Shpallja non-grata e doktor Berishës dhe përplasja e tij me Bashën për kontrollin e PD-së është e zhytur jo vetëm në krizën e përfaqësisë së partive politike shqiptare por në diçka më thelbësore: mungesën e përgjegjësisë së shoqërisë shqiptare për të kontrolluar fatet e saj.
Përplasja e dhunshme e 8 janarit për kontrollin e Partisë Demokratike ishte përfundimi logjik i doktrinës së marrjes së pushtetit me forcë, parimi mbizotërues i politikës shqiptare. Përplasja nuk ishte thjesht një marrëzi e izoluar brenda një partie politike shqiptare. Përkundrazi, ajo tregon shkallën e dëshpërimit, përhumbjes, si dhe të mungesës së pjekurisë së shoqërisë shqiptare për të kontrolluar fatet e saj. Këta faktorë kanë prodhuar formacione politike të cilat mungesën e legjitimitetit demokratik e kompensojnë me mbështetjen e fuqive të huaja.
Procedurailiteti në funksion të pushtetit personal
Kuvendet dhe anti-kuvendet e mbajtura për të legjitimuar pozicionin e secilës palë – të Berishës dhe të Bashës – shfaqin qartazi përdorimin e procedurave institucionale brenda partisë për të justifikuar kontrollin e partisë. Të dyja palët në konflikt pretenduan se vepronin në përputhje me dispozitat e statutit të partisë për thirrjen e dy kuvendeve kombëtare dhe mbledhjen e firmave të delegatëve të partisë. Por mbështetësit e fraksioneve dhe vendimet e marra në secilin prej dy kuvendeve u përdorën si dekore proceduriale për të dhënë përshtypjen e demokracisë së brendshme të një partie të ndarë në dysh.
Demokracia partiake nuk është në fakt shqetësim i asnjërës prej palëve. Nëse do ishte, nuk do të kishte patur dy kuvende kombëtare – të organizuara tinëzisht e formalisht – që e çanë partinë në dysh dhe nuk do të kishte pasur një përplasje të dhunshme për të treguar se cili ishte fraksionin i vërtetë që përfaqësonte Partinë Demokratike. Mbështetësit e secilit fraksion dhe këto veprime treguan se e rëndësishme nuk është demokracia partiake, por pushteti personal i Bashës dhe Berishës.
Për Berishën, kjo do të thotë rimarrja e kontrollit të partisë për të mbrojtur veten dhe familjen e tij prej trysnisë së mundshme të Ambasadës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës ndaj organeve ligjzbatuese shqiptare për ta hetuar. Sigurisht që ky qëllim u mbështjellë nën petkun e mbrojtjes së sovranitetit të vendit dhe pavarësisë së vendimmarrjes brenda partisë, nisur nga trysnia e Ambasadës mbi Lulzim Bashën për të aneksuar politikisht Berishën fillimisht duke e pezulluar atë nga grupi parlamentar i PD-së.
Për Bashën, rëndësia e pushtetit personal është i ngjashëm me atë të Berishës – pra ruajtja e pozitave udhëheqëse në partinë më të madhe opozitare shqiptare për të qenë faktor politik në vend. Ajo çka i jep kurajo politike dhe personale Bashës është mbështetja e Shteteve të Bashkuara. Kjo mbështetje është thelbësore për të pasi i jep mundësinë të delegjitimojë fraksionin e Berishës si anti-amerikan dhe ta paraqesë veten si shpëtimtar të marrëdhënieve strategjike të partisë dhe të vendit me amerikanët.
