Nga Ilir Kalemaj
Mjë nga kryefjalët e agresonit rus ndaj Ukrainës dhe sanksioneve që pasuan, ishte roli i Kinës. Kjo për disa arsye. Së pari, roli dhe pesha e padiskutueshme politike dhe ekonomike e Kinës. Disa autorë kanë arritur deri aty sa të shohin sendërtimin e një bote të re bipolare me Kinën si sfidanti kryesor i SHBA-së. Me dhjetëfishin e ekonomisë së Rusisë dhe po aq në terma demografikë, Kina është një super-shtet i cili e ka global dhe jo thjesht rajonal si Federata Ruse. Së dyti, pesha e jashtëzakonshme gjeostrategjike që ka Deti i Kinës Jugore e kthjenë këtë territor në betejë për të sunduar tregtinë, rrugët detare etj.
Natyrisht Kina dhe Rusia kanë vite që bashkëpunojnë ngushtë në formate të tilla si Traktati i Bashkëpunimit të Shangait, ndërkohë që formate të tjerë rajonalë si Bashkimi Ekonomik Euroazian që janë krijuar nga Rusia shihen më tepër si konkurruese dhe rivalizuese nga Pekini. Ndonëse Kina e ka njohur gjerësisht domonimin politik dhe kulturor të Rusisë mbi republikat e Azisë Qëndrore që dikur ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik, ajo ngelet një sfidante ekonomike e Rusisë në këto rajone si dhe në Arktik dhe Siberi.
Pekini ka një pamje të ndryshme nga Moska për Arktikun. Rusia dëshiron që Arktiku në thelb të ndahet mes pesë vendeve bregdetare (Shtetet e Bashkuara, Kanada, Danimarkë, Norvegjia dhe ajo vetë), gjë për të cilën Kina nuk ka se si të ketë dakordësi. Pavarësisht këtyre dallimeve, Kina është duke u interesuar në shfrytëzimin e mundshëm tregtar të kalimit të Detit të Veriut, i cili do të lejonte mallrat kineze të udhëtonin në Europë përgjatë vijës bregdetare të Arktikut të Rusisë, duke shkurtuar ndjeshëm tranzitin e tyre. Hapja e kësaj rruge për transportin ndërkombëtar do të do t’i sjellë përfitime edhe Rusisë, por do t’i kërkonte gjithashtu Moskës të relaksonte rregulloret që kanë mbajtur vijën bregdetare veriore të vendit jashtë kufijve për të huajt. Rusia mbetet ngurruese për ta bërë këtë, kryesisht për arsye sigurie.
Si anëtarë të përhershëm të KS të OKB-së, kanë qenë Kina dhe Rusia duke e shfrytëzuar plotësisht atë platformë për të mbajtur një qëndrim të përbashkëtçështjet e diskutueshme të sigurisë si Kosova, Iraku, Irani, Sudani, Zimbabve, Libi dhe Siri. Duke vepruar kështu, ata kërkojnë të paraqesin një alternativë ndaj pikëpamjeve të Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj më të afërt, dhe për të demonstruar solidaritetin kino-rus. Gjatë votimit në KS të OKB-së, Rusia ka qenë shumë më e gatshme se Kina për të përdorur të drejtën e vetos, që ka qenë e përshtatshme për Pekinin, duke e lejuar atë të abstenojë – për për shembull, në Irak – dhe kështu nuk paguan asnjë çmim për t’iu kundërvënë Uashingtonit. Kjo ndodhi edhe në votimin e fundit në Asamblenë e Këshillit të Sigurimit kur Kina sërish abstenoi.
Megjithatë, kur Rusia zgjedh të mbajë anën e Shteteve të Bashkuara, ashtu siç ajo bërë mbi Iranin, në një farë mase, në vitin 2010, Kina përballet me një zgjedhje të vështirë: ose duke hedhur veton e vetme, të cilën zakonisht urren ta bëjë, ose duke e lejuar një rezolutë të miratohet (siç ndodhi në rastin e sanksioneve ndaj Iranit). Rusët janë krenarë që janë anëtarë të G8-ës, por kjo ka pasur pak apo aspak domethënie praktike për ta në terma konkretë. Moska dështoi në përpjekjen e saj për t’u njohur nga Perëndimi si një tjetër demokraci, e cila supozohej të ishte e përbashkëta e atij klubi. Rusia nuk u njoh si një ekonomi e madhe, ndaj nuk u ftua në takimet e ministrave të financave të G7.
