Qytetarët e Maqedonisë së Veriut do t’i drejtohen kutive të votimit këtë javë për raundin e parë të zgjedhjeve presidenciale – votimi i shtatë i tillë që kur vendi i vogël ballkanik pa dalje në det fitoi pavarësinë nga ish-Jugosllavia në vitin 1991.
Shtatë kandidatë po konkurrojnë për pozicionin e presidentit, kryesisht ceremonial. Me më shumë se 50% të 1.8 milionë votuesve të regjistruar të vendit të nevojshëm për një fitore të plotë, gara është pothuajse e sigurt që do të shkojë në një raund të dytë, i cili do të mbahet më 8 maj së bashku me zgjedhjet parlamentare. Pjesëmarrja duhet të jetë së paku 40% në raundin e dytë që rezultati të jetë i vlefshëm.
Periudha e shkurtër e fushatës është fokusuar në përparimin e Maqedonisë së Veriut drejt anëtarësimit në Bashkimin Evropian, sundimin e ligjit, luftën kundër korrupsionit, luftën kundër varfërisë dhe trajtimin e ekonomisë së ngadaltë të vendit.
Dy kandidatët kryesorë, sipas sondazheve të opinionit, janë presidenti aktual Stevo Pendarovski, 61 vjeç, i cili po kërkon një mandat të dytë pesëvjeçar me mbështetjen e socialdemokratëve qeverisës dhe Gordana Siljanovska Davkova, 70 vjeç, e cila mbështetet nga qendra. Koalicioni kryesor i opozitës së djathtë VMRO-DPMNE. Kjo do të jetë hera e dytë që Siljanovska Davkova kërkon presidencën, pasi e humbi atë nga Pendarovski në vitin 2019.
Të dy kanë ndryshuar në qasjen e tyre ndaj çështjes së nxehtë të Maqedonisë së Veriut për anëtarësimin në BE. Vendi ka qenë një kandidat për t’u bashkuar me bllokun evropian që nga viti 2005, por u bllokua për vite me radhë nga Greqia fqinje në një mosmarrëveshje për emrin e vendit.
Kjo u zgjidh në vitin 2018, por Bullgaria që atëherë ka bllokuar ofertën e Maqedonisë së Veriut në BE në një mosmarrëveshje mbi gjuhën dhe trashëgiminë kulturore. Sofja ka thënë se do të heqë veton ndaj anëtarësimit në BE vetëm nëse Shkupi njeh një pakicë bullgare në kushtetutën e vendit.
Negociatat e anëtarësimit në BE me Maqedoninë e Veriut – dhe Shqipërinë bashkë-kandidate – filluan në vitin 2022 dhe procesi pritet të zgjasë me vite.
Pendarovski ka bërë thirrje për ndryshimin e kushtetutës për të përfshirë pakicën bullgare, ndërsa Siljanovska Davkova këmbëngul se negociatat me BE-në duhet të zhvillohen nën një kornizë të re dhe ka mbetur publikisht jo e përkushtuar për çështjen e ndryshimit kushtetues.
Pendarovski tha se nëse i jepet një mandat i dytë, ai do të “përkushtohem në ndërtimin e një politike të realizmit të ri në rrugën tonë drejt BE-së”.
Siljanovska Davkova pranon se vendi i saj i përket BE-së, por këmbëngul në reforma të thella. “Përveç reformave të sistemit dhe mendjes, ne kemi nevojë edhe për vizion, lidership dhe përkushtim aktiv me ekspertizë në vetë procesin”, tha ajo në prezantimin e programit të saj.
Korrupsioni është çështja tjetër kryesore në mendjen e votuesve.
“Ka një epidemi korrupsioni në këtë vend që ka prekur çdo sektor, çdo organizatë dhe vetëm duke ekspozuar aktorët e korruptuar mund të fillojmë të ndihmojmë vendin që të adresojë këto çështje,” tha ambasadorja e SHBA në Shkup, Angela Aggeler dhjetorin e kaluar, kur ajo njoftoi zgjerimin e listës amerikane me persona të dyshuar për korrupsion në Maqedoninë e Veriut.
Njëri nga kandidatët për president – Stevço Jakimovski, kryetar i komunës së Karposhit, një komunë në kryeqytet – është përfshirë në listën e personave të caktuar nga Departamenti i Shtetit i SHBA-së si të përfshirë në korrupsion dhe për këtë arsye të papërshtatshëm për hyrje në Shtetet e Bashkuara.
Jakimovski nuk është akuzuar për asnjë krim në Maqedoninë e Veriut dhe Komisioni Shtetëror Zgjedhor ka thënë se emërimi i Departamentit të Shtetit nuk ndikon në kualifikimin e tij për të kandiduar për post.
Edhe Pendarovski edhe Siljanovska në fushatën e tyre parazgjedhore kanë theksuar luftën kundër korrupsionit.
“Gjyqësori është larg të qenit i pavarur, reformat në drejtësi janë partiake,” tha Siljanovksa. “Pushteti abuzohet për korrupsion, vjedhje dhe pasurim personal dhe nuk ka përgjegjësi, hetim dhe ndëshkim përveç disa prej niveleve më të ulëta. Prokurimi publik është kancer.”
Pendarovski tha se lufta kundër krimit ishte përparësia më e lartë.
“Unë besoj se fuqia e krimit të organizuar u nënvlerësua dhe më vjen keq sepse nuk ka pasur guxim dhe këmbëngulje të mjaftueshme në luftën kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit,” tha ai.
Megjithëse presidenti nuk ka fuqi të ndikojë në vendimet ekzekutive, ai ose ajo mund të sugjerojë gjyqtarë për gjykatën kushtetuese dhe supreme të vendit. Parlamenti, megjithatë, ka fjalën e fundit për zgjedhjen e gjyqtarëve.
Kandidatë të tjerë presidencialë përfshijnë profesoren e drejtësisë Biljana Vankovska, e cila kandidon për partinë e majtë Levica dhe kryetarin Maksim Dimitrievski të qytetit verior të Kumanovës.
Dy anëtarë të pakicës etnike shqiptare të vendit po konkurrojnë gjithashtu: Ministri aktual i Jashtëm Bujar Osmani nga Bashkimi Demokratik i Shqiptarëve, i cili është pjesë e koalicionit qeverisës, dhe Arben Taravari nga një parti opozitare shqiptare etnike./ AP
