Për miliona njerëz anembanë botës, anglishtja është bërë një lloj “lingua franca” e re, pra gjuha që ata përdorin për të komunikuar me njerëz jashtë gjuhës së tyre amtare. Në botën e globalizuar dhe të digjitalizuar të kanaleve të shumta të komunikimit dhe ekonomive të ndërthurura ngushtë globalisht, njohja e gjuhës angleze është e vetëkuptueshme, mbi të gjitha në botën e biznesit dhe tek të rinjtë. Me këtë gjuhë ata mund të komunikojnë në të gjithë botën, pavarësisht se ku janë apo ku janë duke udhëtuar.
Prandaj, nuk është për t’u habitur që edhe në vendet e Ballkanit Perëndimor (BP), anglishtja është kudo gjuha e parë e huaj që mësohet në shkolla. Por menjëherë pas saj në Kosovë, Bosnjë-Hercegovinë (B-H), Kroaci apo Serbi dhe vende të tjera të BP, është gjermanishtja ajo që mësojnë shumë njerëz. Këtë konfirmon në një intervistë për DW edhe Benjamin Hexhiq, këshilltar për arsim i ministrit federal në B-H dhe kryetar i Shoqatës Ndërkombëtare të Profesorëve të Gjuhës Gjermane IDV.
Duke folur për situatën në Bosnjë-Hercegovinë, ai thotë se “ka pasur përpjekje për të futur gjuhën ruse, turke, arabe e madje edhe kineze, si gjuhë të dytë. Por të gjitha këto ishin projekte të vogla rreth të cilave u mblodhën vetëm pak studentë. Në shumicën e rasteve, anglishtja është gjuha e parë e huaj, ndërsa gjermanishtja e dyta. E për ata që studiojnë të tretën, në disa gjimnaze, atëherë është frëngjishtja.”
Gjuha dhe emigracioni
Ka disa arsye pse të rinjtë mësojnë gjermanishten, thotë Hexhiq, por më e rëndësishmja është ajo ekonomike: “Gjuha gjermane është mbizotëruese në mesin e të rinjve dhe atyre që duan të studiojnë dhe të punojnë diku në një zonë gjermanishtfolëse. Kjo është veçanërisht e vërtetë për Evropën Juglindore, por edhe për disa vende të tjera, si India apo Afrika Sub-Sahariane. Ata mësojnë shumë gjermanisht atje, sepse është një lloj bilete për të dalë nga mjerimi dhe për një botë më të mirë.”
Statistikat tregojnë se 50,000 deri në 60,000 të rinj largohen vetëm nga B-H çdo vit, shumë prej tyre në Gjermani, Austri apo Zvicër. Kjo është sa një qytet i vogël në B-H çdo vit. Problemet janë serioze, paralajmëron Hexhiq: “Dalja e të rinjve nga Kroacia, Serbia dhe Bosnjë-Hercegovina është shumë e madhe. Na vjen mirë që gjermanishtja po mësohet, por do të donim që mësimi i gjuhës të mos jetë vetëm në një drejtim. Do të donim që ajo të jetë si një shkëmbim kulturash, që ne mund të jetojmë më mirë edhe në Ballkan dhe jo të vijmë në Gjermani për të jetuar më mirë. Do të doja që të rinjtë që vijnë këtu dhe fitojnë kompetenca, dhe më pas të kthehen në vendet e tyre, që të ketë lëvizshmëri dhe shkëmbim kulturor, sepse kështu mund të ndërtojmë një botë më të mirë.”