Kina, nga ana tjetër, ka miratuar një strategji afatgjatë të qëndrueshme avancimi brenda sistemit ndërkombëtar, duke iu shmangur anëtarësimit në G8, pavarësisht se ka një ndikim shumë më të madh ekonomik se Rusia. Në G20, ku Kina dhe Rusia janë anëtarë, Pekini merr një rol gjithnjë e më aktiv – për shembull, në diskutimet mbi financat rregullore – ndërsa kontributi i Moskës ka qenë i lehtë. Por edhe në Pekini G20 ecën me kujdes: me gjithë kritikat e tij ndaj dollarit dominimi, Kina ka qenë shumë e kujdesshme në lidhje me kthimin e juanit në një monedhë të konvertueshme. Kina dhe Rusia kanë rënë dakord të përdorin monedhat e tyre kombëtare për pjesë e tregtisë së tyre dypalëshe. Të dy kanë propozuar reformën e FMN-së bazuar në Të Drejtat Speciale të Tërheqjes – një monedhë kuazi-ndërkombëtare – në mënyrë që ajo do të përfshinte juanin dhe rublën. Por ato nuk formojnë një front i përbashkët në organizatat ekonomike ndërkombëtare.
Ajo që mund të duket si një aleancë ideologjike midis Pekinit dhe Moskës është në fakt shumë më pak se kaq: ata kanë krijuar një lidhje praktike të bazuar plotësisht në interesin bazë të dy vendeve për të mbajtur të tjerët – kryesisht SHBA-në – nga minimi i rendit të tyre të brendshëm dhe pozicionit global. Moska dhe Pekini e konsiderojnë mbështetjen perëndimore për demokracinë dhe të drejtat e njeriut si një mjet për të dobësuar Rusinë dhe Kinën. Liderët e të dy vendeve preferojnë ta quajnë veten pragmatikë. Pavarësisht se është komuniste, diplomacia e Kinës është shpesh më pragmatike se ajo e Moskës, e cila tenton të jetë më e gatshme se Pekini për të keqtrajtuar Shtetet e Bashkuara.
Megjithatë, ëndrrat për një aleancë të re kino-ruse nuk janë realizuar. Me sa duket, vetë Kina nuk ka shprehur asnjë dëshirë për një aleancë formale me Rusinë, duke e trajtuar si përjashtim aleancën e saj të viteve 1950 me BRSS – i vetmi rast i Republikës Popullore që krijon një lidhje kaq të ngushtë me një fuqi të huaj, përveç Koresë së Veriut. Për shumicën e rusëve ka qenë gjithashtu e qartë se në një aleancë të ringjallur, Pekini do të kishte përparësinë. Ashtu siç do të dëshironte Kremlini të sfidonte dominimin amerikan, ai nuk dëshiron në të vërtetë të bëhet partneri i vogël i Kinës. Të kundërshtosh Uashingtonin është një gjë; të pranosh një pozicion të vogël përballë Pekinit është krejt tjetër. Kina dhe Rusia punojnë në mënyrë produktive në nivel rajonal. Ishte iniciativa e Pekinit, në vitin 1996, për t’i kthyer bisedimet e suksesshme pesëpalëshe për kufirin midis Kinës, Rusisë dhe fqinjëve të tyre të Azisë Qendrore në një institucion të përhershëm, Pesëshja e Shangait, e cila më vonë u bë Organizata e Bashkëpunimit të Shangait. Qëllimi i Pekinit ishte të konsolidonte sigurinë në kufirin e tij perëndimor, ndërkohë që
Kina e ka rritur gradualisht konsolidimin e pozicionit të saj gjeostrategjik përmes Nismës Brez dhe Rrugë.
Për kinezët, Lindja e Largët Ruse është një rajon me rëndësi strategjike dhe ndjeshmëri historike. Ky rajon i akullt është i mbushur me burime natyrore dhe është vendi i portit të vetëm të ujit të ngrohtë të Rusisë në Paqësor (Vladivostok). Zotërimi i lakmuar i Rusisë për akses në Oqeanin Paqësor u realizua në fund të shekullit të 19-të, kur detyroi me sukses një Kinë të dobët të nënshkruante mbi kontrollin e rajonit, humbjen e të cilit Kina nuk e ka kapërcyer. Kundër këtij sfondi historik, Rusia ka ruajtur nga afër pjesën e brendshme të saj lindore me popullsi të rrallë dhe deri vonë ka kundërshtuar sulmet e biznesit kinez në rajon.
