Nëse në muajt e kaluar kanë ndodhur shumë gjëra, kjo shoqërohet me një sërë bisedash publike për mënyrën se si kjo e ndikon sjelljen njerëzore- shifra të më shumë shtrimeve në spital, më shumë arrestime dhe për shenja çmendurie te fëmijët.
Besimet se hëna ka një efekt në sjelljen tonë, nuk janë të reja dhe datojnë që nga kohët e lashta.
Por çfarë provash ka se hëna ka një ndikim në sjelljen tonë?
Si një kriminolog, i shoh provat të lidhura me arrestimet dhe sjelljet të lidhura me aktivitetet kriminale.
I vetmi shpjegim që unë shoh, që lidh kriminologjinë me fazat e hënës, ka të bëjë vetëm me praktikat që ndiqen për të qenë një kriminel: kur është hënë e plotë, ka më shumë dritë.
Ndërsa në njëfarë mënyre diçka shënon, një nga studimet më domethënëse për sa i përket fazave të hënës dhe duke e lidhur këtë me sjelljet, që është një meta-analizë- një studim i zbulimeve të 37 studimeve të zbuluara dhe të pazbuluara. Raporti konkludon se nuk është shumë e çuditshme që njerëzit të sillen më shumë apo më pak çuditshëm në mes të fazave të hënës. Autorët shkruajnë:
Marrëdhëniet e hamendësuara mes fazave të hënës dhe sjelljes mund të gjurmohen me analiza të papërshtatshme dhe me vullnetin për të pranuar çdo rezultat nga rastësia si një provë e një efekti hënor.
Dy studime më të vonshëm kanë kontrolluar për lidhjen mes aktivitetit kriminal dhe fazave të hënës.
Një studim i botuar në 2009 kërkoi për më shumë se 23,000 raste të sulmeve të agravuara që ndodhën në Gjermani mes 1999 dhe 2005. Autorët nuk gjetën ndonjë korelacion midis ngjarjeve dhe fazave të ndryshme hënore.
Një studim i raportuar në 2016 ishte i kujdessshëm që të bënte një dallim mes krimeve që ndodhin në ambiente të mbyllura dhe atyre që ndodhin jashtë, të kryera në 13 shtete në SHBA dhe në distriktin e Kolumbias në 2014.
Autorët nuk gjetën asnjë lidhje mes fazave hënore dhe krimit total apo krimit të brendshëm.
Po ata zbuluan se intensiteti i dritës së hënës kishte një efekt pozitiv mbështetës në aktivitetin kriminal të jashtëm.
Shpjegimi ynë lidhur me këtë zbulim lidhet me atë çfarë i referohemi si “hipoteza e iluminimit”- duke sugjeruar se kriminelët pëlqejnë më shumë dritë për të bërë krimin e tyre, por jo aq shumë sa për të rritur shanset e frikës në to.
Mund të ndodhë mbase ngaqë ka një lëvizje më të madhe të njerëzve gjatë netëve me shumë dritë, që siguron një numër më të madh viktimash potenciale.
Pse disa njerëz akoma besojnë se hëna shkakton krime apo sjellje të tjera antisociale?
Përgjigjia me shumë gjasa gjendet në intuitën e njerëzve apo në tendencën tonë për t’u përqendruar në atë çfarë ne presim apo parashikojmë që të jetë e vërtetë.
Gjatë një dukurie të pritur hënore- siç është një hënë super e plotë- ne presim që të ketë një ndryshim në sjelljen tonë kështu që ne i japim më shumë vëmendje kur e shohim. Në fushën e psikologjisë intuitive kjo njihet si një paragjykim konfirmimi.
Por mbeten pyetje të tjera, përfshirë pse çdo efekt në sjellje duhet të jetë në mënyrë të trashëgueshme negativ? Edhe nëse do të kishte një ndikim të drejtpërdrejtë, shpjegimet pse veprimet e mirësisë apo altruizmit nuk rriten apo ulen gjatë fazave të hënës, mungojnë dukshëm.
Ka gjasa që ne thjeshtë hamendësojmë se folklori ka të drejtë dhe besojmë se ne bëhemi më shumë njeri-ujk se sa dele.
