Nga Lavdrim Lita
Qytetarët e Mbretëreshës vendosën të largohen nga institucionet dhe marrëveshjet me BE si të barabartë. Është një vendim për tu marrë seriozisht dhe pa emocione. Projekti europian për britanikët ka qenë gjithmonë një projekt tregtar, dmth, interesi parësor ishte shfrytëzimi i tregut të Përbashkët Europian. Ky interes nuk ishte më interes.
Shqipëria hyri në debatin e referendumit Britanik përmes një deklarate të kryeministrit Edi Rama në 22 shkurt të 2016 në samitin e Londrës, ku u shpreh se, “Nëse Britania largohet (nga BE), ne jemi gati ta zëvendësojmë atë. Por nuk besoj se do të ndodhë kjo”. Britania u largua dhe ne nuk jemi gati ta zëvendësojmë përmes një referendumi popullor.
Britania e Madhe pritet ti propozojë BE një marrëveshje të re të tregtisë së lirë pa qenë anëtarë duke marrë si shembull tre vendet kandidate si Bosnje-Hercigovina, Serbinë dhe Shqipëria që kanë firmosur një marrëveshje të tregtisë së lirë me BE, përmes asaj që quhet marrëveshje e Stabilizim – Asocimit (MSA), që lejon shkëmbimin e lirë të mallrave dhe shërbimeve financiare.
Dalja e Britanisë së Madhe nga Bashkimi Europian është një ekuacion me shumë të panjohura jo vetëm për BE, rajonin, por në veçanti për Shqipërinë. Në aspektin e jashtëm do kemi një frenim të procesit të zgjerimit nga dalja e Britanisë së Madhe. Kjo do të reduktojë mbështetjen financiare dhe politike të BE ndaj rajonit tonë, si dhe ritmi i vendeve kandidate për të bërë reforma do të ngadalësohet në mungesë të karotës.
Brexit do të shoqërohet në paqartësi në rritje në rajon, ku vende që sot kanë qeveri pro-evropiane do të humbin terren kundrejt partive që janë për një alternativë tjetër orientimi. Alternativa politike dhe qeverisëse të afrimit me Rusinë do të marri mbështetje në Ballkanin Perëndimor dhe do të ketë një impakt negativ në pavarësinë e Kosovës dhe faktorin shqiptar në rajon. Rikthimi i nacionalizmit shovinist në rajon nuk është i pamundur në mungesë të një ideje konkrete europiane.
Në aspektin e brendshëm integrimi europian i vendit në BE është doktrina e vetme për të cilën palët politike në Shqipëri kanë një minimum konsensusi, edhe pse janë ndajnë këndvështrime të ndryshme në mënyrën dhe shpejtësinë për të marrë nisma pro-europiane. Kriza e projektit të BE do të ulë ritmin e reformave të qeverive shqiptare sepse reformat kanë kosto politike dhe elektorale. Raportet e progresit të BE për Shqipërinë janë pikënisje të reformave të mëdha në vend, duke parë së fundmi mbështetjen e reformës në drejtësi, elektorale dhe në administratë. Legjitimiteti i reformave ligjore për procesin e integrimit europian do të mungojë dhe lufta politike do të jetë edhe më e polarizuar seç është aktualisht.
Përveç aspektit të reformave, dalja e Britanisë së Madhe nga BE dhe reagimi i kësaj të fundit me krizën më të re do të kishte edhe kosto financiare për Shqipërinë. Ekonomia britanike pritet të pësojë një frenim të rritjes së saj, ku eksportet britanike do të pësojnë një ulje për shkak të rivendosjes së tarifave me BE dhe për rrjedhojë shumë vende pune do të shkurtohen, ku më pak i mbrojtur është komuniteti shqiptar që përcjell kursimet e saj në ekonominë shqiptare përmes remitancave.
Ulja e remitancave nga emigrantët shqiptarë në Britani do të jetë një e ardhur më pak në ekonominë shqiptare. Deri më sot qeveria shqiptare nuk ka një studim të publikuar, në rast të ndryshimit të skenarëve në projektin europian, dhe për rrjedhojë sjellja e saj edhe kësaj here do të vijojë të jetë spontane dhe reaguese ndaj proceseve të mëdha transformuese.
