A janë opsione radikale të majta apo diskursi antisistem, ai që propozon partia e re e Ben Blushit? Manifesti i LIBRA për një formë të re organizimit partiak, “demokracia referendare dhe e drejtpërdrejtë”, “shteti i fortë”, “presidenti nga populli”, “arsim të mesëm të detyrueshëm”, “mbështetje për të varfrit”, “reformë politike të thellë” dhe “kthim të pronave”, “mbyllja e kapitullit të 7501” . Në një intervistë për revistën, Blushi shpjegon arsyet dhe historinë e tij politike, animin nga e majta dhe divorcin me PS dhe qëndrimet politike të LIBRA-s, një sprovë që ai e krahason me ngjitjen e malit.
Bisedoi: Vladimir Karaj, revista Mapo
Ben Blushi duket se e ka menduar “LIBRA-n”, që kur shkroi të “Jetosh në ishull”, sprova e parë letrare, që ishte po ashtu lehtësisht e lexueshme si një kronikë e koduar politike e kohëve të sotme, sipas tij. Anagrama, loja me fjalët me shumë kuptime po ashtu duket si një krijim i po atyre viteve, kur Blushi, deri atëherë gazetar dhe politikan, eksperimentoi me letërsinë. I ndikuar me gjasë nga bumi i romanit “Kodi i Da Vinçit”, Blushi njësoj eksperimentoi anagramën dhe trillerin politik e fetar në faqet e romanit. Në fillim të nëntorit ai shpalli LIBRA-n që duhet të lexohet Lista e Barabartë, por që shkurtohet në “libra” latinisht për peshore. Ky lloj komplikimi minimal stilistik sidoqoftë tregon diçka për një parti të sapo krijuar. LIBRA, ende në pelena, është në vetvete një anagramë politike për tu deshifruar. Ajo rri shumë majtas sipas qëndrimeve të themeluesve për “shtet të fortë”, “arsim të mesëm të detyrueshëm”, “taksa progresive” dhe demokraci ku vendimet dhe interesi publik vendosen në referendume apo kur denoncojnë sistemin partiak si të kalbur, një thirrje kjo për ata që kërkojnë revolucion, por është po ashtu e hapur për votuesit “jetimë” të së djathtës dhe shpreson të ketë me vete edhe grinë e matur dhe të pavendosur e cila zgjedh prej hallit herë njërën, herë tjetrën parti kryesore. Blushi thotë se ka identifikuar “sidomos në 2 vitet e fundit” se “është krijuar një boshllëk shumë më i madh politik, i cili ka lënë shumë votues jetim”. E megjithatë, si themeluesi i një partie të re të vogël, ai e di nga eksperienca, se shanset e tyre janë minimale për shkak se sistemi u jep apriori “të mëdhenjve” të drejta të numërojnë për “të vegjlit”. Vetëm për shkak të komisionerëve thotë Blushi, 4 parti sigurojnë pa garë 20 për qind të elektoratit. Duke iu referuar sistemit ai thotë: “Kjo është një arsye më shumë pse partitë e vjetra janë totalisht të kalbura sepse kanë ngrënë krijesat e veta të pambrojtura”. Për vete ai është i bindur se kjo nuk do të ndodhë. LIBRA e tij synon të jetë një parti e re edhe në shfrytëzim teknologjia, me komunikim virtual e me anëtarësi të cilës do i mundësohet të votojë elektronikisht, duke e bërë të qartë se u drejtohet të rinjve urbanë kryesisht qoftë edhe pse palca politikë e të vjetërve duket e pandryshueshme dhe se ruralja është më fort peng i sistemit politik të ngritur. E thënë kjo, LIBRA mbetet ende për tu njohur edhe prej vetë themeluesve: “kemi vija të kuqe dhe do t’i përcaktojmë gjatë rrugës”, thotë Blushi.
Si e filloi Ben Blushi politikën? Ta fillojmë me një pyetje më të gjerë. Çfarë ndodhi ?? Çfarë e ngacmoi?
