Një raporti i Organizatës Për Bashkëpunim dhe Zhvillim (OECD) ka shqyrtuar ndikimet dhe pasojat e pandemisë koronavirus në jetën dhe shoqërinë e vendeve të Europës Juglindore, përfshirë Shqipërinë. Studimi shikon se si përhapet virusi në rajon, si po merren masat frenuese dhe si po përballen sistemet e kujdesit shëndetësor dhe ekonomitë.
Shqipëria pritet të jetë një nga vendet që do të goditet më tepër për shkak të varësisë nga turizmi, por edhe sepse vjen pas tërmetit shkatërrues të 26 nëntorit, vlerësohet në raport. Shqipëria përmendet dhe si vendi që ka numrin me të ulët të shtretërve për 1000 banorë.
Nga këndvështrimi ekonomik, pandemia e koronavirusit ka çuar në një ngadalësim të dukshëm në ekonomitë e EJL, e cila mbështetet shumë në tregtinë dhe investimet nga BE, veçanërisht Gjermania dhe Italia. Papunësia në ekonomitë e EJL mund të rritet përsëri dhe kushtet e tregut të punës mund të përkeqësohen më tej, pasi një pjesë e konsiderueshme e fuqisë punëtore jeton jashtë vendit (midis 20-25% të popullsisë). Shkalla e varfërisë mund të rritet nëse remitancat pezullohen, pasi dërgesat nga emigrantët përbëjnë 10% të PBB-së në Ballkanin Perëndimor.
Sa i përket ekonomisë së brendshme, sektorët e prodhimit dhe turizmi do të jenë ndër më të prekurit.
Shqipëria me më pak shtretër për banorë
Përhapja e COVID-19 paraqet një sfidë të madhe për sistemet e brishta shëndetësore në rajonin e EJL, të cilët kanë vuajtur nga shpenzime të ulëta shëndetësore, mungesë e pajisjeve mjekësore dhe një personel i pamjaftueshëm, por i arsimuar mirë. Në veçanti, numri i mjekëve për 1000 banorë në rajonin e Ballkanit Perëndimor ishte më i ulët (2.3) sesa mesatarja e OECD (2.9) në 2015, me vetëm Maqedoninë e Veriut dhe Serbinë që numëronte 2.9 në 2015 dhe 3.1 përkatësisht në 2016. Në Bullgari dhe Kroaci , nga ana tjetër, numri i mjekëve është më i lartë se mesatarja e OECD, dhe Rumania është në mesataren e Ballkanit Perëndimor. Për më tepër, numri i infermierëve (për 1000 persona) në rajonin e Ballkanit Perëndimor është dukshëm më i ulët (5.1) sesa në vendet e OECD (8.0) në 2015, ndërsa Kroacia ishte ekonomia e vetme që i afrohej mesatares së OECD (8.0 ) në 2015.
Sipas të dhënave më të fundit të disponueshme, rajoni i Ballkanit Perëndimor ka 4.1 shtretër spitalorë për 1000 banorë, krahasuar me një mesatare prej 4.6 midis vendeve të OECD, me Shqipërinë që ka më pak se 3 shtretër për 1000 persona dhe Bosnjë-Hercegovinën nën 4. Megjithatë, në Bullgari, Kroaci dhe Rumani situata është pak më optimiste, me të tre ekonomitë që regjistrojnë numrin më të madh të shtretërve spitalorë sesa mesatarja e OECD.
Rënia ekonomike
Pandemia e COVID-19 dhe masat për të frenuar përhapjen e tij po japin efekt të madh në ekonominë globale dhe sigurisht që do të ndikojnë në ekonomitë e EJL, duke çuar në një rritje shumë më të ulët ekonomike apo edhe në një recesion. Ekonomitë e rajonit do të preken veçanërisht përmes disa kanaleve.
-Së pari, masat e kontrollit do të ndikojnë pa mëdyshje në kërkesën dhe ofertën e brendshme, duke ulur ndjeshëm aktivitetin ekonomik. Politikat mbështetëse makroekonomike mund të ndihmojnë pjesërisht në rikuperimin e kërkesës, por nuk mund të kompensojnë plotësisht pasojat ekonomike të mbylljeve të detyruara.
-Së dyti, kriza COVID-19 tashmë ka zvogëluar kërkesën globale të udhëtimit ndërkombëtar dhe sigurisht që do të çojë në një kolaps në turizëm përpara sezonit të verës. Shqipëria dhe Mali i Zi do të goditen veçanërisht fort, pasi të ardhurat nga turizmi tejkalojnë 20% të PBB-së në të dy ekonomitë (BERZH, 2020). Për shkak të lidhjeve të forta midis turizmit dhe bujqësisë, ndikimi negativ do të ndihet gjithashtu fuqishëm në zonat rurale ku shumica e të varfërve janë të punësuar në bujqësi.
