Kremlini ka kthyer interesin në Bosnjë, një vend i orientuar drejt Perëndimit, por që është shumë i ndjeshëm ndaj destabilizimit, veçanërisht kur po afrohen zgjedhjet e tetorit. Bosnja ndahet administrativisht midis dy entiteteve të decentralizuara: Federata e Bosnje dhe Hercegovinës, e cila kryesisht ka popullatë boshnjake dhe kroate dhe Republika Serbe, e cila ka një shumicë serbe. Politika ruse përdor këtë të fundit dhe instinktet e tyre separatiste.
Kjo nënkupton veprime në dukje të pafajshme, siç është mbështetja për popullatën serbe të besimit ortodoks në Republikën Serbe. Në shtator, do të vendoset në Banja Luka një gurthemel për një kishë të re ortodokse nën përkujdesjen e Rusisë për nder të perandorit rus Nikola II, i cili doli në mbrojtje të Serbisë në Luftën e Parë Botërore. Pas përfundimit të kishës, priftërinjtë serbë dhe rusë do të shërbejnë aty.
Megjithatë, bashkëpunimi më intensiv midis serbëve dhe Rusisë drejtohet përmes forcave të sigurisë të Republikës Serbe. Sipas Marrëveshjes së Dejtonit të vitit 1995, Republika Serbe nuk lejohet të ketë ushtri, por mund të ketë forcë policore dhe ajo ka marrëdhënie shumë të ngushta me Moskën, shkruan Foreign Policy.
Gjatë vizitës zyrtare të delegacionit rus në Banja Lluka në vitin 2016, bisedimet u përqendruan në krijimin e një partneriteti midis Republikës Serbe dhe policisë ruse në çështje që përfshijnë mbledhjen e informatave, kundërterrorizmin dhe luftën kundër krimit kibernetik.
Republika Serbe gjithashtu ra dakord të dërgojë anëtarë të Forcave Speciale Serbe në Moskë për trajnim. Që atëherë, oficerët e inteligjencës ruse, ish-anëtarë të Shërbimit Federal të Sigurisë, shpesh mbajnë ligjërata dhe mbajnë kurse në Akademinë e Policisë të Republika Serbe dhe në Universitetin e Banja Llukës në Fakultetin e Studimeve të Sigurisë, e cila shërben si një departament për planifikimin e politikave rajonale.
Anëtarët e fakultetit nuk i fshehin qëndrimet pro-ruse. Predrag Ceraniq, dekan i fakultetit, është një ish-oficer i inteligjencës dhe autor i librit “Kënd e pengojnë rusët e vegjël” lidhur me serbët. Ai thotë se zhvillimi i situatës në Lindjen e Mesme dhe konkurrenca midis Rusisë dhe Perëndimit reflektohen në Ballkan.
“Lindja e Mesme dhe Ballkani janë strategjikisht të rëndësishme për fuqitë e mëdha dhe lufta e Lindjes së Mesme ndikon në rivalitetin mes tyre në Ballkan”, shprehet Ceraniq.
Shkëmbimi i njohurive ushtarake ndërmjet personelit të sigurisë po rrjedh në drejtim të kundërt, nga Republika Serbe në Rusi. Ish-oficerët ushtarakë të RS shpesh udhëtojnë dhe punojnë në Rusi. Për shembull, ish-kapiteni Tihomir Ivanoviq nga Banja Lluka aktualisht është pedagog në një nga akademitë ushtarake shtetërore në Moskë.
Djali i tij gjithashtu studion teologjinë dhe diplomacinë në Moskë, dhe merr pjesë në aktivitetet e Kishës Ortodokse në Republikën Serbe, Serbi dhe Rusi.
Ndërkohë, nën pretekstin e antiterrorizmit, Republika Serbe kohët e fundit ka forcuar policinë e saj në një mënyrë që i ngjan militarizimit të drejtpërdrejtë, nganjëherë me ndihmën e Rusisë. Për shembull, Ministria e Brendshme e RS bleu 2.500 pushkë me tytë të gjatë nga fabrika e Zastava, një prodhues serb në Kragujevc, këtë vit.
Sipas Reuf Bajroviq, ish-ministri i Ekonomisë në Bosnje, janë dhjetë herë më shumë armë të porositura nga forcat policore kombëtare në Sarajevë. Autoritetet e Republikës Serbe gjithashtu hapin një qendër të re trajnimi me vlerë 4 milionë dollarë, në vendin e ish-kazermave në Zaluzhani, në veri të Banja Llukës.
Rusia tashmë është zotuar t’iu ofrojë forcave serbe trajnim kundër terrorizmit dhe qendra e re do të shërbejë gjithashtu si seli e njësive të reja antiterroriste, njësive logjistike dhe luftës kundër krimit të organizuar. Këto ndryshime do të forcojnë policinë serbe pothuajse në nivelin e forcave të sigurisë kombëtare boshnjake.
