Sipas një studimi të fundit, rreth 70% e shqiptarëve përdorim qese plastike gjatë pazarit.
Në lidhje me ndotjen prej plastikës në vend, biologia Ani Bajrami thotë se prania e qeseve plastike padyshim përbën një shqetësim të madh.
Sipas saj, ato hasen vazhdimisht në mjedis, edhe në zona turistike, për shkak të praktikave keqmenaxhuese.
Pyetje: Si është gjendja e ndotjes plastike në vend? A kanë dhënë efekt masat e marra, së bashku me gjobat, ndaj qeseve plastike?
Ndotja plastike është një problem shqetësues në të gjithë botën, por edhe në Shqipëri. Nga të gjitha studimet e kryera, na ka rezultuar se ka një prani të madhe të mbetjeve plastike, kryesisht qese, të gjendura në zona turistike.
Në zonën e Durrësit dhe Shëngjinit është matur prania e qeseve plastike, të cilat padyshim përbëjnë një shqetësim të madh.
Nga ana tjetër, ato janë hasur aty për shkak të praktikave keqmenaxhuese. Dhe duket se, pavarësisht pranisë së ligjit për ndalimin e qeseve plastike, vazhdon të përdoret në masë të madhe nga shqiptarët.
Rreth 95% e tyre e dinë që plastika është e dëmshme dhe përsëri vijojnë ta përdorin në mënyrë të vazhdueshme. Ndoshta edhe për shkak të aksesit të thjeshtë për qese plastike.
Pyetje: Në studimin që keni kryer theksohet se Shqipëria konsiderohet një nga vendet me përqindjen më të lartë të plastikës së patrajtuar në Mesdhe, rreth 73%. Kemi ndonjë parashikim mbi ndikimin që mund të ketë në vitet e ardhshme mbi organizmat e gjallë? Po në mjedis e turizëm?
Ne kemi të dhëna nga studimet e kryesuara nga Prof. Valbona Liko, së bashku me ne si grup pune, sipas të cilave në zonën e Kune Vain, një lagunë e rëndësishme edhe për shpendët në vend ka rezultuar një nivel i lartë i mikroplastikës në sendiment dhe në ujë.
Kjo është e rëndësishme, sepse duke pasur në konsideratë rëndësinë e zonës së mbrojtur dhe duke pasur parasysh që plastika përcillet në zinxhirët ushqimorë, na rezulton që ka dëmtime në shëndet.
Në rastin konkret, nga të dhëna të konstatuara edhe nga studime në rang botëror, plastika dëmton sistemin kardiovaskular, sistemin e frymëmarrjes, deri në kancer dhe infertilitet.
Plastika nuk është thjesht ndotës i mjedisit, por shkaktar i sëmundjeve të rënda në organizma të gjallë, përfshirë edhe njeriun. Sigurisht edhe ndikimi në turizëm është i dukshëm, por në shëndet janë pasoja më të gjata.
Pyetje: Si mund të parandalohet konkretisht ndotja e ajrit nga plastika?
Së pari, në kushtet kur komunitetet sociale kanë një ndërgjegje relativisht të lartë ekologjike, masat dhe strategjitë kundër ndotjes plastike duhet të përqendrohen në veprime konkrete, që përfshijnë komunitetet. Ndërgjegjja e lartë ekologjike që shfaqin të anketuarit tanë bashkëshoqërohet me rreziqet ndaj shëndetit që ka ndotja plastike.
Së dyti, mospërputhja mes sjelljeve dhe mendimit se plastika është e dëmshme për mjedisin, që u detyrohet faktorëve si rutinës, normalizimit, prakticitetit dhe aksesit mund të shmanget nëpërmjet zbatimit më të madh të ligjit të vitit 2018, vendimi i Këshillit të Ministrave 232 për reduktimin e ndotjes plastike.
Së treti, bazuar në shkallën e lartë të dëshirës për pjesëmarrje ose angazhim, masat dhe praktikat kundër ndotjes plastike duhet të marrin fort në konsideratë përfshirjen sa më të madhe të komuniteteve në bashkëpunim me bashkitë apo organizata mjedisore.
