Nga Robert J. Samuelson
Nga do të vijë rritja e kërkesës? Është mirë të flasim për hapjen e ekonomisë, por nëse nuk mund t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje (dhe tani për tani, ne nuk mundemi), atëherë këndvështrimi është i zymtë. Kjo nënkupton një rikuperim të dobët ose – më keq akoma- një ngecje për kohë të gjatë në depresion me një papunësi masive.
Kush do ti bëjë shpenzimet e nevojshme për të tërhequr ekonominë nga hendeku ku ka rënë? Konsumatorët nuk janë zgjidhja në këtë rast. Papunësia e lartë ka përhapur frikën dhe ankthin midis të papunëve të sapo mbetur të mbyllur (22 milion amerikanë gjatë muajit të kaluar) dhe midis atyre, fqinjë, prindër, fëmijë dhe bashkëpuntorë të të cilëve që janë larguar nga puna. Në këto kushte ata ka të ngjarë të stresohen emocionalisht dhe të përmbahen në shpenzimet e tyre.
Po biznesi a është zgjidhja? Vendi mund të përdorë një bum investimesh. Por edhe kjo duket një e shtënë e largët. Duhet dhënë më parë zgjidhje afatshkurtër, për të gjithë ata punëtorë të frikësuar që janë gjithashtu edhe klientë të kujdesshëm. Ata nuk përfaqësojnë më një kërkesë në rritje që do të thotë se edhe kompanitë nuk kanë se si të mendojnë për zgjerime të mëdha.
Ka edhe një problem tjetër. Shpenzimet nga kompanitë në sektorët e rrezikuar – mendoni lidhjen mes naftës dhe linjave ajrore – kanë kontribuar në dobësimin e përgjithshëm të ekonomisë. Kompanitë nuk kanë nevojë për më shumë nga këto mallra kapitale; përkundrazi atyre u duhen më pak. Nuk është për tu çuditur që Boeing sapo ka njoftuar anulimin e porosive për 150 nga avionët e tij të mëdhenj 737 MAX.
Dy herë në vit, Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) boton studime të mëdha të ekonomisë globale. Publikimi më i fundit e paraqet gjendjen aq të mjerë sa kurrë më parë. Tabela e këtij shkrimi tregon se si parashikimet e FMN-së kanë ndryshuar në mënyrë dramatike që nga viti 2019. Kolona e parë paraqet normat e rritjes ekonomike (prodhimi i brendshëm bruto, ose PBB) në disa vende të mëdha në vitin 2019. Kolonat e dytë dhe ajo e tretë japin parashikimet aktuale të FMN-së për vitet 2020 dhe 2021.
Tabela ka dy karakteristika të habitshme. E para është se rënia e tanishme globale është e thellë. Ekonomitë në shumicën e vendeve kryesore janë në shqetësime të mëdha. Edhe rritja e parashikuar e PBB-së për Kinën dhe Indinë në vitin 2020 kanë rënie të mprehta në krahasim me ritmet e tyre të rritjes në vitet e kaluara. “Ka shumë të ngjarë që këtë vit ekonomia globale të përjetojë recesionin e saj më të keq që nga Depresioni i Madh, duke tejkaluar shumë edhe atë rënie që ne pamë përgjatë krizës financiare globale një dekadë më parë,” shkruante Gita Gopinath, kryekonomiste e FMN-së.
Mesazhi i dytë nga tabela është se, pavarësisht nga ashpërsia e rënies, rikuperimi i parashikuar nga FMN-ja për vitin 2021 është shumë optimist. A mund të jetë ashtu viti që vjen? Shqyrtojmë rastin më optimist. “Zbutja” e masave të bllokimit dhe numri i rasteve të reja të koronavirusit do të jenë të shpejta. Njerëzit do të ndjehen më të sigurtë. Shpenzimet shtesë shëndetësore në lidhje me pandeminë do të dëmtojnë disa nga blerjet e konsumatorëve.
Tregu i aksioneve do të rikuperojë disa nga humbjet e mëparshme, duke forcuar besimin e investitorëve. Por në fund të fundit të gjitha ato para të qeverisë, duke filluar me Aktin e Kujdesit për 2.2 trilion dollarë, premtimi për 1,200 dollarë për shumicën e amerikanëve të varfër dhe me të ardhura të mesme; hua për bizneset e vogla që mund të shndërrohen në grante; dhe më shumë hua dhe grante për kompanitë e mëdha nga do të dalin. Përveç kësaj, Rezerva Federale thotë se do të injektojë 2.3 trilion dollarë në tregjet financiare për të parandaluar një kolaps krediti. Me siguri të gjitha këto para duket sikur i japing një përgjigje pyetjes fillestare: Shpenzimet e kujt do të ringjallin ekonominë? Përgjigja: Të Qeverisë!
Ka mundësi që jo!
Ajo që anashkalohet është se shumica e parave të premtuara nga Fed dhe Kongresi nuk e stimulojnë ekonominë aq sa të parandalojnë dobësimin e mëtejshëm në të ardhmen. Më thjeshtë, ja se çfarë mund të ndodhë.
Kur investitorët frikësohen, ata mund të shesin letra me vlerë të rrezikut të lartë (të themi, bono të korporatave me vlera të ulëta) dhe të blejnë letra me vlerë me rrezik më të ulët (të themi, bono thesari). Nëse kjo kthehet në një fenomen, kredia në dispozicion të sektorit privat mund të zvogëlohet, duke dëmtuar rritjen ekonomike dhe punësimin. Me blerjen e letrave me vlerë të ulët, Fed synon të krijojë likuiditet në këtë cikël. Ajo zëvendëson kredinë për qeverisë me kredinë private që është në rënie.
Për ta përmbledhur: Një pjesë e mirë e të ashtuquajturit stimul në të vërtetë nuk stimulon. Përkundrazi, ai thjeshtë stabilizon – ose synon të stabilizojë – tregjet financiare. Ajo që ne nuk e dimë është se sa “stimul” i këtij lloji është i nevojshëm për stimulin e mirëfilltë që zgjeron ekonominë. Pra është e domosdoshme të bëhet pyetja që shtruan në krye të herës: Shpenzimet e kujt do të udhëheqin ringritjen e ekonomisë?
Ajo që është shqetësuese në këtë krizë është se ajo nuk përshtatet aspak me nocionet tona të paracaktuara për mënyrën se si funksionon bota. Ajo që ne nuk e kuptojmë dhe nuk mund ta kontrollojmë na bën të ndihemi të prekshëm.
Pritja që pas recesionit aktual duhet të kemi një rimëkëmbje standarde bazohet në përvojën tonë të së kaluarës. Nuk është e pashmangshme që ajo të ndodhë ashtu. Por alternativa më e qartë do të ishte një periudhë e gjatë e papunësisë së lartë, duke krijuar një ngjashmëri të plotë me atë që ndodhi pas Depresionit të Madh. / The Washington Post
/Përktheu: Mapo.al/
