Nga Martin Henze
Shqipëria është në një emergjencë kushtetuese dhe legjislative.
Shteti kushtetues demokratik është shumë i njohur në Bashkimin Evropian dhe për ne, në veçanti, gjermanët, të cilët kanë përjetuar një histori plot ngjarje gjatë njëqind viteve të fundit.
Sundimi i ligjit dhe demokracia kane mbizoteruar në Shqipëri dhe gjithmonë kanë qenë në një marrëdhënie gjithnjë në ndryshim të tensionit dhe komplementaritetit.
Por deri në vitin 2013 të dy parimet do të kombinohen në shërbim të idesë së lirisë, e cila qe prej zgjedhjes se kryeministrit Rama është shumë larg.
Demokracia siguron vetëvendosjen e popullit duke organizuar formimin, legjitimimin dhe kontrollin e atyre organeve, qeverisë dhe administratës që ushtrojnë pushtetin shtetëror mbi qytetarin.
Sundimi i ligjit u përgjigjet pyetjeve rreth përmbajtjes, qëllimit dhe procedurave të veprimtarisë shtetërore.
Ai synon të kufizojë dhe të lidhë pushtetin shtetëror në interes të ruajtjes së lirisë individuale – veçanërisht përmes njohjes së të drejtave të njeriut, ligjshmërisë së administrimit dhe mbrojtjes së të drejtave individuale nga gjykatat e pavarura.
Në sfondin e sundimit të terrorit të komunizmit në Shqipëri, ishte e logjikshme që Kushtetuta shqiptare të lidhej ngushtë me sundimin e ligjit dhe demokracinë në periudhën e qeverisjes pas vitit 1991, pavarësisht nga konfliktet e armatosura në Ballkan , një arritje e madhe, natyrisht gabimet në zhvillimin e shoqërisë shqiptare nuk u përjashtuan, në retrospektivë shqiptarët me siguri do të kishin bërë diçka ndryshe.
Para së gjithash, sistemi ligjor evropian bazohet në shumë fusha në parimin e besimit të ndërsjellë, pra në njohjen e akteve ligjore pa një shqyrtim të thellë ligjor.
Në mungesë të këtij besimi, në praktikë lindin defiçite të konsiderueshme funksionale. Kjo ndodh aktualisht në një shkallë masive në Shqipëri.
Gjithkush po flet për suksesin e reformës gjyqësore; se ajo është në rrugën e duhur në Shqipëri, por nuk është. Një shtet demokratik kushtetues nuk ka ekzistuar në Shqipëri për pothuajse dy vjet, një sukses i të ashtuquajturës reformë ne drejtesi.
Rezultati është “legalizimi” i shoqërisë shqiptare dhe politizimi dhe instrumentalizimi i gjyqësorit nga qeveria Rama.
Kështu, ky i fundit është vënë nën dyshimin e përgjithshëm për të ndjekur interesat e veta dhe jo duke respektuar vullnetin e shumicës së kombit shqiptar në juridiksionin e tij, pra duke futur një autokraci.
Megjithatë, shteti kushtetues demokratik kërkon vlefshmërinë e pakushtëzuar dhe respektimin e rendit dhe ligjit.
Vetëm nëpërmjet ligjit dhe miratimit të tij parlamentar mund të ruhen të drejtat dhe barazia e të gjithëve.
Parimi themelor i shtetit demokratik kushtetues është barazia dhe ligjshmëria.
Në shtetin kushtetues demokratik zbatohet parimi i ndarjes së pushteteve dhe kjo kërkon përparësi strikte të së drejtës parlamentare dhe detyrimit të njëjtë të rreptë të të gjitha veprimeve ekzekutive të qeverisë së Ramës, së pari të kushtetutës, dekreteve të organit kushtetues nga Presidenti i Republikës, me ligjin, fuqizimin e tij, shtetin kushtetues.
Në fund të fundit, vullneti politik i organeve kushtetuese përgjegjëse, vetëdijesimi i tyre kushtetues dhe, për më tepër, vetëdija kushtetuese e shoqërisë janë vendimtare në përcaktimin nëse këto parime bazë kushtetuese janë të qëndrueshme dhe të paprekura në afat të gjatë.
Si është e mundur që ky sistem i kalbur i shtetit kushtetues demokratik në Shqipëri nuk perceptohet nga disa institucione dhe njerëz?
Duhen vërejtur dy grupe të synuara, nga njëra anë vendet e jashtme dhe nga ana tjetër qeveria shqiptare Rama.
Sundimi i ligjit, gjyqësori, nuk ekziston më për shkak të mosfunksionimit, depozitimit të të gjithë gjyqtarëve të gjykatave supreme, dhe asnjë zëvendësim, pa zgjidhje të përkohshme të gjykatës kushtetuese dhe gjykatës së lartë.
Kjo përforcohet nga fakti se dega ekzekutive, dmth administrata e qeverisë së Ramës sipas vlerësimeve ndërkombëtare, është shumë e korruptuar dhe se partia socialiste Rama është nën dyshimin e përgjithshëm për manipulimin e zgjedhjeve parlamentare 2016/2017. Nuk ka asnje deklaratë nga partia dhe anëtarët e qeverisë, nëse ata nuk kanë të bëjnë drejtpërdrejt ose tërthorazi me këtë proces.