Së katërti, pavarësisht mosbesimit të shfaqur prej të anketuarve lidhur me rolin që luajnë pushteti lokal dhe qendror në mbledhjen e mbetjeve plastike, pasi konstatohet një dëshirë e madhe për angazhim, lipset të shfrytëzohet pozitivisht si faktor bashkëpunues mes tyre, pushtetit lokal dhe qendror, për një mjedis me cilësor dhe në dobi të shëndetit të popullatës.
Ne mendojmë se ndotja plastike mund të parandalohet nëpërmjet disa mënyrave.
Mënyra e parë lidhet me ndërmarrjen e fushatave ndërgjegjësuese mbi rreziqet e ndotjes plastike, përmes përfshirjes aktive të vendasve dhe të rinjve. Kjo pasi pjesëmarrja në dobi të mjedisit (pjesëmarrja në shoqata / në takime për edukimin mjedisor / fushata aksioni) është relativisht e ulët.
Mënyra e dytë lidhet me shmangien e “4 kalorësve të ndotjes plastike”: rutinizimi, normalizimi, prakticiteti dhe aksesi ndaj qeseve plastike.
Për të shmangur këto sjellje, masat për uljen e ndotjes plastike duhet të përqendrohen në krijimin e mundësive reale që lidhen me përditshmërinë p.sh., heqja e qeseve plastike nga qarkullimi, krijimi i hapësirave, ku banorët të kenë mundësi të ndajnë mbetjet në burim dhe përfshirjen e vendasve pastrimin e zonave ku jetojnë përmes aktorëve të shoqërisë civile.
Mënyra e tretë lidhet me ndërgjegjësimin e vendasve mbi rëndësinë e zonave ligatinore dhe bregdetare, në funksion të ruajtjes së shëndetit të vetë banorëve dhe vendosjes së theksit te potenciali turistik, me perspektivë ekonomike. Realizimi i fushatave ndërgjegjësuese duhet të marrë parasysh këta dy faktorë.
Mënyra e katërt lidhet me nxitjen e bashkëpunimit, por sidomos besueshmërisë mes banorëve dhe institucioneve që ata i konsiderojnë përgjegjës për mbledhjen / grumbullimin e mbetjeve plastike..
Mungesa e bashkëpunimit mes qytetarëve dhe institucioneve nxit alienimin prej problemit të ndotjes plastike. Gjithashtu, mungesa e besueshmërisë ul dëshirën e pjesëmarrjes në fushata pastrimi prej qytetarëve, në kushtet kur ato organizohen prej institucioneve shtetërore.
Mënyra e pestë lidhen me masat ligjore që duhen për të ulur ndotjen plastike. Këto masa përfshijnë vendosjen e një çmimi të lartë të plastikës, taksimin dhe kontrollin prej autoriteteve, përfshirë bizneset, të cilat sipas të dhënave tona, konsiderohen po ashtu përgjegjës për mbledhjen / grumbullimin e plastikës.
Mënyra e gjashtë është përfshirja e formave të ndryshme të medias në funksion të rritjes së të ashtuquajturës ndërgjegje ekologjike dhe pasojave të ndotjes plastike në mjedis dhe shëndet.
Në kushtet e rëndësisë së medias në shoqërinë e sotme të informacionit, merr vlerë përhapja e njohurive mbi rreziqet e ndotjes plastike dhe me shpresë, parandalimi i sjelljeve ose praktikave të dëmshme, nëpërmjet angazhimit të qytetarëve.
Këto sugjerime janë të rëndësishme, pasi përfaqësojnë dhe masat ose strategjitë që mund të ndërmerren në të ardhmen, në dobi të mbrojtjes së mjedisit dhe të shëndetit prej ndotjes plastike.
Në veçanti, bazuar në të dhënat inkurajuese, që lidhen me mendimin e shprehur prej qytetarëve se aktivitetet për mbrojtjen e mjedisit, duhet të përfshijnë edhe ata për të qenë të suksesshme, lipset nevoja e marrjes së tyre në konsideratë si faktor i rëndësishëm kundër ndotjes plastike./ MONITOR
