Pandemia kërkon të njëjtin veprim të koordinuar si në kriza financiare
Detyra e parë e qeverive është të mbrojnë mbijetesën dhe sigurinë fizike të qytetarëve të tyre. E dyta është të mbrojnë mirëqenien e tyre materiale. Epidemia e koronavirusit i kërcënon të dyja. Qeveritë kanë qenë të ngadalta në përballimin e kësaj sfide.
Tani është e qartë se virusi paraqet një rrezik potencialisht katastrofik për shëndetin publik, i cili mund të përballohet vetëm me masa të jashtëzakonshme distancimi që pengojnë pjesë të mëdha të veprimtarisë ekonomike. Detyra është që të zbatohen masat e ndalimit duke minimizuar sat ë jetë e mundur dëmin ekonomik – shumica e qeverive perëndimore po e bëjnë edhe pse ndonjëherë shkelin iniciativat e sektorit privat.
Paratë nuk duhet të jenë pengesë për kryerjen e shërbimeve shëndetësore për të bërë gjithçka që është e mundur për të kontrolluar epideminë dhe për të trajtuar të sëmurët. Të shqetësohesh për financat publike në një moment të tillë është edhe perverse dhe kundërproduktive: shpenzimi më pak është një kërcënim më i madh për prosperitetin sesa shpenzimi i tepërt.
Përtej kësaj, dëmi ekonomik shumëfishohet nga pasojat fillestare. Punëtorët që humbasin punën e tyre dhe bizneseve që u mbarojnë paratë për blerjet e tyre, bëjnë që më shumë punëtorë dhe kompani të humbasin jetesën e tyre nga ana tjetër.
Qeveritë nuk duhet të kursejnë asnjë shpenzim. Ata duhet të harxhojnë kohë për të minimizuar efektet e goditjes së parë në flukset e parave dhe të ardhurat. Huatë, garancitë dhe programet e mbështetjes së të ardhurave duhet të krijohen. Ata gjithashtu duhet të jenë të dizajnuar për sektorë ku vetëpunësimi, pavarësia, ose puna me projekte është e zakonshme, siç janë industritë krijuese.
Rënia e pritjeve të inflacionit tregon se tkurrja e kërkesës është edhe më drastike se çrregullimi i furnizimit. Stimulimi i fortë makroekonomik është i garantuar. Bankat qendrore kanë rritur deri në zero. Përgjigja e politikës bazë të Bankës së Anglisë kombinon stimul të përgjithshëm, mbështetje të synuar të likuiditetit dhe një lehtësim të kërkesave rregullatore. Rezerva Federale pompoi qindra miliarda dollarë në një treg të stresuar. Banka Qendrore Evropiane dështoi për një ulje të normave, por hartoi një paketë të fortë të blerjeve të obligacioneve dhe stimujve që bankat të mbështesin huazimin e biznesit të tyre.
Sidoqoftë, kjo paketë u përcoll keq kur presidentja e Bankës Qendrore Evropiane Christine Lagarde dukej sikur refuzonte nevojën për të përmirësuar llojin e pabarazisë në kostot e huamarrjes së qeverive që pothuajse e ulën euron në 2011-12. Ajo më vonë e sqaroi pozicionin e saj por dëmi në Itali ishte bërë. ECB tani duhet të deklarojë se do të mirëpresë një program shpëtimi të eurozonës për Italinë, duke aktivizuar programin e blerjes së bonove të urgjencës të vendosur në krizën e fundit – dhe të qëndrojë gati për të blerë bono italiane në mënyrë të njëanshme nëse tregjet pengojnë shpenzimet e Romës për koronavirusin.
Deri sa BQE të tregojë tërheqjen në raport me Italinë, ky rol bie tek partnerët e BE-së. Shenjat janë pozitive. Ursula von der Leyen, presidente e Komisionit Evropian, ka vendosur paratë e buxhetit të BE-së në tryezë dhe ka qenë e zëshme që Italia dhe të tjerët duhet të shpenzojnë aq sa duan për krizën shëndetësore. Edhe Berlini ka shprehur pikëpamje të ngjashme. Komisioni ka premtuar se nuk do t’i lejojë frenimet nga rregullat fiskale dhe të konkurrencës, dhe tani duhet t’u kërkojë vendeve anëtare të aktivizojnë një klauzolë të përgjithshme të heqjes së tyre.
Por jo të gjitha qeveritë kanë treguar vendosmërinë e kërkuar për bashkëpunim. SHBA ende ka për të bërë për një përgjigje të duhur për shëndetin publik, e lëre më një program të mjaftueshëm fiskal. Nuk ka asnjë bashkërendimi ekonomik global si ai i viteve 2008-9, megjithëse nevoja për stimul të koordinuar është po aq e madhe. Ministrat e financave të BE që takohen këtë javë, nuk duhet ta humbin mundësinë për ta siguruar atë.
