Në kulmin e debatit të krijuar pas publikimit të faturave të shpenzimeve në hotelet luksoze të ministres Gjonaj, ambasada suedeze në kryeqytet ka publikuar një shkrim ku tregon mënyrën sesi sillen ministrat dhe deputetët në Suedi, dhe sa privilegje kanë ata si të tillë.
Publikimi i këtij shkrimi duket se është një mësim i mirë për qeverinë e kryeministrit Ei Rama. Ambasada në shkrimin e publikuar jep me detaje çdo të drejtë që kanë parlamentarët, madje edhe mënyrën sesi ata sillen me qytetarët. Ajo çfarë shkruhet është e kundërta e asaj që ndodh në vendin tonë, një vend i vogël, i varfër për qytetarët, por i pasur për politikanët që bëjnë jetë luksoze me paratë e taksave të popullit.
“Gjithkush nga ne e ëndërron të jetë aktor i një shoqërie të tillë, por fatkeqësisht për ne kjo mbetet thjesht një ëndërr e kyçur në një sirtar”, kështu e nis shkrimin ambasada suedeze.
Shkrimi i plotë
Gjithkush nga ne e ëndërron të jetë aktor i një shoqerie të tillë, por fatkeqësisht për ne kjo mbetet thjesht një ëndërr e kyçur në një sirtar
Është e çuditshme siç mund të tingëllojë për shumë njerëz diku tjetër, Suedia nuk ofron luks apo privilegje për politikanët e saj. Pa makina zyrtare ose shoferë privatë, ministrat dhe deputetët suedez udhëtojnë në autobusë dhe trena të mbushur me njerëz, ashtu si qytetarët që ata përfaqësojnë. Pa ndonjë të drejtë të imunitetit parlamentar, ata mund të gjykohen në gjykatë si çdo person tjetër.
Pa sekretarë privatë në derë, zyrat e tyre parlamentare me sy të zhveshur janë aq të vogla sa 8m2.
“Unë jam ai që paguan politikanët,” thotë Joakim Holm, një qytetar suedez. “Dhe nuk shoh asnjë arsye për t’u dhënë atyre një jetë luksoze.”
Politikanët që guxojnë të shpenzojnë para publike në udhëtimet me taksi, në vend që të hipin në tren, përfundojnë në titujt e lajmeve. Edhe kryetari i Parlamentit merr një kartë për të përdorur transportin publik. Vetëm kryeministri ka të drejtë të përdorë një makinë nga forcat e sigurisë në baza të përhershme.
Parlamentarët suedezë jetojnë në apartamente të vogla në kryeqytet, ku ata lajnë dhe hekurosin rrobat e tyre në lavanderi komunale. Kjo mund të duket e dobët për njerëz të tillë eminentë, por në të vërtetë është shumë më mirë sesa dikur. Deri në fund të viteve 1980, të gjithë parlamentarët flinin në shtretërit e divanit në zyrat e tyre.
Askush në jetën publike nuk fiton një pagë të pavëmendshme multidigit: pagesa për shtëpi e një anëtari të Riksdag (Parlamenti) është rreth dy herë më shumë sesa ajo e një mësuesi të shkollës fillore.
Në nivelin komunal, çdo dëshirë për të punuar në politikë mund të shihet nga homologët e tyre jashtë Suedisë si një rast për të kërkuar vlerësim psikologjik: Këshilltarët suedezë as nuk fitojnë rrogë, as nuk kanë të drejtë në një zyrë – ata punojnë nga në shtëpi.
Përvoja e Suedisë shkatërron konceptin e palëkundur se politikanët duhet t’u akordohen një trajtim nderimi të denjë për një kastë më të lartë, e cila përbëhet nga zonja dhe zotërinj që janë më ilustrues sesa qytetari mesatar dhe prandaj meritojnë një të drejtë gati hyjnore për përfitime dhe privilegje që ata që jetojnë nën politik Olympus kurrë nuk mund të arrijë.
Ky është një komb që trajton zyrtarët e qeverisë dhe përfaqësuesit politikë si qytetarë të thjeshtë. Një vend pa “përsosmëri” dhe tituj të tjerë zyrtarë të adresës. Një shoqëri që hoqi përdorimin e përemrave pronorë në vitet 1960, dhe ku të gjithë quhen thjesht “ju”. Sepse, sipas sistemit suedez të vlerave, askush nuk është mbi askënd tjetër. As politikanët, të cilët duhet të jetojnë në kushte të ngjashme me realitetin e njerëzve që i zgjedhin.
Ende e mbaj mend ndjenjën e çuditshme të dëshmitarit të një fenomeni jashtëtokësor, kur pashë ministrin suedez të punëve të jashtme dhe kryeministrin që po shtynte një karrocë pazaresh në një supermarket në Stokholm. Ose kryetari i Stokholmit duke qëndruar në një radhë në një stacion autobusi. Ose kryetari i Parlamentit ulur në një tren nëntokësor.
I lirë nga pabarazitë e mëdha sociale, Suedia është padyshim një vend më i sigurt dhe më pak i dhunshëm, ku politikanët dhe qytetarët njësoj nuk kanë nevojë të udhëtojnë me makina me plumba. Por, më e rëndësishmja, kjo është një shoqëri që zgjedh politikanë që duhet të jenë në kontakt me realitetet e ditës dhe dhimbjet e qytetarëve. Politikanët nuk lejohen të vendosin interesat e tyre personale përpara atyre të njerëzve, në një shoqëri që demonstron se pushteti politik mund të ushtrohet brenda kufijve të vendosmërisë.
Në sistemin e drejtësisë, logjika është e njëjtë: asnjë gjyqtar nuk ka të drejtë për makina zyrtare, sekretarë privatë ose gjurmime.
Ata që janë në autoritet duhet të përgjigjen, dhe të gjitha informacionet duhet të jearfër në një nga vendet më të pasura, më të drejta shoqërore dhe më pak të korruptuara në botë, ku askush nuk është mbi askënd tjetër. Përvoja Suedeze demonstron ndoshta më shumë se çdo tjetër se si ndryshimi është i mundur.
Në 1766, qasja e publikut në dokumentet zyrtare të qeverisë u bë një e drejtë kushtetuese për të gjithë qytetarët, e parashikuar në një kapitull të veçantë të Ligjit Suedez për Lirinë e Shtypit.
Në Suedi është e mundur të gjurmohen shpenzimet e ministrave, përfaqësuesve dhe gjyqtarëve; të lexojë deklaratën e taksës mbi të ardhurat e kryeministrit; të kontrollojë shpenzimet e komisarit policor kombëtar osekomandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura; për të mbajtur pajtimin me mënyrën se si agjensitë publike po shpenzojnë paratë e taksave; dhe për të monitoruar veprimet, mocionet dhe vendimet zyrtare të marra nga ndonjë prej autoriteteve të mbretërisë.
Një nga skandalet më emblematike politike të vendit u zhvillua në vitet 1990. Zëvendëskryeministri, Mona Sahlin, bleu një bar çokollate, pelena dhe disa sende të tjera personale me një kartë krediti qeveritare, dhe pagoi shtrenjtë për të: ajo humbi punën e saj. Skandali ra në analet e politikës suedeze si Rasti Toblerone.
Në pak më shumë se 100 vjet, Suedia është shndërruar nga një shoqëri bujqësore e varfër në një nga vendet më të pasura, më të drejta shoqërore dhe më pak të korruptuara në botë, ku askush nuk është mbi askënd tjetër. Përvoja Suedeze demonstron ndoshta më shumë se çdo tjetër se si ndryshimi është i mundur.