Unë jam marrë gjithmonë me politikën, kam parasysh që nga viti 1991 kur isha pjesë e studentëve që dolën në protestë, pastaj isha gazetar aktiv politik deri në vitin 1997 që më kapi si kryeredaktor i gazetës “Koha Jonë”, që ishte gazeta kryesore në atë kohë, nuk kishte televizion apo radio. Ishte vetëm një zyrë e gazetarëve që përfundoi dhe me djegie në fund fare. Në kuptimin që isha shumë i afërt (me politikën) sepse unë bëja gazetari politike agresive në këtë rast. Në vitin 1997 shumë gjëra ndryshuan dhe unë mendova që duhet të hapja një kapitull tjetër në jetën time, kështu që në fakt kapërceva një shkallë nga një gazetar politik aktiv vendosa të futem gradualisht në politikë, kjo nuk do të thotë se u futa direkt në politikë, punova disa kohë në administratë. Ishte një periudhë që isha fare pa punë, ishte viti 1997 dhe mund të them që në politikë u futa më vonë në vitin 2001 kur hyra në parlament si kandidat pra si deputet i Korçës.
Ka një rreth njerëzish në politikë që vijnë nga kjo gazetë, pra që kanë qenë bashkëpunëtorë të gazetës duke përfshirë edhe kryeministrin në këtë rast, njerëz të opinionit publik që kanë bashkëpunuar qysh herët me gazetën “Koha Jonë” por megjithatë nuk duket sikur ka një koherencë, pra nuk mund të flasim për një rreth të kohës tonë edhe pse vijnë nga i njëjti burim po themi nga i njëjti farë kompromisi. Pse mendoni se ka ardhur kjo?
“Koha Jonë” në vitet 1993-1997 kishte një tryezë intelektualësh, ata kishin pikëpamje të ndryshme pavarësisht se uleshin në një tryezë, ushqeheshin aty apo aty merrnin frymëzim për të thënë për të deklamuar pikëpamjet e tyre. Secili mbas vitit 1997 ka bërë karrierën e vet, ku koha ka ndryshuar njerëzit dhe pikëpamjet e tyre, kjo nuk ka lidhje fare me kohën tonë, ka lidhje me karakterin e gjithsecilit edhe me mënyrën se si ata kanë parë zhvillimet në Shqipëri apo ambiciet personale në këto 20 vitet e fundit. Që nga vitet 1996-1997 kemi pothuajse 20 vjet dhe është shumë e arsyeshme që një pjesë e madhe prej nesh kanë evoluar nga pikëpamjet dhe nevojën apo stilin e të marrurit me politikë.
Cili është projekti politik i Ben Blushit tani? Çfarë e ka frymëzuar këtë periudhë tani?
Ajo me të cilën po merrem dhe po i kushtoj pothuajse gjithë kohën time dhe gjithë mendimet e mia është një organizatë politike që do të lindi shumë shpejt brenda muajit nëntor (Libra u shpall disa ditë pas kësaj interviste), i cili nuk është një projekt personal. Unë në këtë rast kam vendosur t’u bashkohem shumë njerëzve që e kanë pasur këtë pritshmëri dhe këtë nevojë prej 2-3 vitesh. Dua të them që në Shqipëri sidomos në 2 vitet e fundit është krijuar një boshllëk shumë më i madh politik, i cili ka lënë shumë votues jetim. Kjo për faktin se shumë shqiptar për shkak të tranzicionit që nuk po mbaron se emigracioni po vazhdon, se korrupsioni nuk po ndalet, se drejtësi nuk ka, se mirëqenia ekonomike është shumë e zbehtë, totalisht e pandjeshme, se papunësia është shumë e lartë dhe polarizimi social është shumë aktiv dhe shumë agresiv për të gjitha këto arsye, një numër gjithmonë e më i madh shqiptarësh besojnë që si të votosh majtas pra një nga partitë tradicionale, si të votosh tjetrën (djathtas), pra dy parti të mëdha të vjetra është pothuajse e njëjta gjë. Kjo u provua sepse Rilindja dhe Partia Demokratike, pra dy qeveritë e fundit janë shumë të ngjashme. Dallimet midis tyre janë pothuajse të pandjeshme, kjo ka bërë që shumë votues të ftohen dhe unë jam njëri prej tyre, njëri prej tyre që nuk kam sot një adresë elektorale dhe për këtë arsye po bashkohem me shumë shqiptarë që duan të kenë një adresë të re të ketë edhe pak më shumë shpresë dhe ç’është më e rëndësishmja, të përpiqet të bëjë gjërat që premton.
