-ut, insinuata që vijnë nga partneri yt politik, Edi Rama.
Ilir Meta: Unë jam i qetë sot se detyrën time si kryetar parlamenti e realizova që ky proces të mbyllej me konsensus më 21 korrik. Nëse ky Parlament nuk do ta kishte bërë edhe këtë, për çfarë do të mbahej mend? Kushdo që do të ishte në vendin tim do ta kishte këtë qëllim ndaj vetes në raport me institucionin dhe vendin. Në qoftë se ka një parti që nuk ka ndonjë shqetësim nga këto gjëra, mendoj se LSI-ja është e fundit në radhë, edhe nëse ka ndonjë politikan. Ne kemi qenë dhe do të jemi gjithmonë këtu, do ta respektojmë gjithmonë drejtësinë, si kur ka qenë siç ka qenë, edhe kur të jetë e drejtë, siç shpresojmë.
Sokol Balla: Propozimi juaj për tërheqjen e ministrave nëse nuk miratohej me konsensus?
Ilir Meta: Propozimi që bëra unë 3-4 ditë përpara reformës ishte që, meqë ishte ajo klimë mosbesimi, të gjenim një zgjidhje çfarëdo.
Sokol Balla: A besuat ju realisht se kjo përpjekje për reformën në drejtësi ishte përpjekje për kapjen e drejtësisë?
Ilir Meta: LSI për ndryshimin e sistemit aktual të drejtësisë, ishte shumë pranë qëndrimit të PS-së, sepse ndryshimi është radikal, por sa i përket rëndësisë që të ketë garanci për moskapjen e drejtësisë, LSI-ja ishte më pranë pozicionit të PD-së. Pozicioni ynë ishte më konstruktiv dhe më bashkëpunues, sikurse edhe më i hapur ndaj të gjithë aktorëve vendas e të huaj ndërkombëtarë. Në takimet me to kam pasur të njëjtin qëndrim.
Sokol Balla: Ditët para miratimit të Kushtetutës së re, a i rrezikuan bazat e koalicionit?
Ilir Meta: Nuk mund ta themi këtë, sepse përpara miratimit pati shumë akuza dhe kundërakuza. Ne duhet të jemi pak më të përgjegjshëm dhe t’i ndajmë problemet e pushtetit me ato të shtetit, sepse këto të fundit janë më afatgjata.
Sokol Balla: Ka pasur fjalë për një skenar se kush do t’i bënte 71 vota, ju apo kryeministri Rama…
Ilir Meta: Unë dua t’iu garantoj të gjithëve se Ilir Metës nuk i ka shkuar mendja të bëjë 71 vota, pse duhet ta bëja që të heq Edi Ramën nga kryeministër? Nëse do të gjykoja se do të ishte një situatë ekstreme, do të dilja para qytetarëve dhe do të thoja se nuk do të qëndroja më në këtë qeveri. Unë jam ky politikan dhe kam këto rregulla, që kur jam ndarë nga Sali Berisha i kam dhënë dorën dhe jemi ndarë me falenderime për bashkëpunimin. Por ai u nervozua pas dy ditësh, puna e tij. Që nga ai moment unë i thash se do të bëja zgjedhjen time, duke i thënë se “çfarë problemesh të kesh për qeverinë dhe për ligjet, ne nuk mund të bëjmë asnjë veprim kundër, sepse do të ishte e pamoralshme”.
Sokol Balla: Flisni kaq mirë për Berishën dhe respektimin e kontratës, sa duket sikur keni ende nostalgji për atë lidhje. Kaq problematike është kjo “martesë” me Partinë Socialiste?
Ilir Meta: Kemi të bëjmë me një marrëveshje dhe jo martesë. Do të thoja se gjithë ajo tymnajë, kur ngritën edhe Rexhep Mejdanin nga Pogradeci, apo edhe Koço Kokëdhimën, janë të pakuptimta. Nuk bëj unë lojëra me deputetët, sepse nuk i sjellim progres Shqipërisë.
Sokol Balla: Si e shikoni PDIU-në në qeveri dhe dhënien e një pozicioni më specifik nga kryeministri Rama. Është çështje strategjie për të ardhmen. Dilemat për koalicionin sesi ka funksionuar deri më tani, sigurisht që ka pasur edhe shqetësime.
Ilir Meta: Ne si LSI nuk na shkon mendja të bëjmë gjëra të tilla, sepse shihen e verifikohen nga të gjithë qytetarët shqiptarë. Mund të ndodhte që PD të mos jepte konsensusin, ne do ta votonim reformën dhe nuk mund të qëndroja kryetar parlamenti pa opozitë. E kam atë integritet që e kam treguar kurdo kur gjërat nuk kanë funksionuar siç duhet. Ajo reformë duhej votuar dhe do të votohej, por nuk do të ishte kaq pa probleme sa ç’është tani.
