Gjynah për Akademinë e Nobelit! Ju do të mendoni se dorëzimi i çmimit letrar më prestigjioz në botë – së bashku me një kontroll për gati një milion dollarë – do të bënte shumë për popullaritetin tuaj. Por anëtarët e Akademisë Suedeze shfaqin një tendencë pothuajse të çoroditur për t’i marrë gjërat keq.
Dy vjet më parë, burri i një prej anëtarëve të akademisë u akuzua për akuza të shumta për sulm seksual dhe përfundimisht u dënua për përdhunim. Skandali që pasoi e copëzoi akoma më tej komitetin , duke ekspozuar përpar një historie të çrregullimeve, një pusi të thellë gjykimi të keq dhe një varg paragjykimesh. Disa anëtarë dhanë dorëheqjen, të tjerë refuzuan të marrin pjesë. Fondacioni Nobel, i cili financon këtë çmim, ngriti shqetësime serioze për qeverisjen e komitetit. E ardhmja e çmimit të letërsisë dukej e zhytur, e pashpresë dhe kishte mbetur vetëm të ‘ulnin qepenat’ dhe të deklaronin se nuk do të ketë më kurrë Nobel.
Anëtarët e komitetit vendosën të bëjnë një vit pushim, duke shtyrë Çmimin Nobel për letërsi 2018 për vitin 2019. Koha shtesë, u tha, do t’u jepte anëtarëve një shans për të rikthyer shtëpinë e tyre në rregull dhe të rimarrin besimin e botës. U emëruan anëtarë të rinj. Rregullat u përcaktuan. Një frymë e freskët e transparencës po qarkullonte në koridoret e akademisë por me sa duket nuk funksionoi për shumë gjatë.
Dhe pastaj erdhi njoftimi i së enjtes për fituesit e Prmimeve Nobel në Letërsi 2018 dhe 2019. Testi i madh: një mundësi për të treguar që anëtarët e komitetit, në të vërtetë, mund t’i qëndrojnë udhëzimeve të qarta të Alfred Nobel për të zgjedhur “veprën më të jashtëzakonshme në një drejtim idealist”.
Së pari, çmimi i vitit 2018 iu dha autorit polak Olga Tokarczuk për atë që gjykatësit dhe ekspertët e drejtësisë, e vlerësuan si “një imagjinatë narrative që me pasion enciklopedik paraqet kalimin e kufijve si një formë të jetës”. Por, nga ana tjerër gjërat shiehshin ndryshe dhe çdo festë e punës së Tokarczuk u rrëmbye nga një polemikë e freskët: Akademia Suedeze i dha Nobel 2019 në letërsi Peter Handke. Ai është një shkrimtar i diskutueshëm austriak i njohur për simpatinë e tij për liderin e ndjerë të Jugosllavisë Slobodan Milosevic, i cili u akuzua për genocid. Handke jo vetëm që mori pjesë në funeralin e atij kasapi, ai mbajti edhe një fjalim famëkeq që patijehonë në të gjithë botën politike dhe artistike.
Zoti Handke madje ka marrë pjesë në funeralin e Millosheviçit dhe në disa inçizime të vitit 2014, shihet qartë teksa ofendon të mbijetuarit nga Bosnja dhe Kosova “Vafshi në djall, aty ku tashmë jeni”.
Le ta lëmë mënjanë supozimin qesharak se çdo vit çmimi Nobel në letërsi shkon te “shkrimtari” më i madh në botë. Duke pasur parasysh ndërlikimet e përkthimit, ndikimet e paragjykimeve kulturore dhe kufijtë e njohurive të ndonjë grupi të vogël, dallimi i “më së miri” është i pamundur të bëhet me ndonjë siguri të mbrojtur. Çmimi është gjithmonë politik, gjithmonë një kompromis, gjithmonë një deklaratë vlerash.
Çfarëdo që Alfred Nobel të kishte dashur të thotë me këshillën e famshme “një drejtim idealist”, është e qartë se Akademia Suedeze nuk po shkon drejt saj. Nga WashingtonPost