A mendoni se ka një hapësirë për krijimin e një partie të re? Si do garonte ajo në hapësirën. Hapësira është po cili do të ishte shansi i saj në atmosferën politike të polarizuar, e cila është e polarizuar dhe jo transparente?
Po besoj se sot ka më shumë shans se kurrë që një alternativë e tretë n.q.s. mund ta thosha kështu, një alternativë e tretë të mund të votohej. Ka më shumë uri elektorale se kurrë e thashë për shkak të boshllëkut dhe ngjashmërisë absolute që kanë dy partitë e mëdha, të vjetra sigurisht, PD-ja dhe Rilindja. Për këtë arsye ka shumë më shumë gjasa dhe shumë më shumë shanse për një alternativë të tretë, e cila nuk u ngjan sigurisht dy të parave.
Klima politike në vend d.m.th. mungesa e transparencës, problemet deri teknike te komisioneri deri te numërimi kanë treguar që partitë e vogla pak mundësi kanë pasur, për të pasur edhe sukses elektoral përpos suksesit në sytë e publikut nëse ka një që mund të shihet i tillë…
Unë dhe shumë koleg të mi që po merremi me këtë projekt nuk dallojmë shumë nga ata që kur kanë parë një mal kanë menduar sa e vështirë, apo sa e pamundur është të shkosh atje megjithatë shumë njerëz ia kanë dalë, dhe e vetmja mënyrë për të shkuar në majë të malit është të ecësh, të ngjitesh, kështu që ne nuk mund të mendojmë që pengesat janë më të mëdha se mundësitë, përkundrazi mendoj që mundësitë janë më të mëdha se pengesat. Të gjitha këto që thoni ju janë të vërteta, pra defektet e Kodit tonë Zgjedhor, i cili është totalisht monopolistik, shumë monopolistik, i jep një të drejtë që nuk duhet ta kenë katër partive që të numërojnë votat e 50 partive të tjera, kjo është shumë e padrejtë. Apo pabarazia për shkak të financimeve, mundësive të infrastrukturës të gjitha këto janë probleme, por nuk janë probleme të pakapërcyeshme n.q.s. ka vullnet dhe ka një bashkësi njerëzish harmonike, solide, kompakte, të frymëzuar, që nuk shkon mbas një njeriu, por shkon mbas një ideje dhe kjo është ajo që ne përpiqemi të bëjmë, atëherë është plotësisht e realizueshme edhe unë kam shumë besim.
Fati i partive të vogla, përpos ndonjë rasti përjashtimor nuk ka qenë i mirë, sidomos kur bëhet fjalë për segmente që ndahen nga një parti kryesore qoftë djathtas, qoftë majtas në një farë mënyre ato janë rithithur në vorbullën e partisë së madhe. Nuk po përmend emra, por shumica dërrmuese 95% e emrave të mos themi 99% e emrave, që kanë dalë nga partitë janë rikthyer, d.m.th. janë ritretur, gati janë rishkrirë po aty.
Kjo është një arsye më shumë pse partitë e vjetra janë totalisht të kalbura sepse kanë ngrënë krijesat e veta të pambrojtura. Unë në përgjithësi nuk bëj gjëra që i bëjnë të tjerët, edhe ky projekt mund të ketë çdo lloj fati, por natyrisht nuk ka për të pasur fatin e atyre të kaluara, është e sigurt.
A ka shanse për një pol të tretë për një grupim partish që janë më afër jush që nuk kanë qenë në pushtet, që nuk kanë pasur një përfaqësim të qartë në qeverisje, të cilat duke qenë bashkë mund të bëjnë një opozitë më të madhe dy partive apo edhe tri partive kryesore?