Lidhjet kulturore
Megjithatë, nuk qëndron gjithmonë vetëm motivi ekonomik pas dëshirës për të mësuar gjermanishten. Në Kroaci, Serbi apo Bosnjë-Hercegovinë, që nga koha e Austro-Hungarisë, ka pasur lidhje të shumta familjare me Gjermaninë apo Austrinë. Kultura gjermane perceptohet si e rëndësishme dhe interesante, e kjo u forcua më tej gjatë luftërave të viteve 1990. Në atë kohë, rreth 800,000 njerëz u larguan vetëm nga B-H, shumica e tyre në vendet gjermanishtfolëse. Shumë prej tyre janë kthyer në vendlindje dhe kanë sjellë me vete edhe gjuhën gjermane, thotë Hexhiq: “Ka shumë lidhje familjare dhe miqësie, njerëzit kanë nevojë të komunikojnë në gjermanisht – nuk janë vetëm arsye ekonomike dhe afariste. ”
Të mësuarit e një gjuhe gjithmonë ka të bëjë me njohjen e kulturës që shfaqet në atë gjuhë. Dhe këtu, në shkallë globale, gjuha gjermane është nën presion të madh nga anglishtja, e cila dominon kulturën bashkëkohore – muzikën pop, filmat apo video-lojërat. Dhe nuk duhet të anashkalojmë faktin se ka gjuhë botërore me një numër kaq të madh folësish – si, për shembull, kinezishtja ose spanjishtja – që në krahasim me to, gjuha gjermane është në të vërtetë e vogël. Në të gjitha këto gjuhë, sigurisht që përhapet edhe kultura.
Por në zonën e Ballkanit Perëndimor, gjermanishtja ende perceptohet si një gjuhë e madhe dhe e rëndësishme. “Edhe pse në ditët e sotme është e vështirë të përcaktosh qarqet kulturore dhe të dallosh se nga vjen ndikimi. Por në vendet e Ballkanit Perëndimor, prania e kulturës gjermane apo austriake është e dukshme në jetën e përditshme”, thotë Hexhiq dhe shton: “Është e vështirë të thuash qartë se cilli është shkaku kryesor, por gjermanishtja ka hyrë në B-H si pjesë e kulturës. Është e pamohueshme që vendi është i orientuar drejt Evropës, drejt Perëndimit dhe drejt zonës gjermanishtfolëse. Kjo është e qartë edhe në media, duket nga mënyra e veshjes, zinxhirët e blerjeve… Ky ndikim është i madh.”
Autenticiteti i gjuhës
Deri në vitet 1980, në zonën e Ballkanit Perëndimor, por edhe gjetkë në botë, metoda e përkthimit gramatikor të mësimit të gjuhës ishte mbizotëruese: rregullat gramatikore dhe leksiku mësoheshin përmendësh, praktika konsistonte kryesisht në praktikimin e përkthimit. Megjithëse bënte të mundur leximin dhe shkrimin në një gjuhë të huaj, përdorimi aktiv i saj shpesh ishte shumë i kufizuar.
Kjo ka ndryshuar ndërkohë, shpjegon Hexhiq: “Sot, mësuesit përdorin media të ndryshme audio-vizuale dhe një qasje induktive. Ata flasin me nxënësit, duke u përpjekur t’i afrojnë ata me origjinalitetin e gjuhës. Është e vështirë të zotërosh gjuhën nëse nuk ke kontakt, nëse nuk e flet ate. Mediat janë shumë të rëndësishme. Kemi gjithnjë e më shumë studentë që mësojnë gjermanisht duke parë seriale ose duke dëgjuar muzikë. Mësimi fokusohet në bisedën me studentët në gjermanisht.”
Programi i mësimit të gjuhës së DW i ndihmon mësuesit në këtë. Kjo, thekson Hexhiq, është veçanërisht e rëndësishme kur bëhet fjalë për gjuhët e vogla: “Është shumë e dobishme që DW, në pjesën që merret me mësimin e gjuhës, të ketë përmbajtje edhe në gjuhën boshnjake. Kjo është shumë e rëndësishme për një gjuhë kaq të vogël.”
Përveç kësaj, thotë Hexhiq, programi i leximit të ngadaltë është shumë i suksesshëm. “Në disa vende, nuk përdoret vetëm për të mësuar gjuhën, por edhe për të praktikuar përkthimin simultan. Këto përmbajtje janë shumë të mirëseardhura për ata që duan të mësojnë gjuhën,” thekson Benjamin Hexhiq, kryetar i Shoqatës Ndërkombëtare të Profesorëve të Gjuhës Gjermane IDV./Dw