Prandaj, Shqipëria nuk është më një shtet kushtetues. Nuk ka ndarje të pushteteve. Një shtet i qeverisur nga kryeministri Rama, në të cilin arbitrariteti është favorizuar masivisht, siç mund të shihet më 30 qershor 2019 në zgjedhjet e paligjshme lokale, pavarësisht nga dekreti i qartë i Presidentit Meta, shtyrja e datës së zgjedhjeve për shkak të një emergjence legjislative.
Kjo duhet të ishte e qartë për të gjithë të huajt në 2017/2018, pikërisht sepse nuk u zbatua asnjë zgjidhje e përkohshme për fazën e ndërmjetme ndërmjet shkarkimit të gjyqtarëve dhe emërimit të të rinjve.
Stabiliteti i sistemit në Shqipëri do të arrihej vetëm nëpërmjet një bashkimi të ngadaltë të nënsistemeve të ndara.
Ashtu si me një shkëmbim të organeve të zemrës, zemra hiqet, nuk ka zgjidhje të përkohshme, zemra e re funksionon, por pacienti është vdekje.
Avantazhet e një zgjidhjeje të përkohshme do të ishin të dukshme: kursim kohe sepse shkëmbimi i gjyqtarëve në Gjykatën Supreme dhe Gjykatën Kushtetuese nuk do të kishte shkatërruar sistemin e tërë të Shqipërisë, funksionalitetin e tre fuqive: Ekzekutivi Gjyqësor-Legislativ.
Përgjegjësia politike për këtë qëndron vetëm me qeverinë e Rama dhe partinë e saj, PS
Përveç kësaj është humbja absolute e besimit të shoqërisë civile shqiptare në aftësinë e shtetit kushtetues shqiptar dhe të këshilltarëve të saj të huaj për të reformuar, gjë që është një zhvillim plotësues, serioz dhe rezultat i reformës së organizuar joprofesionalisht të gjyqësorit nga qeveria Rama.
Në thelb, një çrregullim kronologjik serioz në sistem, i përkeqësuar nga disa konsulentë të instrumentalizuar nga qeveria, është e vërtetë me moton: “sepse asgjë nuk mund të ndodhë nëse nuk lejohet të jetë”.
Si ndodh ky shqetësim, këtu edhe dy supozime:
1. jashtë vendit: Dëshira për një zgjidhje që është aq e thjeshtë sa është e përsosur, ndoshta nuk do të vdesë kurrë. Si rregull, çdo zgjidhje krijon një problem të ri. Dhe kjo është për shkak të kufizimeve të mendimit njerëzor. Arsyeja pse vendet e huaja nuk mund ta shihnin këtë zhvillim shumë të dukshëm në Shqipëri më parë qëndron në atë që ne në shkencë e quajmë rutinat njohëse.
Këto janë programe vëzhgimi tipike neurologjike në të cilat rezultatet janë më pak interesante se sa vetë procesi.
Prandaj, deklarata e disa përfaqësuesve dhe ambasadorëve të huaj: “Progresi në reformën gjyqësore mund të shihet në Shqipëri” “Shqipëria do të jetë modeli i një reforme gjyqësore të suksesshme, një vend model në BE”.
Në vend që të përqëndrohet në rezultatin e reformës gjyqësore, këtu heqja e sundimit të ligjit pa një zgjidhje të përkohshme dhe kështu kolapsin e të gjithë sistemit parlamentar, fokusi do të jetë vetëm në fillimin e procesit, fillimin e reformës ligjore .
Një shenjë e mbivlerësimit absolut të këtyre përfaqësuesve, ata janë në një rutinë njohëse. Është tipike për rutinat njohëse se personi i prekur nuk regjistron rezultatin ad hoc, një shtrembërim absolut të perceptimit.
2. Qeveria Rama: Përveç kësaj, sigurisht që në një analizë të përgjithshme, qeveria Rama është në një konstelacion të veçantë me një strukturë shkatërruese.
Kush përfiton në Shqipëri nga fakti se sundimi i ligjit nuk ekziston më?
Kush duhet të ketë frikë se gjykatat, prokurorët dhe një gjykatë kushtetuese që është përgjegjëse për të siguruar që kushtetuta dhe të drejtat e njeriut të respektohen do të funksionojnë në përputhje me sundimin e ligjit?
Kush ka interes që qeveria të jetë në gjendje të miratojë ligje që asnjë gjykatë në Shqipëri nuk mund të rishikojë?
Kush ka interes në mbajtjen e zgjedhjeve kur ka një dekret të qartë kushtetues sipas nenit 93 të Kushtetutës Shqiptare?
Shqipëria ka një kulturë mbresëlënëse dhe të vlefshme, ka pasur një bashkëjetesë të veçantë dhe paqësore mes bashkësive fetare. Kjo mund ta pasurojë shumë Evropën. Ajo ka gra dhe burra që duan të merren me të dhe të mbajnë idenë e Evropës në zemrat dhe mendjet e tyre. Vetë vendi ka një situatë interesante ekonomike dhe burime. Shqipëria ka potencial të bëhet Zvicra e Ballkanit.
Opozita ka një program ekonomik dhe social thelbësor dhe modern, në të cilin kemi marrë pjesë, gjë që do ta bëjë këtë zhvillim të mundshëm.
Hapat kryesore për këtë do të ishin dorëheqja e qeverisë ekzistuese Rama, një qeveri kalimtare, ripërtëritja e sundimit të ligjit dhe kështu demokracia parlamentare dhe zgjedhjet e reja.
Një kapitull tjetër në historinë e një vendi që mendon se është i madh duke filluar përsëri të vogla do të hapet duke u ofruar shqiptarëve mundësi të reja dhe duke e bërë Shqipërinë një vend më të mirë.