Ajo që duam të bëjmë ne, ne nuk nisemi nga se si të gjejmë aleat në kuptimin e partive të tjera. Ajo që do të kërkojmë është një aleat, pra mbështetje te shumë qytetarë, pa asnjë lloj dallimi qofshin ata demokratë, ish-demokratë, ish-socialistë në kuptimin e votës. Për ne nuk ka asnjë lloj paragjykimi se për kë ke votuar dje. Të gjithë njerëzit që takojmë u themi që ai që na intereson është ai që vjen, jo ai që ka ikur. Ai që ka ikur është një kapitull i mbyllur për të cilin nuk kemi çfarë të bëjmë më. Kështu që nuk shkojmë fare me idenë se me kë do të bëjmë koalicion, ne do të bëjmë koalicion në rastin që do të na duhet, vetëm me ato parti të cilat mund të pranojnë pikëpamjet tona. Deri tani shumë nga pikëpamjet tona janë të papranueshme nga partitë e tjera, ose nuk i kanë bërë dot, ose i kanë refuzuar, ose i kanë premtuar dhe nuk i kanë bërë, kështu që në Shqipëri mendoj ne do të përpiqemi të paktën të ndryshojmë teknikën e koalicioneve, derisa koalicionet të ndërtohen mbi bazën e të dhënave të vendeve të punës që ndajnë dhe po të shohësh edhe koalicioni që është sot në pushtet nuk ndan pikëpamje ose nuk ndan ide, ndan vetëm vende pune se kjo është e vetmja arsye pse të gjitha partitë në koalicion kanë të njëjtin qëndrim me Rilindjen, për sa i takon çështjeve themelore që lidhen me taksat, lidhen me koncesionet, lidhen me ligjin e arsimit të lartë, në lidhje me ligjin e mbetjeve, janë njësoj. E vetmja gjë që bëjnë është të ndajnë vende pune, ky nuk është koalicion produktiv, koalicionet funksionojnë vetëm në qoftë se bashkohen për një ide edhe sigurisht që edhe për ide mund të ndahen.
Duke i qëndruar kësaj a keni ju sot, a keni përvijuar ndoshta jo detajuar, a keni përvijuar një plan se si mund të reformohen sistemi politik në Shqipëri? E kemi bërë një reformë në drejtësi që është ecën dhe ngec është aty ku është, shumë njerëz thonë se duhet pasur një reformë në politikë që të përfshijë dekriminalizimin, trasparencën e financimit të partive politike. Keni një plan për këtë?
Ne do merremi me këtë gjë një nga kontrastet që duam të krijojmë është qasja ndaj sistemit të koalicionit, por ky është një projekt që do ta elaborojmë rrugës. Kjo organizatë politike akoma nuk është themeluar, kur të themelohet natyrisht do të ketë pikëpamjet e veta dhe idetë që do të mbrojë. Dua t’ju kujtojë që para dy-tre muajsh bashkë me kolegen time Mimoza Hafizi dhe 10 deputetë të tjerë të kuvendit, i propozuam parlamentit të Shqipërisë që të amendonte kushtetutën për t’i kaluar presidentin popullit. Pra donim një president nga populli, u refuzua nga të gjitha partitë, nga të gjitha, e majta e djathta të qendrës të gjitha, pse, për arsye që unë ju thashë nuk duan që sistemi të reformohet nuk duan t’ju japin njerëzve mundësinë për të zgjedhur një president, duan ta ndajnë bashkë sepse kjo është një plaçkë me të cilën ti mund të bësh një lloj pasurie. Është shumë e qartë, ne sigurisht nuk jemi për këtë gjë unë të thashë kërkojmë një president nga populli kërkojmë një transformim të mënyrës si financohet partitë politike, që sot janë kthyer në investitorin më të madh në Shqipëri. Investitori më i madh në Shqipëri janë partitë politike, n.q.s. nuk ndryshon rrënjësisht mënyra se si ato financohen dhe se si kontrollohen financat e tyre. Shqipëria do të vazhdojë të jetë një kënetë, kjo është një arsye që po largohem nga Rilindja, jam i bindur që burimi i ndotjes së sistemit tonë politik janë partitë politike edhe më shumë se sistemi i drejtësisë. N.q.s. partitë ndryshojnë parlamenti ndryshon, sistemi i drejtësisë ndryshon, gjyqësori siç të thashë ndryshon, administrata publike absolutisht do të jetë më efikase më e pastër më e ndershme dhe shumë më funksionale dhe më e pakorruptuar. Po ju marr vetëm një rast, kemi të vetmin sistem zgjedhor sipas të cilit 4 partitë që kanë marrë më shumë vota në zgjedhjet paraardhëse fitojnë të drejtën me ligj të numërojnë votat e të gjithë partive në zgjedhjet pasardhëse. Kjo është njësoj sikur një ekip që vjet ka fituar një kampionat futbolli bashkë me titullin i lind e drejta të caktojë të gjithë arbitrat e kampionatit të ardhshëm. Kjo është e pamundur, ndërkohë sistemet zgjedhore ndërtohen mbi bazë barazie shansesh dhe mundësish. Pra nuk ka rëndësi sesi ke dalë ti në zgjedhjet e shkuara. Zgjedhjet e shkuara nuk përcaktojnë zgjedhjet e ardhshme, përkundrazi zgjedhjet bëhen për t’u dhënë mundësi të gjithëve të garojnë. Ti mund të jesh shumë i vogël, dhe nuk mund të mundësh një të madh, por kjo nuk do të thotë që i madhi që nesër mund të jetë i vogël, të mund të numërojë votat e tua, është totalisht e padrejtë.