-Së treti, eksportet në të gjithë rajonin do të bien për shkak të rënies së kërkesës, si dhe ndërprerjeve në zinxhirët e vlerës. Megjithëse të gjitha ekonomitë do të preken, Rumania dhe Serbia ka të ngjarë të mbajnë koston më të madhe, pasi sektorët e tyre të prodhimit janë më të integruar në zinxhirët e furnizimit global dhe kontribuojnë më shumë në ekonomitë e tyre për sa i përket vlerës së shtuar dhe punësimit.
-Së katërti, mund të pritet një ngadalësim i investimeve publike dhe private, gjë që do të pengojë më tej rritjen ekonomike. Kontributet e investimeve të huaja direkte (FDI) në ekonomitë e Ballkanit Perëndimor kanë qenë relativisht të konsiderueshme gjatë viteve të fundit, duke siguruar mbështetje për rritjen ekonomike, krijimin e vendeve të punës dhe përparimin teknologjik.
-Së pesti, Ballkani Perëndimor mbështetet shumë në hyrjen e qëndrueshme të dërgesave për financimin e kërkesës së brendshme dhe investimeve. Për shembull, në Kosovë, remitencat përbëjnë 15% të PBB-së së përgjithshme. Përveç vëllimeve të mëdha, dërgesat e dërgesave janë gjithashtu të përqendruara disa shtete si Gjermani, Itali, Austri – duke përkeqësuar më tej ndjeshmërinë e ekonomive të Ballkanit Perëndimor ndaj ndikimit të krizës në këto ekonomi (OECD, 2019). Dërgesat e dërgesave ka të ngjarë të zvogëlohen për shkak të kufizimeve të udhëtimit dhe një papunësie në rritje, e lidhur me tkurrjet e parashikuara ekonomike në BE.
Ngadalësimi ekonomik do të vijë gjithashtu në një kohë të keqe për Shqipërinë dhe Kroacinë, pasi të dy ekonomitë janë goditur së fundmi nga tërmetet që kanë ndikuan në infrastrukturën fizike dhe aktivitetin ekonomik. Kjo do të shtojë një barrë shtesë në buxhetet e tyre, të cilat tashmë janë të gërryera nga përpjekjet për të luftuar efektet e dëmshme ekonomike të shpërthimit të koronavirusit.
Luhatshmëria e tregjeve valutore
Trendet fillestare në shkëmbimin e monedhave vendase tregojnë paqëndrueshmëri në kurset e këmbimit, duke sinjalizuar për dalje të kapitalit dhe duke i bërë më të vështira vendimet e tregtisë dhe investimeve ndërkombëtare. Të gjitha monedhat në Ballkanin Perëndimor janë nënçmuar që nga fillimi i krizës COVID-19; me monedhën shqiptare që është goditur më shumë. Zhvlerësimi i monedhave vendase ndikon drejtpërdrejt në aftësinë e ndërmarrjeve për të bërë pagesa në monedhë të huaj, gjë që është veçanërisht problematike për Ballkanin Perëndimor pasi huatë në monedhë të huaj përfaqësojnë 58% të të gjitha kredive (pa përfshirë Kosovën dhe Malin e Zi). Serbia, ku mbi 70% e kredive janë emërtuar ose indeksuar në një valutë të huaj, është veçanërisht e ndjeshme ndaj nënçmimit të kursit të këmbimit (OECD, 2019).
Deri më tani, Bankat Qendrore të Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë kanë bërë ndërhyrje në tregun e këmbimit valutor për të zbutur paqëndrueshmërinë afatshkurtër. Megjithëse Kosova dhe Mali i Zi kanë adoptuar në mënyrë të njëanshme euron në 2002, ato gjithashtu mund të preken nga nënçmimi i euros ndaj dollarit. Në një skenar të tillë, kostot e shërbimit të borxhit për Malin e Zi mund të rriten, pasi ajo fillon të paguajë kreditë në dollarë nga Kina për të financuar ndërtimin e autostradës Bar-Boljare. Kuna kroate dhe Leva bullgare, që kanë një kurs të fiksuar këmbimi me euron dhe RON rumun janë nënçmuar pak që nga janari, por më pak se monedhat e tjera në rajon.
/Monitor.al/
