Borë në zemrën e Tokës, duket si një imazh me të vërtetë poetik, aq më tepër duke pasur parasysh periudhën e Krishtlindjes.
Por nuk duhet të imagjinoni një batanije të bardhë, të butë, delikate, por përkundrazi një shi kristalesh hekuri që bien nga shtresat e poshtme të bërthamës së jashtme duke u depozituar dhe formuar më pas një fazë viskoze mbi thelbin e brendshëm të planetit tonë, në një proces të ngjashëm me formimin e shkëmbinjve në dhomat magmatike të vullkaneve.
Për të mbështetur këtë ide, e cila për momentin mbetet një hipotezë, është një grup ndërkombëtar gjeologësh, i cili në Jgr Solid Earth shpjegon se si dëbora e hekurit nuk është vetëm fizikisht e mundur, por do të shpjegonte edhe ndryshimet e gjetura midis të dhënave empirike mbi shumimin e valëve sizmike dhe të dhënave e pritura bazuar në modelet aktuale teorike të strukturës së brendshme të planetit.
Mospërputhjet sizmike
Siç mund ta imagjinoni, studimi i brendshëm i planetit është një çështje e ndërlikuar. Për shembull, mostrat e bërthamës së Tokës nuk mund të merren. Kështu që shkencëtarët përdorin sisteme indirekte për të nxjerrë një ide mbi përbërjen dhe strukturën e zemrës së Tokës. Një nga metodat është vëzhgimi i përhapjes së valëve sizmike të prodhuara nga tërmetet dhe bazuar në sjelljen e tyre të bëhen hipoteza dhe formulohen modele.
Në modelin aktual matjet e fundit kanë gjetur mospërputhje të konsiderueshme midis të dhënave empirike dhe asaj që do të pritej nëse qendra e Tokës të ishte siç besohej më parë. Në veçanti, valët sizmike përhapen më ngadalë sesa pritej kur kalojnë shtresat e thella të bërthamës së jashtme. Një figurë tjetër e çuditshme është shpejtësia me të cilën valët sizmike udhëtojnë nëpër bërthamën e sipërme të brendshme, më shpejt sesa pritej në hemisferën lindore dhe më ngadalë në hemisferën perëndimore.
Pse kjo sjellje? – Bora e hekurt
Gjeologët e bashkëpunimit Amerikano-kinez propozojnë një shpjegim të mundshëm, i cili do të ri dizajnonte pjesërisht figurën që kemi në qendër të Tokës: bërthama e brendshme do të mbulohej nga një batanije e trashë bore të hekurt, e cila buron nga shtresat e poshtme të bërthamës së jashtme.
Ideja, në realitet, nuk është e re: ajo ishte avancuar tashmë në vitet 1960, por ishte braktisur sepse me dijen e kohës konsiderohej e pamundur që kristalet metalikë me vlerën e presionit dhe temperaturës së vlerësuar në thelb të mund të formoheshin. Sidoqoftë, autorët raportojnë se ata kanë prodhuar të dhëna të reja duke realizuar eksperimente në materiale të ngjashme me ato që duhet të përbëjnë bërthamën e planetit, gjë që do të demonstronte se formimi i kristaleve të hekurit është i mundur. Sipas tyre, rreth 15% e shtresave të poshtme të bërthamës së jashtme mund të përbëhen nga kristale hekuri, të cilat bien në bërthamën e brendshme.
Do të ishte pikërisht kjo batanije viskoze që do të ngadalësonte valët sizmike, dhe ndryshimet e shpejtësisë midis hemisferës lindore dhe perëndimore do të ishin për shkak të ndryshimeve në trashësinë e shtresës së borës metalike, më të hollë në lindje dhe më të trashë në perëndim, me gjasë për shkak të strukturës së sipërfaqes të bërthamës së brendshme e cila nuk është uniforme dhe që mund të ndikojë në përcjelljen termike dhe lëvizjet konvektive. Për studiuesit, ky do të ishte një fenomen i ngjashëm me atë që ndodh në dhomat magmatike të vullkaneve dhe që çon në formimin e llojeve të caktuara të shkëmbit. Dhe në fakt solidifikimi i kristaleve të hekurit do të çonte në rritjen e bërthamës së brendshme në kurriz të asaj të jashtme.
Pasojat planetare
Struktura dhe përbërja e zemrës së Tokës kanë reflektime në të gjithë planetin, nga gjenerimi i fushës magnetike deri në transmetimin e nxehtësisë që udhëzon lëvizjen e pllakave tektonike, sipas gjeologëve. Të kuptuarit e tyre do të nënkuptonte më mirë se si funksionojnë këto procese planetare, dhe gjithashtu do të na jepnin informacione mbi historinë e Tokës duke na lejuar të bëjmë parashikime për evolucionin e saj. Dhe, pse jo edhe në atë të planetëve të tjerë. /SCAN