Teknikisht kjo është për të ruajtur ekuilibrat midis dy forcave kryesore
Pse midis dy, kur Shqipëria mund të ketë me dhjetëra forca. Ne prezumojmë ato të mëdha para votimit. Ti nuk mund të prezumosh diçka të madhe përpara se ai të votohet. Pra është prezumuar i madh dhe ka të drejt të numëroj votat e gjithë të tjerëve, për çfarë?
Diku këtu shkon, për të pasur një zgjidhje duhet një sistem mirëbesimi midis forcave politike. A është Shqipëria në këtë situatë a ka për t’ia besuar dikujt që është…
Kjo është e vetmja. Mënyra ka sa të duash nuk ka në asnjë vend të botës, në Europë të paktën, ku partitë të marrin pjesë në komisionin zgjedhor. Në këtë rast respektohet shteti ose një strukturë të cilës palët i besojnë, nuk numëron askush nuk ka në Francë, në Gjermani apo në Greqi, Itali dy partitë të numërojnë votat e 50 partive të tjera është e pamundur. Formula ka sa të duash, por po ju shpjegoj sesa i kalbur është ky sistem, vetëm për shkak të komisionerëve që dy apo katër parti kanë në komisionin e numërimit të votave ato fitojnë minimalisht 20% të votave të tyre , vetëm për shkak të komisionerëve. Pra e nisin me një bonus që ua jep shteti pavarësisht se çfarë bëjnë apo pavarësisht se sa të kriminalizuara janë në 4 vjet që kanë për të qeverisur.
Ju jeni paraqitur të paktën në këto ditë në publik, edhe te MAPO si antisistem i majtë dhe shumë i majtë, ku do qëndrojë kjo organizatë politike nëse ka një skemë?
Ne do të qëndrojmë për disa çështje, pra do të përpiqemi të adresojmë një numër të madh çështjesh themelore siç thashë, drejtësia pabarazia lufta ndaj varfërisë mbështetja ndaj shtresës së mesme sidomos, arsimi publik, shëndetësia publike, pra do të kërkojmë që shteti të vetëforcohet pak në Shqipëri. Ajo që ka ndodhur në këto 25 vjet është dobësimi gradual dhe i qëllimshëm i shtetit, pra çdo njëri ka fituar luftën e vet me shtetin, dhe shteti ka humbur luftën e tij me secilin. Është dobësimi i shtetit, që ka krijuar kaq shumë korrupsion sepse kur shteti është i fortë, nuk ka korrupsion, është dobësimi i shtetit që ka prodhuar mbi 1 milion emigrantë, 30% e popullsisë ka shkuar në emigracion. Është dobësimi i shtetit që ka prodhuar kaq shumë polarizim dhe kaq shumë diferenca kulturore dhe të shanseve mes një njeriu që jeton në qytet dhe një njeriu që jeton në një fshat të humbur, ku nuk ka shtet, është tjetër praktik kur nuk ekziston dhe ti jeton në një xhungël që duhet ta zgjidhësh vetë dhe nuk ka as polici as hipotekë as mësues as infermierë absolutisht asgjë, kërkojmë që në shumë raste roli i shtetit të forcohet, partitë e mëdha sidomos e kanë dëmtuar formën e shtetit, me qëllim prandaj thashë do të bisedojmë për disa çështje themelore.
