Sot në të gjithë botën festohet Dita Ndërkombëtare e Grave, festë e cila vë theksin tek gratë dhe të drejtat e tyre. Edhe në Shqipëri kjo festë pritet me plot hare dhe sjell edhe ndryshime lehtësisht të dukshme nga përditshmëria jonë.
Ndryshimet shihen që në rrugë të cilat mbushen me buqeta lulesh dhe dhuratash, një opsion edhe për ata që vrapojnë për të kapur punën dhe njëkohëshisht mund tu dhurojnë të dhaurve të tyre një lule. Në 8 mars shihen grupe grashë të cilat gjejnë rastin të kujdesen për vete dhe ti kushtojnë vëmëndje grave të tjera dhe miqësisë së tyre duke dalë nga rutina. Por përveç dhuratave që u japim nënave, motrave dhe çdo gruaje të rëndësishme në jetën tonë çfarë simbolizon 8 marsi dhe si nisi kjo festë e rëndësishmë për gratë?
Si nisi Dita Ndërkombëtare e Gruas?
Dita Ndërkombëtare e Gruas (IWD) u zhvillua nga lëvizja e punës. “Farat” e kësaj dite u mbollën në vitin 1908, kur 15,000 gra marshuan nëpër qytetin e Nju Jorkut duke kërkuar orë më të shkurtra pune, paga më të mira dhe të drejtën e votës. Një vit më vonë, Partia Socialiste e Amerikës shpalli Ditën e parë Kombëtare të Gruas.
Ideja për ta bërë atë një ngjarje ndërkombëtare erdhi nga Clara Zetkin, një aktiviste komuniste dhe avokate për të drejtat e grave. Në vitin 1910, ajo e ngriti atë në një Konferencë Ndërkombëtare të Grave Punëtore në Kopenhagë. Sugjerimi i saj u mbështet njëzëri nga 100 gra nga 17 vende që ishin në konferencë, shkruan BBC.
Dita e parë ndërkombëtare e gruas u festua në vitin 1911, në Austri, Danimarkë, Gjermani dhe Zvicër. Kombet e Bashkuara (OKB) filluan shënimin e ngjarjes në vitin 1975. Tema e parë e miratuar nga OKB-ja (në vitin 1996) ishte “Festimi i së kaluarës, planifikimi për të ardhmen”.
Pse festohet Dita Ndërkombëtare e Gruas më 8 Mars?
Ideja origjinale e Zetkin për një festë ndërkombëtare nuk ishte e lidhur me një ditë të caktuar. Data e 8 marsit u zgjodh pasi gratë ruse kërkuan “bukë dhe paqe” gjatë një greve të kohës së luftës në 1917. Katër ditë pas grevës, cari u detyrua të tërhiqej nga froni dhe qeveria e përkohshme u dha grave të drejtën e votës. Sipas kalendarit Julian, i cili atëherë përdorej në Rusi, greva e grave filloi më 23 shkurt. Në kalendarin Gregorian të përdorur në pjesën më të madhe të botës, kjo datë është 8 Marsi.
Si festohet Dita Ndërkombëtare e Gruas në mbarë botën?
Dita Ndërkombëtare e Gruas është një festë kombëtare në shumë vende. Në Kinë, shumë grave u jepet një gjysmë dite pushimi nga puna, siç këshillohet nga Këshilli i Shtetit. Mijëra ngjarje zhvillohen në mbarë botën, duke përfshirë marshime, biseda, koncerte, ekspozita dhe debate.
Në Itali, IWD quhet Festa della Donna, dhe lulet e mimozës janë një dhuratë popullore. Shitjet e luleve në Rusi zakonisht dyfishohen rreth Ditës Ndërkombëtare të Gruas. Në SHBA, marsi është muaji i historisë së grave . Një shpallje presidenciale e lëshuar çdo vit nderon arritjet e grave amerikane.
Pse njerëzit veshin ngjyrën vjollcë për Ditën Ndërkombëtare të Gruas?
Vjollca, jeshile dhe e bardha janë ngjyrat e IWD, sipas faqes së internetit të Ditës Ndërkombëtare të Gruas. Ai thotë se: “Vjollca nënkupton drejtësi dhe dinjitet. E gjelbërta simbolizon shpresën. E bardha përfaqëson pastërtinë, megjithëse një koncept i diskutueshëm”. Këto ngjyra u përdorën nga Unioni Social dhe Politik i Grave (WSPU), një grup i krijuar në MB në 1903 për të luftuar për votat e grave .
Cila është tema e Ditës Ndërkombëtare të Gruas 2024?
Tema e OKB-së për vitin 2024 është “Investoni në gratë: Përshpejtoni përparimin” , e cila synon të nxjerrë në pah rëndësinë e masave për barazinë gjinore. “Konfliktet dhe rritja e çmimeve mund të bëjnë që 75% e vendeve të shkurtojnë shpenzimet publike deri në vitin 2025, duke ndikuar negativisht tek gratë dhe shërbimet e tyre thelbësore”, paralajmëron OKB.
Faqja e internetit e Ditës Ndërkombëtare të Gruas ka zgjedhur temën “Frymëzoni përfshirjen” . Ai thotë se organizatorët dhe ngjarjet synojnë “të thyejnë barrierat, të sfidojnë stereotipet dhe të krijojnë mjedise ku të gjitha gratë vlerësohen dhe respektohen”.
Pse aktivistët argumentojnë se Dita Ndërkombëtare e Gruas është e nevojshme?
Në 12 muajt e fundit, gratë në Lindjen e Mesme, Afganistan, Iran dhe Ukrainë kanë luftuar për të drejtat e tyre mes luftës dhe dhunës. Ekspertët e OKB-së thonë se kanë marrë akuza të besueshme për shkelje të të drejtave të njeriut ndaj grave dhe vajzave në Gaza , duke përfshirë rastet e përdhunimeve nga forcat izraelite.
Në Afganistan, vajzat mbi moshën e shkollës fillore ndalohen në shkollë nga talebanët, duke penguar aksesin e grave në arsimim të barabartë. Në Iran, shumë vazhdojnë të sfidojnë rregullat që kërkojnë që gratë të mbulojnë flokët e tyre, ndërsa aktivistet si laureatja e Çmimit Nobel për Paqen Narges Mohammadi po përballen me dënime të gjata me burg.
OKB-ja thotë se gratë dhe vajzat në Sudan po rrëmbehen dhe përdhunohen në zonat e kontrolluara nga Forcat e Mbështetjes së Shpejtë (RSF), ku ato detyrohen të martohen dhe mbahen për shpërblim. Sipas Indeksit Global të Hendekut Gjinor 2023, i publikuar çdo vit nga Forumi Ekonomik Botëror, asnjë vend nuk ka arritur ende barazi ose barazi të plotë gjinore. Ai paralajmëron se ka të ngjarë të duhet më shumë se një shekull para se të arrihet në të gjithë globin.
