Të ardhurat e familjeve shqiptare bien ndërsa shpenzimet rriten. Kjo i detyron që të marrin borxh, kryesisht për konsum ku përfshihen ushqimi dhe nevojat të tjera të përditshme. Kjo situatë është evidentuar nga vrojtimi i gjendjes financiare dhe huamarrjes së familjeve, që kryhet çdo gjashtë muaj nga Banka e Shqipërisë, mbi një kampion rastësor prej 1.209 familjesh, nga të cilat rreth 56% jetojnë në zonat urbane dhe 44% në zonat rurale të vendit.
Vrojtimi ka treguar se niveli i të ardhurave të familjeve ka shënuar rënie gjatë gjashtëmujorit, ndërsa niveli i shpenzimeve ka vijuar prirjen rritëse, duke rezultuar në ngushtim të balancës financiare (të ardhura-shpenzime). “Rreth 28% e familjeve deklarojnë se kanë hua për të paguar dhe kjo peshë ka mbetur e njëjtë krahasuar me gjashtëmujorin e kaluar, por në rënie krahasuar me një vit më parë. Në 37% të rasteve të huamarrjes, familjet i janë drejtuar burimeve formale (banka dhe institucione jobankare) në formën e produkteve të kredisë dhe në 63% të rasteve i janë drejtuar burimeve joformale, kryesisht para në dorë”,-vlerësohet në vrojtimin e BSH-së.
Ekspertët e institucionit mbikëqyrës bankar vlerësojnë se ndryshe nga struktura e frekuencës së rasteve të huamarrjes, shpërndarja e tepricës së saj tregon që rreth 82% e saj është siguruar nga burime formale dhe 18% nga burime joformale dhe kjo strukturë është zhvendosur në favor të huamarrjes formale krahasuar me 6-mujorin e kaluar dhe një vit më parë. Sipas vrojtimit, tre qëllimet kryesore të marrjes borxh mbeten: për konsum (42% e rasteve të huamarrjes), blerje/riparim prone (26% e rasteve) dhe zhvillim biznesi (12% e rasteve). Gjatë periudhës së vrojtuar, peshat e rasteve të huamarrjes për konsum dhe blerje prone kanë shënuar rënie. “Në tepricën e huamarrjes, rreth 46% e tepricës së huas deklarohet për ‘blerjen/riparimin e një prone’, 31% për ‘zhvillimin e një biznesi’ dhe vetëm 6% për ‘qëllime konsumi’. Në përbërje e tepricës sipas monedhës rezulton se 92% e saj deklarohet në lekë dhe vetëm 8% në euro”, vlerëson Banka e Shqipërisë në vrojtimin e saj.
Familjet huamarrëse vlerësojnë rënie të këstit të huasë gjatë periudhës referuese, duke reflektuar prirjen rënëse të normës së ponderuar të interesit të kredisë për individët. Shumica e familjeve huamarrëse kanë deklaruar se aftësia e tyre paguese nuk ka ndryshuar gjatë periudhës, ndërsa pjesa tjetër deklarojnë kryesisht përke-qësim.
Pritshmëritë
Edhe situata në vijim nuk pritet të ketë ndryshim për këto familje. Sipas vrojtimit të BSH-së, shumica e familjeve (rreth 72%) nuk presin ndryshim të aftësisë paguese në gjysmën e parë të vitit 2018, ndërsa pjesa tjetër, (pra ata që presin “përkeqësim” dhe ata që presin “përmirësim”), kanë rezultuar në numër të barabartë. Mundësia për të marrë hua gjatë pjesës së parë të vitit 2018 ka rezultuar pothuaj në nivelin e mesatares afatgjatë, por me prirje të lehtë rritëse, çka mund të sinjalizojë një gjallërim të kërkesës për kredi nga sektori i individëve.
Bien kreditë e këqija
Raporti i kredive me probleme për individët zbriti në 7.6% në fund të vitit të kaluar. ‘Raporti i stabilitetit financiar’, i prezantuar të enjten nga Banka e Shqipërisë, tregoi edhe njëherë se individët ngelen segmenti më i shëndetshëm në kreditim. Raporti i kredive me probleme te individët ka rënë me afro pesë pikë përqindjeje gjatë vitit të kaluar, po të kemi parasysh se në fund të vitit 2016 ky raport ishte 12.5%. Gjithashtu, kreditë me probleme te individët ngelen ndjeshëm më të ulëta në raport me bizneset. Kredia për individë është më cilësore kryesisht, sepse ajo jepet në vlera mesatare më të ulëta dhe mundëson një shpërndarje më të mirë të rrezikut kreditor. Gjithashtu, volumet më të mëdha të kredisë për individë shkojnë për blerje banesash, ku në shumicën e rasteve kolaterali është vetë prona e blerë.