Në dukje këto janë qëndrime të majta ose më të majta se sa çfarë kemi dëgjuar nga partitë të majta në Shqipëri?
N.q.s. e kam thënë në ndonjë rast tjetër, po ua përsëris edhe juve, n.q.s. mua më shikoni nga pozicioni i Rilindjes dhe i PD-së që janë të dyja ekstrem i djathtë natyrisht që unë dukem më i majtë. N.q.s. më shikoni nga e majta mund të dukem pak në qendër.
Po flas edhe për konceptin evropian sot, forcimi i shtetit është diçka që kërkohet nga e majta?
Unë nuk di ndonjë koncept kaq të majtë sa më thoni ju, por edhe nëse është pak i majtë nuk kam asnjë problem, rëndësi ka ta zgjidhësh një çështje nuk ka rëndësi se nga cili pozicion e zgjidh atë. Sot e djathta ka dështuar me luftën e vet kundër varfërisë, ka dështuar. Rilindja po ashtu ka dështuar, ka thelluar varfërinë. Shqipëria ka një problem themelor me varfërinë, i cili në krye të 10 viteve do të na kushtojë në kuptimin demografik të fjalës, do ulemi akoma më shumë në popullsi, do të na kushtojë në kuptimin profesional, do të prodhojmë njerëz gjithmonë e më të paaftë për të përballuar tregun e punës, do të thithim më pak investime të huaja si një vend që nuk ka profesionist. Arsyet se pse sot nuk kemi investime të huaja nuk janë taksat, nuk është vetëm rendi, nuk është vetëm raporti me pronën, është fakti që nuk ke njerëz të kualifikuar që mund të menaxhojnë dhe mund të punojnë në biznese të mëdha të huaja. Pra lufta kundër varfërisë në fund si zgjidhet? Unë jam i bindur sesi zgjidhet me ndërhyrjen e shtetit, shteti duhet të ndërhyjë për të asistuar. Pra një shtet më social ndihmon ata që kanë më pak, duke filluar me asistencë sociale me mënyrën sesi i kualifikon me edukimin e tyre me kurimin e shëndetit sepse shoqëria paguan më shumë n.q.s. të varfrit që nuk ushqehen shkojnë në spital, ose në burg kostoja për shoqërinë është më e lartë se në rastin kur ata do edukoheshin dhe kuroheshin në mënyrë normale paraprakisht, burgu dhe spitali janë të dyja shumë të shtrenjta dhe shoqëria nuk mund t’i përballojë duke e lënë një masë gati 30% të popullsisë në mëshirë të fatit.
Nga sa kuptoj fokusi i kësaj që po thoni është arsimi. Keni një gjë konkrete në mendje? Çfarë do të bëni ju me arsimin?