Nevoja ekzistenciale për një kumbar
Marrëdhëniet me Shtetet e Bashkuara janë bërë tanimë ekzistenciale për politikanët shqiptarë që shpresojnë të kenë vazhdimësi në pushtet. SHBA-ja nuk është më thjesht një partner strategjik apo arbitër ndërkombëtar që ruan neutralitet relativ me faktorët e politikës së brendshme, por ka marrë haptazi funksionin e kumbarit – ose legjitimuesit – të elitave politike shqiptare dhe të institucioneve dhe proceseve të reformimit të qeverisjes së vendit. Ky funksion është shprehur sa herë ka patur debate për ecurinë e procesit të reformës në drejtësi, zgjedhjeve parlamentare të prillit 2021, dhe – së fundmi – edhe në lidhje ndikimin mbi vendimmarrjen e Partisë Demokratike. Funksioni qendror i legjitimuesit është ruajtja e stabilitetit politik dhe institucional, ndonëse mosfunksionimi i Gjykatës Kushtetuese dhe Gjykatës së Lartë për më shumë se dy vite dhe destabiliteti politik që prej shkurtit 2019 – kur opozita parlamentare dogji mandatet – tregon për mungesë mjeshtërie në kryrjen e këtij funksioni.
Pas bojkotit të gjithanshëm institucional pas shkurtit 2019 të opozitës të udhëhequr nga PD-ja, kryeministri Rama mori rolin e faktorit të vetëm të qëndrueshëm në politikën shqiptare në sytë e ambasadorëve të vendeve perëndimore, ndërkohë që Berisha u pa si promotori kryesor i strategjisë së bojkotit. Mbështetja ndaj qeverisë Socialiste nën udhëheqjen e Edi Ramës, njohja e zgjedhjeve parlamentare të prillit 2021 – pavarësisht përplasjeve të armatosura në Elbasan dhe ngritjes së një infrastrukture të mbikëqyrjes dhe kontrollit politik nga Partia Socialiste – dhe shpallja non-grata e Berishës janë veprime të Shteteve të Bashkuara që legjitimojnë pushtetin e Ramës dhe Bashës. Duke mbështetur politikanë afër pikëpamjeve të tyre, amerikanët besojnë se janë duke formësuar kësisoj marrëdhënie të qëndrueshme institucionale e politike që i shërbejnë përmbushjes së interesave të tyre strategjike.
Rama po e shpagon mbështetjen e pakursyer të amerikanëve duke ndjekur linjën amerikane në çështje me rëndësi për SHBA-në – prej sanksioneve ndaj diplomatëve rusë dhe pjesëmarrjën në nismën ‘The Clean Network’ te strehimi i qytetarëve afganë në Shqipëri pas mësymjes së Talebanë. Ndërkohë Basha është duke korrur mbështetjen amerikane si rrjedhojë e përkeqësimit të përplasjes me Berishën pas përjashtimit të udhëheqësit historik të PD-së nga grupi parlamentar i partisë.
Miti i stabilitetit politik dhe defaktorizimi politik i qytetarëve shqiptar
Paradoksi i këtyre dinamikave është se ndërhyrja e drejtpërdrejtë e aspak elegante amerikane në proceset poltike të brendshme të Shqipërisë për hir të stabilitetit të vendit nuk ka prodhuar më tepër stabilitet politik, mirëqenie dhe drejtësi sociale. Krejt e kundërta është duke ndodhur: autokracia e qeverisë është në rritje, zgjedhjet janë veç farsa të shitura nga partnerët ndërkombëtarë si procese në thelb demokratike po me problemet e natyrshme të shoqërive në tranzicion, ndërkohë që tendenca e korrupsionit madhor është në rritje.
Ndërkohë, për shkak se mbështetja amerikane për Ramën dhe Bashën është burimi kryesor i legjitimitetitit të tyre politik, qytetarët shqiptarë dhe anëtarësitë e partive politike efektivisht janë defaktorizuar. Rrjedhimisht, dhuna, korrupsioni, keqqeverisja, mungesa e drejtësisë sociale dhe e demokracisë nuk trajtohen nëse Shtetet e Bashkuara – si dhe vende të tjera partnere – nuk i detyrojnë politikanët shqiptarë që t’i trajtojnë ato. Dhe nuk kanë pse ta bëjnë këtë gjë përsa kohë interesat e tyre nuk dëmtohen.
Kjo situatë është krijuar për shkak të bindjes tonë naive se SHBA-ja dhe vendet e tjera perëndimore do na shpëtojnë. Dita-ditës kjo tezë po duket qartë se është e dështuar, por ne ende nuk po gjejmë kurajon e mjaftueshme për t’ia drejtuar gishtin vetes e për t’i marrë nën kontroll fatet e jetëve tona. /BIRN/
