Maqedonia është shumë më afër Ukrainës sesa mund të mendojëmë – sidomos kur bëhet fjalë për ndërhyrjen e vazhdueshme të Rusisë në zgjedhjen gjeopolitike të të dy vendeve.
Ukraina ka mësuar se si të kundërveprojë këtë ndikim për një kohë të gjatë dhe ka zhvilluar mekanizma të besueshëm kundër përpjekjeve ruse për të ndërhyrë në procesin e votimit.
Shembulli i Ukrainës mund të jetë veçanërisht i vlefshëm për Maqedoninë tani, kur në më pak se një javë vendi do të ketë një referendum historik. Më 30 shtator, Maqedonia do të votojë për ndryshimin e emrit, i cili do t’i lejojë vendit të fillojë procesin e pranimit në NATO.
Referendumi pason një marrëveshje midis Greqisë dhe Maqedonisë në qershor, e cila zgjidhi një mosmarrëveshje të gjatë midis dy vendeve lidhur me emrin zyrtar të Maqedonisë dhe pengoi integrimin e Maqedonisë në Perëndim.
Qeveria u ka bërë thirrje qytetarëve që të votojnë “po” për pyetjen e mëposhtme: “A mbështetni anëtarësimin në BE dhe NATO duke pranuar marrëveshjen midis Maqedonisë dhe Greqisë?” Anëtarësia në ato organizata, beson qeveria maqedonase, do të ringjallë dhe mbyllë përpjekjet e reformave të vendit dhe rivendosjen e besimit të investitorëve. Marrëveshja me Greqinë gjithashtu është një frymëzim për zgjidhjen e të gjitha konflikteve të tjera dypalëshe në Ballkanin Perëndimor.
Greqia kundërshton fqinjin e saj duke e quajtur Maqedoninë, sepse ajo ka krahinë me të njëjtin emër në Greqinë veriore dhe e sheh atë si një mënyrë për Shkupin që të pretendojë një kërkesë në territorin e saj dhe si një mënyrë për të nënkuptuar pronësinë mbi Maqedoninë e lashtë, të cilën grekët pretendojnë si pjesë e trashëgimisë së vet. Për këtë arsye, Athina bllokoi Shkupin nga hyrja në NATO ose fillimi i bisedimeve të pranimit në BE.
Nëse votimi shkon në favor të marrëveshjes me Greqinë për të ndryshuar emrin e Maqedonisë, ai do të heqë pengesën më të madhe në rrugën euro-atlantike të vendit.
Aleatët perëndimorë po nxisin lëvizjen e vendit drejt pranimit në NATO dhe anëtarësimit në BE. Gjatë periudhës së shkurtër, kancelarja gjermane Angela Merkel, shefi i politikës së jashtme të BE Federica Mogherini, kancelari austriak Sebastian Kurz, sekretari i përgjithshëm i NATO-s Jens Stoltenberg, sekretari i mbrojtjes i SHBA Jim Mattis dhe një numër i ministrave të jashtëm evropian vizituan Shkupin për të treguar një mbështetje për qeverinë përpara një referendumi të ardhshëm për të ndryshuar emrin e vendit dhe për t’u kualifikuar për anëtarësimin në NATO. Vizitat në nivel të lartë ofrojnë mbështetje për qeverinë socialdemokrate në Shkup dhe përpjekjet e saj për t’i dhënë fund mosmarrëveshjes së gjatë për emrin me Greqinë fqinjë.
Rusia po kundërshton çdo zgjerim të NATO-s në Evropën Lindore dhe Ballkan, dhe Uashingtoni e ka akuzuar Moskën për të udhëhequr një fushatë online të dezinformimit në Maqedoni. Besohet se Kremlini kryen një operacion të gjerë ndikimesh, duke përfshirë aktivitetin kibernetik me qëllim të keq. Moska ka kërkuar të rrisë ndikimin e saj në të gjithë vendet e ish-Jugosllavisë duke përdorur pasuritë dhe metodat e të ashtuquajturës pushtet të butë. Ambasadori i Moskës në Shkup ka kritikuar ambiciet e Maqedonisë për t’u bashkuar me NATO, duke thënë se kjo mund të bëhet një “objektiv i ligjshëm” nëse marrëdhëniet midis NATO-s dhe Rusisë përkeqësohen më tej. Në të njëjtën kohë, të hënën e kaluar, 17 shtatori, sekretari i mbrojtjes i SHBA Jim Mattis qortoi Kremlinin në mes shqetësimeve se Rusia po financon grupet për të ndikuar në votimet vendimtare të ardhshme.
