Planet e gjera të mbështetjes ekonomike po i çojnë vendet perëndimore drejt epokës së borxheve kolosale. Ndihma urgjente është dukshëm e domosdoshme, pasi nëse nuk veprohet tani mund të rrezikojmë të shkojmë në një recesion afatgjatë.
Por ndikimi i borxheve nuk do të jetë i vogël. “Ata do të shkaktojnë plagë të thella ”, paralajmëron Gilles Mowc, kryeekonomist në Axa.
Sipas UBS, të gjitha planet e mbështetjes në planet kapin tani 2.6% të PBB, duke tejkaluar në vlerë edhe mbështetjen e bërë gjatë krizës financiare të vitit 2008 (1.7% e PBB-së). Në disa vende të vecanta, borxhet janë edhe më shumë: 10% në SHBA, 8% në Mbretërinë e Bashkuar. Dhe ka shumë të ngjarë të jemi vetëm në fillim.
Ndihmë shtesë do të kërkohet për të ringritur ekonominë pas pandemisë. Borxhi i vendeve evropiane, tashmë mjaft i rëndë, do të kërcejë më lart. Në Itali, ai aktualisht qëndron në 135% të PBB dhe mund të shkojë në… 181% deri në fund të vitit, në skenarin më pesimist të Jefferies (ose 151% në skenarin optimist).
Me të njëjtin skenar të errët, i cili parashikon një recesion prej 15% në vitin 2020, Franca do të shkonte nga 101% në 141% të PBB-së, dhe Spanja në 133%.
Kërkesa zyrtare e Pakti Evropian të Stabilitetit, për një borxh poshtë 60% të PBB-së, tani është vetëm një kujtim i largët teorik. Pandemia i ka ndryshuar gjërat. Sigurisht, rikthimi në rritje, në 2021 automatikisht do ti përmirësonte këto raporte por megjithatë goditja e marrë është e dhunshme dhe tepër e rëndë.
Si ta përballojmë? Në mënyrë paradoksale, shumica e ekonomistëve nuk janë fort të shqetësuar për afatin e shkurtër. “Ajo që vërtetë ka rëndësi është kostoja e shërbimit i borxhit dhe rritja ekonomike e vendit,” thotë Marchel Alexandrovich, ekonomist në Jefferies.
Është e qartë, nëse normat e interest do vijojnë të mbeten shumë të ulëta, madje edhe negative, siç janë aktualisht, borxhi nuk peshon aq shumë në llogaritë publike.
Ndërkohë nëse rritja ekonomike do të jetë shumë e fortë, raporti i borxhit ndaj PBB-së bie automatikisht. Skenari i dytë është ai që ka ndodhur pas Luftës së Dytë Botërore.
“Në histori, ka pasur periudha ku borxhet ishin shumë më të lartë se sot, kujton Hélène Rey, profesore në Shkollën e Biznesit në Londër. Mbretëria e Bashkuar, pas luftërave Napoleonike ose pas L2B kishte borxhe që i tejkalonin 200% të PBB.
Në Francë, raporti arrinte në 270% në 1944, para se të binte në 15%, njëzet e pesë vite më vonë, një hap mbresëlënës për ato vite. Çelësi, vazhdon znj. Rey, është të ruajnë besueshmërinë e institucioneve ekonomike.
Është e qartë, nëse kreditorët besojnë se shteti mund të vazhdojë të paguajë borxhet e tij, situata është në rregull. Përndryshe, ata ngrenë normat e interesit shumë lart, të cilat rëndojnë situatën. Në një skenar ekstrem, monedha shkon në kolaps, kapitali largohet nga vendi dhe shteti falimenton.
Fatkeqësisht bota perëndimore nuk mund të përdorë sot recetat e periudhës së pasluftës. “Në atë kohë, një pjesë e madhe e kapaciteteve prodhuese ishin shkatërruar,” kujton Z. Mowc. Kjo do të thoshte dy gjëra.
Nga njëra anë, fabrikat nuk mund të prodhonte sa duhet për të përmbushur kërkesën, kjo shkaktoi inflacion natyror. Nga ana tjetër, investimet ishin shumë produktive, sepse ishte e lehtë të identifikoheshin nevojat, dhe kjo shkaktoi rritje të fortë.
Situata e stome e Evropës, nuk ngjan fare me atë të asaj kohe. Në vijim të viteve të zgjatura në prag të deflacionit, rënia e dhunshme e çmimeve të naftës po i shtyn edhe më tej çmimet drejt rënies.
Sa për kompanitë, ata nuk janë shkatërruar dhe mund të rifillojë normalisht pas heqjes së bllokimeve. Në këto rrethana, në lojë do të hyjnë bankat e investimeve. Që nga kriza e vitit 2008, ata “e kthyen tabelën” duke blerë bono sovrane. Aq sa ata tani kanë një pjesë të madhe të borxheve.
Në Eurozonë, Banka Qendrore Evropiane (ECB) tani ka në bilancin e saj një të katërtën e borxhit të BE. Pse jot ë mos e anulojë? Në fund të fundit, ajo është vetëm një shifër në kontabilitet: shtetet u kanë borxh para vetë bankave të tyre qendrore, e cila mund shtypin aq para sa ato dëshirojnë.
“Kjo është arsyeja pse Banka e Anglisë u krijua në 1694, kujton z. Moëc. Në atë kohë, Franca sapo i kishte shkaktuar një humbje të rëndë ushtarake Anglisë. Kurora Britanike në përpjekjen e madhe për rindërtim ushtarak shpiku bankën qendrore për lëshimin e borxhit, duke i ofruar asaj në këmbim të drejtën ekskluzive për lëshimin e monedhës.”
Sot, rojet e tempullit të BQE-së nuk mundet mos e pranoni një anulim të tillë e borxhit. “Por është e mundur që të pastrohet borxhi që ka BQE duke premtuar se do ta riinvestojë vazhdimisht për tridhjetë ose pesëdhjetë vjet”, vlerëson z. Moëc. Mbretëria e Bashkuar ose Shtetet e Bashkuara, të cilët nuk kanë kufizimet që ka eurozona po shkojnë drejt një zgjidhje e tillë.
Ky “fitim parash” e borxhi (bankat qendrore financojnë shtetet drejtpërdrejt) megjithatë ka një kufi. Edhe një krijim i madh parash mund shembë vlerën e monedhës, duke shkaktuar largim të kapitalit. Por nga ana tjetër ky do të ishte një lehtësim thelbësor. /Le Monde
