Ngjarja në Selenicë të Vlorës shokoi gjithë vendin, kur autori një 24-vjeçar i quajtur Ritvan Zykaj masakroi me kallanikov 8 persona të dy familjeve të një fisi. Nga hetimet e deritanishme, rezulton se krimi makabër ka ndodhur për shkaqe krejt banale, ku viktimat e akuzonin shpesh për vjedhjen e shpendëve. Ndërsa pritet versioni zyrtar nga ana e institucioneve shtetërore se përse 24-vjeçari Zykaj vrau të afërmit dhe kushërinjtë e tij.
Nga dëshmi të ndryshme, thuhet se i riu Zykaj rezulton me probleme mendore. Ndërsa nuk rezulton me kartelë mjekësore për dhënë një shpjegim më shumë rreth personalitetit të tij. Ai ka kryer vetëm një kurim para disa viteve në Tiranë ndaj një frakture të shkaktuar nga djegia. Por, pak është thënë mbi personalitetin dhe çrregullimet e mundshme mendore. Edhe pse ky krim i tmerrshëm nuk mund të vijë nga një mendje normale.
Për këtë arsye, prestigjiozja “The Atlantic” i ka kushtuar një artikull të gjatë se s’i ti dallojmë psikopatët dhe arsyet që i çojnë ata të kryejnë krime të dhunshme.
Shkrimi i plotë, “Si e mendojnë botën psikopatët”: Psikopatët mund të përkufizohen si njerëz që kanë probleme që të kuptojnë emocionet e të tjerëve. Ata janë egoistë dhe shpërfillin mirëqenien e të tjerëve. Ata kryejnë krime të dhunshme deri në tre herë më shumë mbi normën e njerëzve të tjerë.
Interesant është fakti se ata nuk kanë shumë vështirësi që të kuptojnë se çfarë mendojnë duan apo besojnë të tjerët.
Kjo i ndihmon ata që të jenë të afrueshëm me të tjerët. “Sjellja e tyre tregon se ata nuk i marrin në konsideratë mendimet e tjerëve”, thotë Baskin-Sommers. Por, faktet tregojnë të kundërtën.
Kur atyre iu kërkohet që të dëgjojnë një histori apo rrëfim të caktuar, dhe të shprehin atë se çfarë mund të mendojë një person i caktuar mbi këtë histori, ata mund të japin një përgjigje gati eksplicite.
Ata mund të kuptojnë mendimet e viktimave të tyre, por mendimet e këtyre të fundit thjesht nuk iu interesojnë. Kjo influencon veprimet e tyre.
Baskin-Sommers zbuloi se në mendjen e tyre ka më shumë fiksime nga ç’mund të mendohet.
Shumica prej nesh mendojnë automatikisht. Që nga fëmijëra, mendimet vërshojnë pa dashje.
Pak a shumë ndodh edhe tek psikopatët. Por, tek këta të fundit kjo sjellje shfaqet gjithnjë e më pak.
Duke studiuar të burgosurit në Connecticut, Baskin-Sommers bashkë me kolegët e tjerë, Lindsey Drayton dhe Laurie Santos, tregojnë se psikopatët nuk mendojnë në mënyrë automatike ashtu siç mendon shumica e njerëzve normalë.
“Kjo është hera e parë që po provojmë se psikopatët nuk e kanë atë aftësi automatike që e kanë shumica prej nesh” thotë Baskin-Sommers.
Ajo filloi të studionte psikopatët rreth dhjetë vjet më parë.
“Mendjet e tyre janë shumë komplekse. Ata rrallë i tregojnë deficitet”
Ajo zhvilloi prova standarde për 106 të burgosur meshkuj në burgun e Konektikatit.
22 prej ishin psikopatë, 28 të tjerë jo. Ndërsa pjesa tjetër u klasifikua në zonën gri.
Baskin-Sommers i zhvilloi të gjitha intervistat në një laborator të improvizuar të psikologjisë brenda vetë burgut – një dhomë e thjeshtë, me një tavolinë, stacion kompjuterik dhe pa barriera.
“Ne bëjmë shumë trajnime dhe ne jemi gjithmonë të ulur pranë derës. Por ne kurrë nuk kemi pasur ndonjë incident. Psikopatët kanë provuar të jenë, narcistë dhe imoralë” thotë ajo.
“Ata shfaqen agresivë dhe iu pëlqen të rrëfejnë detajet e tmerrshme të vrasjeve.”
Pas vlerësimit të 106 vullnetarëve, ajo u dha atyre një detyrë të bazuar në kompjuter.
Ata panë një fotografi të një avatari njerëzor, duke qëndruar në një dhomë, përballë ose të djathtë ose të majtë.
Kishte dy pika të kuqe në mur përpara avatarit, një pikë para dhe një pas tyre. Puna e tyre ishte të verifikonin sa pika mund të shihnin ata ose avatari.
Njerëzit normalë mund të thonë saktësisht se sa pika shfaqen. Kjo vjen për shkak se ajo që ata shohin (dy pika) ndërhyn tek aftësia e tyre për të parë përmes avatarit (një pikë).
Kjo quhet ndërhyrje egocentrike. Por, ata janë gjithashtu më të ngadalshëm për të thënë sa pika mund të shohin nëse ai numër ndryshon nga llogaritja e avatarit.
Kjo tregon se sa lehtë njerëzit marrin perspektiva të tjera: Vullnetarët janë të prekur automatikisht nga perspektiva e avatarit edhe kur ata dëmtojnë punën e tyre.
Kjo quhet ndërhyrje alterentrike. Baskin-Sommers zbuloi se të paraburgosurit psikopatë treguan nivelin e zakonshëm të ndërhyrjes egocentrike – domethënë, perspektiva e tyre ishte duke u futur në avatar.
Por ata treguan ndërhyrje të paktë altercentrike sesa të burgosurit e tjerë – perspektiva e avatarit nuk ishte e lidhur me të, ashtu siç do të ishte për shumicën e njerëzve të tjerë.
Natyrisht, jo të gjithë psikopatët janë të njëjtë. Ata e ndryshojnë shpesh sjelljen e tyre. Gjithashtu, Baskin-Sommers gjeti se rezultati i tyre më i lartë në testin e vlerësimit psikopatik, aq më pak ato ishin të prekura nga avatari që pa. Dhe më pak të prekur ishin, akuzat më shumë sulme që kishin në procesverbalet e tyre.
Përshtati nga The Atlantic, Tirana Today