Ligji maqedonas kërkon që një pjesëmarrje prej 50 përqind për një referendum të konsiderohet e vlefshme. Rekordi i votuesve në vend ka 1.8 milion votues të regjistruar. Arritja e 900,000 votave do të jetë një sfidë, dhe Rusia merr shansin për ta shfrytëzuar këtë. Sondazhet tregojnë se maqedonasit do të mbështesin marrëveshjen, por mbetet e paqartë nëse pjesëmarrja do të përmbushë pragun e kërkuar prej 50 përqind. Megjithatë, votat për riemërimin e Maqedonisë edhe në rast të pjesëmarrjes së ulët në referendum mund të nxisin parlamentin maqedonas të votojë për ndryshime në kushtetutë. Presioni ndërkombëtar do të ndihmojë gjithashtu.
Rusia, nëpërmjet organizatave dhe partive të kontrolluara dhe të financuara, inkurajon votuesit që të bojkotojnë referendumin. Në Maqedoni, sateliti aktual i Kremlinit është partia “United Macedonia”, anëtarët e të cilëve morën pjesë në sulmin e vitit të kaluar të parlamentit maqedonas. Jo çuditërisht, temat e zakonshme për anëtarët janë identiteti i maqedonasve dhe rusëve, miqësia e përjetshme dhe gjëra të tjera të njohura për ata që kanë hasur në konceptin e “botës ruse”. Shumë shpejt ne mund të dëshmojmë nxitjen e grupeve pro-ruse në Maqedoni. Kombinuar me fuqi të butë, sulme kibernetike, nuk duhet të habitemi edhe me protesta masive në rrugë dhe përplasje. Moska, përsëri, do t’i rezistojë dëshpërimisht humbjes së ndikimit të saj mbi Ballkanin, pasi ajo i ka rezistuar aspiratës së Ukrainës drejt NATO-s.
Në korrik, Athina dëboi dy diplomatë rusë për atë që tha se po ndërhynte me qëllim të ndërprerjes së negociatave me Shkupin. Në mars, Shkupi dëboi një diplomat rus, duke pretenduar se individi ishte përpjekur të merrte informacion të klasifikuar të sigurisë kombëtare dhe në solidaritet me Mbretërinë e Bashkuar për helmimin e ish spiunit rus Sergei Skripal në qytetin anglez Salisbury. Spiunët rusë dhe diplomatët janë përfshirë në një përpjekje gati dhjetëvjeçare për të përhapur propagandën dhe për të provokuar mosmarrëveshje në Maqedoni, sipas një rrjedhjeje të dokumenteve të klasifikuara nga agjencia e inteligjencës e vendit që u botua në media.
Më tej, më 19 shtator 2018, Gjykata Kushtetuese e Maqedonisë ka hedhur poshtë dy oferta për të shpallur referendumin e 30 shtatorit për ndryshimin e emrit të vendit të paligjshëm dhe jokushtetues. Gjykatësit votuan për të hedhur poshtë dy paditë e paraqitura nga grupi i diasporës me bazë në Shkup, Kongresi Botëror i Maqedonisë dhe partia e vogël e majtë Levitsa.
Me përpjekjet e përbashkëta sistematike, ndikimi i Rusisë në rajon, i konsideruar gjithmonë nga Kremlini si pjesë e perandorisë ku ka një pozitë të privilegjuar, është zvogëluar. Mali i Zi u bashkua me sukses në NATO në 2017, pavarësisht kundërshtimit nga Moska. Ukraina gjithashtu mund të ndajë mësimet që tashmë ka mësuar nga kundërshtimi i kërcënimeve që shkojnë nga fqinji i saj verior. Ballkani Perëndimor i fortë, i qëndrueshëm dhe i begatë dhe Ukraina do të përfitojnë të gjithë Evropën.
