Samanth Subramanian*
Duke kërkuar në arkivat e lajmeve, gjeta parashikime për “normalen e re” – botën pas pandemisë – që në javën e parë të marsit. Në atë kohë, Britania e Madhe nuk ishte mbyllur ende; as Franca, India apo Spanja. Në Shtetet e Bashkuara, Presidenti Donald Trump sapo kishte ndalur së deklaruari se virusi do të zhdukej mrekullisht vetë.
Rreth 3 400 njerëz kishin vdekur deri më 6 mars, por ende mund të fluturoje nga Londra për në Nju Jork. Muajt në vijim u bënë edhe më të paqartë dhe të pasaktë, por ne prapë vijuam me parashikimet për jetën pas koronavirusit.
Situata sot nuk është aspak e ndryshme. Disa qeveri nuk e dinë ende kur dhe si do të dalin nga izolimi për shkak të koronavirusit. Ne nuk e dimë kush do të mbetet imun pas kësaj magjie të sëmundjes, ose nëse do të ketë një vaksinë, ose nëse do të ketë një valë të dytë të COVID-19 këtë dimër, ose nëse virusi do të pësojë mutacion, apo kur do ta kemi mundësinë të udhëtojmë lirshëm sërish nëpër botë.
Por edhe në mes të kësaj pasigurie, ne ende përpiqemi të shkojmë larg me parashikimet tona. A do të ketë “normalja e re” kuptimin: më shumë punë nga shtëpia, më pak përqafime, arsimim përmes Zoom-it, ekonomi të gjelbra dhe reformim të sistemeve të shëndetit publik? Apo do të jetë “normalja e re” me të vërtetë thjesht “normale e vjetër” – sepse natyra njerëzore është natyra njerëzore, dhe sepse sistemet e pushtetit janë shumë të ngurtësuara për të ndryshuar? Këtu mundemi vetëm të spekulojmë.
Impulsi është i kuptueshëm. Ne marrim vendime për sot bazuar në ato që mendojmë se mund të na rezervojë e nesërmja, dhe vetë themeli i shoqërisë është besimi se njerëzit do të vazhdojnë të sillen në bazë të një sërë normash në të ardhmen.
Por kjo nevojë e detyrueshme për të hartuar çdo pëllëmbë të së ardhmes, në një kohë kur ne jemi akoma në det, sugjeron që civilizimi ynë mund ta gjejë veten të mbërthyer në zotimin e të diturit të gjithçkaje. “Ne jemi”, siç shkruan shkrimtarja Margaret Heffernan në librin e saj të ri “Uncharted”, “të varur nga parashikimi”.
Është e vërtetë që parashikimet duket se funksionojnë për ne shumë mënyra të vogla çdo ditë, kryesisht në fushën e ekonomisë. Shitësit me pakicë vendosin se sa stok duhet të mbajnë në depot e tyre për të parashikuar kërkesën. Një kompani ajrore formulon një buxhet për të marrë parasysh çmimin e mundshëm të naftës vitin e ardhshëm. Investitorët blejnë aksione me besimin se vlera e tyre do të rritet. Instituti Pantone Colour madje kryen një parashikim vjetor për të ngjyrën e vitit. (Për vitin 2020, ishte nuanca blu klasike. “Është një ngjyrë që parashikon se çfarë do të ndodhë më pas”, tha një zyrtar i Pantone.
Por siç shpjegon matematikani David Orrell në librin e tij “E ardhmja e gjithçkaje”, këto përshkruhen më mirë si ekstrapolime sesa parashikime – modelet e tyre bazuar në aftësinë tonë për të përpunuar të dhënat historike. Dhe madje edhe në fushat e tyre të ngushta, modelet nuk janë të pagabueshme. Ata nuk kapin “pikat kryesore të kthesës”, shkruan Orrell: fërkime të papritura në Lindjen e Mesme që çorientojnë çmimin e naftës, ose pandemitë që çojnë menjëherë në zero rezervat ekzistuese të maskave të fytyrës.
Nga ekonomia, ne e kemi importuar këtë patologji të parashikimit në sfera të tjera, dhe besojmë se mund të parashikojmë edhe ndryshime të mëdha sociologjike. Një shembull është spekulimi, i dëgjuar shpesh këto ditë, që në normalen e re, kompanitë do të heqin dorë nga hapësirat e zyrave dhe do t’i lënë punonjësit e tyre të punojnë nga shtëpia.
Ky do të ishte një ndryshim tektonik, që përfshin një përmbysje zakoneve të punës që janë ndjekur përgjatë një shekulli, çrregullime në pasuritë e paluajtshme urbane, një rirregullim të jetës së familjes dhe një tërheqje të papritur nga ndërveprimet me kolegët.
Nuk ka asnjë bankë të të dhënave historike mbi të cilën mund të mbështetemi në këtë pikë; në të vërtetë, dikush mund të argumentojë se kurrë nuk mund të ketë një bankë të tillë të dhënash, duke pasur parasysh që këto çrregullime mbështeten plotësisht në faktorët e pakualifikueshëm të natyrës njerëzore dhe sjelljes njerëzore.
Shoqëritë tona janë sisteme komplekse, të kthyera në një mori aksesh të dukshme dhe të padukshme. Parashikimi i sjelljes së tyre është, krejt fjalë për fjalë, material trillimi shkencor; vetëm Hari Seldon, psikohistorian në romanet e Isaac Asimov, ka arritur ta bëjë atë me sukses të arsyeshëm. Por ai pati avantazhin e të qenit një personazh imagjinar. Në botën e vërtetë, parashikimet për atë që njerëzit do të bëjnë, individualisht ose masivisht, janë plot me rrezikun e dështimit. Referendumi i Brexit-it dhe zgjedhjet presidenciale të ShBA-ve në vitin 2016 na e kanë mësuar këtë.
Tani jemi në një moment të ngjashëm. Ne vijojmë të jemi të rrethuar nga efektet shkatërruese të një sistemi tjetër kompleks: një virus që kaloi nga kafshët te qeniet njerëzore dhe shkaktoi një shpërthim të sëmundjes.
Ne e kemi ditur, për vite me radhë, se një pandemi e tillë po vinte, dhe disa shkencëtarë madje e dinin se do të shkaktohej nga një koronavirus. Megjithatë, ne nuk ishim në gjendje ta parashikonim këtë shpërthim specifik, e lëre më të përgatiteshim për të. Edhe kështu, ne ende po kënaqemi me varësinë tonë të vjetër, e sigurt që mund të parashikojmë si do të jetë bota, kur gjëja e arsyeshme që duhet të bëjmë është të pranojmë që do të jetë shumë e vështirë të parashikohet.
Ekonomitë tona janë shtuar; psikologjia jonë është e tronditur nga tërmeti i vdekjeve tragjike; aftësitë tona për të përballuar situata të papritura kanë dalë në pah, dhe në shumë vende, u kuptua se ishin të dobëta. Kjo mund të mos jetë koha për të skicuar, me shumë besim, se si do të duket bota në vitin 2021. / Politico.eu
*Samanth Subramanian është shkrimtar dhe gazetar dhe jeton në Indi. Ai ka studiuar gazetari në Universitetin Penn State dhe marrëdhënie ndërkombëtare në Universitetin Columbia, SHBA. Është kontribuues i rregullt me shkrimet e tij në “The New Yorker” dhe “The Guardian”