Në Republikën Serbe, po ashtu është një diskutim rreth krijimit të një qendre “humanitare” ruse të ngjashme me atë të vendosur tashmë në qytetin serb të Nishit. Zyrtarisht, qëllimi i tij është të ndihmojë vetëqeverisjen lokale në fatkeqësitë natyrore si përmbytjet dhe zjarret. Megjithatë, qendra në Nish, dyshohet se shërben si një qendër ruse e inteligjencës dhe një bazë ushtarake jozyrtare – dhe Rusia ka kërkuar imunitet diplomatik për stafin e saj të stacionuar atje.
Rusia dhe Republika Serbe gjithashtu forcojnë lidhje të ngushta mes organizatave të veteranëve të tyre. Në zyrat e Shoqatës së Veteranëve në Banja Lluka, është e dukshme Shën Georgi, mbrojtësi i separatistëve rusë në Ukrainë dhe mbështetësit e tyre. Organizata të tilla u përfshinë në rekrutimin e popullatës lokale në Ukrainë dhe Siri si luftëtarë të huaj përmes kompanive private ushtarake ruse si grupi Wagner.
Veteranët e luftës nga Banja Lluka dhe shoqata e tyre janë të lidhur ngushtë me organizatën paraushtarake serbe “Nderi serb”, udhëheqësit e të cilëve janë trajnuar në Rusi. Rusia ende nuk gëzon shumë mbështetje në Bosnje, madje edhe në Republikën Serbe. Institucioni i tyre kryesor në Banja Lluka,
“Fondacioni i Paqes Russkiy” nuk ka burime të mjaftueshme financiare për funksionimin e mirë”, tha Lila Petroviq Zeçiq, drejtoreshë e Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Republika Serbe, në të cilën gjendet fondacioni rus.
Megjithatë, presidenti i Republikës Serbe Milorad Dodik ka shumë arsye për të luajtur një kartë pro-ruse derisa zgjedhjet e tetorit po afrohen. Ai ka talent për të bashkuar serbët boshnjakë për mosnjohjen e viktimave të tyre gjatë luftës së fundit dhe margjinalizimit të përgjithshëm ndërkombëtar.
Zyrtarët serbë në Sarajevë mbajnë një pjesë të fajit për distancomi nga kolegët e tyre nga Republika Serbe. Me pakënaqësi në rritje me qeverinë e saj serbe boshnjake, shansi më i mirë i Dodik për të mbetur në pushtet është nëse ai paraqet veten si garantues i vazhdimit të autonomisë së këtij rajoni në lidhje me ambiciet e supozuara të qeverisë qendrore ‘elitare’ në Sarajevë dhe simpatizantëve të tyre nga Perëndimi.
Duke i quajtur kundërshtarët e tij në Republika Serbe si agjentë të Perëndimit, dhe njëkohësisht shoqërohet publikisht me Rusinë – që paraqitet si kundërshtar i agresionit gjeopolitik të Perëndimit, si në të shkuarën edhe në të tashmen – e gjithë kjo hap rrugën më të drejtpërdrejtë që Dodik të arrijë qëllimet e saj të menjëhershme politike.
Dodik falënderoi disa herë rusët si miqtë më të afërt me serbët boshnjakë dhe i ftoi ata të luanin një rol më të madh në rajon. Nga ana e saj, Rusia këmbënguli në ruajtjen e statusit politik jofunksional të Bosnjës, pikërisht pasi garanton autonominë e serbëve të Bosnjës. Nuk është e qartë nëse qëllimi përfundimtar i Dodik është krijimi i një shteti të pavarur serb boshnjak.
Tani për tani, lidhjet politike dhe ekonomike midis Moskës dhe Banja Llukës janë akoma shumë simbolike. Bashkëpunimi formal midis qeverisë po zhvillohet në takimet me shtetet e panjohura të organizuara nga rusët, e cila ka të bëjë me Abkhazinë dhe Osetinë e Jugut, por askush nuk e merr seriozisht atë.
Republika Serbe ka diskutuar blerjen e verërave nga Abkhazia, por kurrë nuk ka arritur të përfundojë formalisht një punë. Por lidhjet do të vazhdojnë të thellohen nëse Dodik, siç pritet, fiton zgjedhjet presidenciale në tetor.
Strategjia ruse nuk përfshin lëvizje të shpejta, por kjo mund të çojë në gjendjen e Sarajevës dhe homologët e tyre perëndimorë që të mos e thyejnë Banja Llukën dhe pjesën tjetër të Bosnjës, përndryshe sjellja ruse mund të bëhet e paparashikueshme dhe Perëndimi mund të kuptojë se është bërë tepër vonë për çdo reagim.
