Nga Hysen Likdisha
Prej më shumë se shtatë dekadash, jeta e qytetit të varfër të Bulqizës në verilindje të Shqipërisë është e lidhur ngushtësisht me kromin. Mbi 120 subjekte ose 22 për qind e të gjitha lejeve minerare të vendit e kanë përqendruar aktivitetin e tyre në minierën e Bulqizës – e cila është njëherazi punëdhënësja më e madhe për banorët e zonës.
Por paralelisht me aktivitetin ekonomik, miniera është kthyer tashmë në një kosto të lartë për mjedisin dhe shëndetin e banorëve.
Bashkia e Bulqizës e konsideron aktivitetin minerar si ndotësin më të madh të ajrit dhe të ujërave në zonë. Situata është rënduar edhe më tej për shkak të mungesës së kontrollit të lejeve mjedisore, të cilat sipas Bashkisë, u lejojnë kompanive minerare që të mos respektojnë as standardet më minimale të mbrojtjes së mjedisit dhe shëndetit të punonjësve.
Bashkia e Bulqizës rendit si probleme kryesore ndotjen e ajrit për shkak të shpërthimeve apo përhapjes së pluhurave minerarë si dhe ndotjen e ujërave sipërfaqësore dhe nëntokësore.
“Shpesh kompanitë minerare derdhin mbetje të rrezikshme në përrenj apo lumenj. Ka raste të kontaminimit të ujit të pijshëm me metale të rënda si kromi haksavalent, një përbërës mjaft toksik,” tha Bashkia në përgjigje të një kërkese për të drejtë informimi nga BIRN.
Miniera e Bulqizës e ka filluar aktivitetin në vitin 1948 dhe kulmi i shfrytëzimit të saj është shënuar gjatë regjimit komunist në vitet ’80. Pas viteve ’90, dhjetra kompani të ndryshme përfituan leje minerare për shfrytëzimin e kromit, ndonëse investimet në teknologji dhe në rehabilitimin mjedisor ishin të pakëta.
Mjeku Fatos Hoxha i tha BIRN se ajri në zonën e Bulqizës është i ndotur nga pluhuri minerar dhe gazrat që lëshohen nga makineritë dhe mjetet e transportit.
“Pluhuri që del nga shpërthimet në minierë përhapet në ajër dhe depërton në mushkëritë e njerëzve, duke shkaktuar sëmundje respiratore si astma, bronkiti, madje probleme më të rënda,” tha mjeku Hoxha.
“Për fat të keq, shumë banorë janë të ekspozuar çdo ditë ndaj këtyre ndotësve pa asnjë masë mbrojtëse,” shtoi ai.
Danjel Bica kryetar i Shoqatës “Ekspertët e Rinj Mjedisorë” thotë se aktiviteti i pandalshëm minerar ka shkaktuar ndotje të ujit dhe të tokës. Sipas tij, për nxjerrjen e kromit në galeri përdoren ujëra, që më pas përzjehen me lëndë të rrezikshme dhe derdhen në natyrë pa asnjë trajtim.
“Këto ujëra ndotin zallin e Bulqizës me substanca toksike, duke e bërë atë të papërshtatshëm për bujqësinë,” tha ai.
Ndërkohë, vijon Bica, peizazhi natyror i Bulqizës është gjithëashtu tejet i dëmtuar.
“Terreni në gjithë faqen jugore të Bulqizës, ku janë hapur galeri të shumta, është shkatërruar si pasojë e hedhjes së pakontrolluar të mbetjeve minerare, që dalin nga këto galeri. Kjo jo vetëm që ka shkatërruar bukuritë natyrore të zonës, por ndikon edhe në zhdukjen e shumë specieve të bimëve dhe kafshëve, që jetonin në këtë ekosistem,” shtoi ai.
Edhe avokati Durim Balla, ish- drejtues i komunës së Zerqanit thekson se problemi i ndotjes minerare në Bulqizë mbetet një problem alarmant. Sipas Ballës, në vend që të forcohet zbatimi i ligjit ka ndodhur e kundërta, duke i hequr kompetencat e kontrollit nga pushteti vendor dhe duke i përqendruar ato në Drejtorinë Rajonale të Mjedisit në Dibër.
“Kjo ka minimizuar dukshëm zbatimin e standarteve ekologjike nga kompanitë minerare,” theksoi Balla.
Seit Paci, një inxhinier miniere thotë se puna në minierë është e vështirë dhe kërkon pajisje teknologjike të avancuara, të cilat kushtojnë. Paci vëren gjithashtu se hapja e dhjetra galerive nga kompanitë ka bërë që ndotja minerare ta kërcënojë dukshëm ekosistemin e zonës.
“Gjithsesi, për të përballuar këtë situatë mbetet e domosdoshme që autoritetet të forcojnë ligjet për mbrojtjen e mjedisit dhe të sigurojnë që kompanitë minerare të respektojnë standartet ekologjike,” thotë inxhinier Paci.
Ai theksoi se ka ardhur koha që të investohet për pastrimin e zonave të ndotura, trajtimin e ujërave të ndotur dhe rehabilitimin e tokës – ndërkohë që banorët duhet të informohen për rreziqet ndaj shëndetit./Reporter.al