Megjithatë, kolapsi i marrëdhënieve të saj me Perëndimin lidhur me Ukrainën i ka lënë Rusisë pak zgjidhje, veçse t’i drejtohet Pekinit për ndihmë financiare dhe zhvillimi ekonomik, dhe momenti i dobësisë së Rusisë është i përshtatshëm për një Kinë të uritur për energji, të etur për të diversifikuar burimet e saj të energjisë dhe për të përmirësuar. pozicionimin e tij strategjik. Zhvillimi ekonomik ka ardhur shpejt në Lindjen e Largët Ruse. Kapitali kinez tani përbën 45 për qind të totalit të investimeve të huaja në kryeqytetin rajonal, Khabarovsk. Në mënyrë të ngjashme, ndonëse ende njeh supremacinë politike dhe kulturore të Moskës në Azinë Qëndrore, Kina ka shfaqur një interes për të si një qendër potenciale për zgjerimin e flukseve tregtare euroaziatike dhe ka siguruar zhvillimin e energjisë, transportin dhe projektet e infrastrukturës. Kina pretendon se bashkëpunimi i saj në Arktik do të ndihmojë në zhvillimin e bujarisë së paprekur të burimeve natyrore të rajonit. Megjithatë, në ndërmarrjen e këtyre projekteve, Pekini lufton me territorialitetin rus pasi Kremlini është i lodhur nga aksesi i privilegjuar i Kinës në zonat që mund të rrezikojnë përfundimisht sovranitetin rus.
Konsolidimi i aseteve gjeopolitike të Kinës përmes investimeve në infrastrukturë shtrihet në Lindjen e Mesme, Afrikë dhe Evropë, të cilat mund të sfidojnë rolin tradicional të Rusisë si një furnizues kryesor i energjisë dhe armëve. Ekonomia dhe ndikimi i Rusisë janë shumë të varura nga eksportet e saj të energjisë dhe armëve, domeni i së cilës “i liri” i saj jugor është prekur gjithnjë e më shumë. Ndërsa Rusia ka zhvilluar sisteme të reja armësh, Kina tani është gati të bëhet një eksportues dominues i armëve pas dekadash kopjimi dhe përvetësimi i teknologjisë ruse dhe integrimi i një teknologjie të tillë si në industrinë e saj të mbrojtjes ashtu edhe në atë private të teknologjisë.
Ekonomia e Moskës nuk është aq elastike në atë që ekonomia e saj e drejtuar nga mbrojtja nuk mund të bjerë në kërkesën civile siç mundet ekonomia e Kinës (përmes teknologjive me përdorim të dyfishtë). Kina po fiton terren në vende me të dhëna të trazuara për të drejtat e njeriut dhe kohët e fundit ka qenë e suksesshme në shitjen e armëve në disa vende afrikane (p.sh., Algjeria, Afrika e Jugut, Kenia, Bregu i Fildishtë) përveç vazhdimit të shitjeve të mëdha për blerësit rajonalë Pakistani dhe Afganistani.
Kremlini i ka bërë të qarta synimet e tij për t’u bërë një fuqi dominuese e energjisë në Lindjen e Mesme dhe së fundmi ka nënshkruar disa marrëveshje biznesi në rajon. Konkurrenca është e drejtpërdrejtë pasi Rusia i sheh eksportet e saj të energjisë jo vetëm si një mjet për petrodollarët e nevojshëm, por edhe si një mjet gjeopolitik për të ndërtuar sfera të varësisë energjetike. Kina imiton të njëjtat qëllime nëpërmjet Brez dhe Rrugë, dhe së fundmi përmes zgjerimit të saj të planifikuar në tregun e eksportit të energjisë bërthamore.
Pekini parashikon ndërtimin e 30 centraleve bërthamore deri në vitin 2030, dhe megjithëse Pekini dhe Moska bashkëpunojnë në zhvillimin e teknologjisë bërthamore, Rusia është e sigurtë se do të shqetësojë ambiciet e Kinës. Aktiviteti kinez në energjinë bërthamore konkurron drejtpërdrejt me shitjet e gazit natyror rus në Evropë, si dhe energjia e lidhur me burime të tjera kineze, duke përfshirë fermat e erës, eksportet e paneleve diellore dhe përfundimisht ruajtjen e baterive.