Arsimi është pikë themelore për ne. Ja të them një rast, një rast. Arsimi në Shqipëri është i detyrueshëm deri në ciklin e dytë, cikli i gjimnazit siç quhet apo i mesëm nuk është i detyrueshëm. Ne do të këmbëngulim që ai të bëhet i detyrueshëm, është i domosdoshëm. Ka vende që kanë filluar që edhe arsimin e lartë ta bëjnë të detyrueshëm për popullatat e veta. Ne nuk mund të shkojmë deri këtu sigurisht, shkolla e lartë nuk mund të jetë e detyrueshme, por duhet të jetë shumë më e lehtë për t’u futur. Por arsimi i mesëm në Shqipëri duhet të jetë i detyrueshëm, është i detyrueshëm shteti duhet të mbajë përgjegjësi që t’i nxjerri fëmijët të paktën deri në moshën 16-17 vjeç të edukuar shumë mirë. Sepse n.q.s. arsimi i mesëm nuk është i detyrueshëm në një vend ku 400.000 shqiptarë jetojnë me 400 lekë të vjetra në ditë dhe gati 30% e shqiptarëve jetojnë me më pak se 5000 lekë të vjetra në ditë me më pak se 5 dollarë sipas Bankës Botërore, kjo do të thotë që në vitet e ardhshme të paktën në llogari nga 20 deri në 50 mijë fëmijë që nuk do të ndjekin dot shkollën për shkak të varfërisë dhe për shkak se nuk kanë detyrim, sepse arsimi i mesëm nuk është i detyrueshëm, këta fëmijë çfarë do të bëjnë?! Ose do të shkojnë si skllevër në fushën e pastrimit të plehrave do kenë fatin fatkeqësisht të Arditit, ose do jenë punëtor me mëditje sezonale në arat me kanabis, se këto janë mundësitë, ose do të kthehen në keqbërës, ose grabitës në kushtet e një shoqërie shumë të polarizuar ku kriminaliteti po rritet edhe për shkak të shpërndarjes së pasurisë. N.q.s. shteti nuk i edukon këta njerëz, ja u thashë, këta janë rrezik potencial për shoqërinë, rrezik potencial për tu marrë peng nga bandat dhe për tu kthyer vetë në banda. Tani nuk po flasim për një shtet normal, po flasim për një shoqëri që po kriminalizohet çdo ditë për shkak të keqshpërndarjes së pasurisë dhe për shkak të tronditjes së rendit nga moda e kanabisit e cila mesa duket nuk do ndalet edhe për disa vjet. Arsimi, unë jam i bindur që arsimi është e vetmja kurë për shoqëri depresive edhe pesimiste si shoqëria jonë. Vetëm arsimi mund ta nxjerri nga pesimizmi në optimizëm gradualisht.
Ka diçka konkrete këtu, Shqipëria nuk është se shpenzon shumë për arsimin të paktën po flasim për atë parauniversitar.
Shqipëria shpenzon më pak në të gjithë rajonin, nuk po flas për gjithë Europën, më pak në të gjithë rajonin, shpenzon 2.4 për qind të GDP afërsisht për arsimin. Është totalisht e mundshme që buxheti për arsimin të shkojë minimalisht në 5% për 2 apo 4 vjet, të shkojë në 5%, pra arsimi duhet të jetë investimi jonë kryesor qoftë duke hequr nga sektorë të tjerë duhet të investojmë në arsim. Unë e them gjithmonë rastin e Portugalisë dhe Irlandës n.q.s. e dini ku Portugalia dhe Irlanda u bënë anëtare të Këshillit Evropian para 20 apo para 30 vjetësh ishin 2 nga vendet më të prapambetura në Evropë dhe sigurisht BE vendosi t’i ndihmojë për t’i sjellë në një nivel relativ të përafërt me vendet e tjera të BE. Portugalia, paratë, pra ndihmat që mori nga BE, i ktheu në infrastrukturë i bëri ura, i bëri plazhe, i bëri asete atraktive për të rritur turizmin, Irlanda pjesën më të madhe të ndihmave e futi në shkollë, e çoi nëpër universitete dhe nëpër shkolla, teknologjizmin, kompjutera, programe të reja, kurrikula të reja. 20 vjet më vonë Irlanda është një nga vendet më të zhvilluara të BE, Portugalia është prapë e fundit. Kjo do të thotë që vlera më e madhe sot është aftësia për të investuar. Aftësia për të investuar është maja e inteligjencës politike.
Ama politika sot është nën presionin për vota presioni elektoral etj., pra arsimin…
Dikur do ta bëjmë, dikur duhet ta bëjmë patjetër, do të ketë një ditë kthese duhet të ketë një ditë kthese. Arsimi po administrohet në mënyrë klasike barbare, çka është më keq qeveria që ka ardhur po vazhdon në mënyrë agresive dhe shumë më aktive se qeveria paraardhëse e PD-së për të kaluar pjesën më të madhe të barrës të arsimit, te arsimi privat dhe kjo për arsye shumë të qarta, vetëm dhe vetëm për klientelizëm, shteti kërkon të heqë dorë nga përgjegjësia universale dhe kushtetuese që ka për të edukuar shtetasit e vet. Një nga të drejtat themelore që ka sot njeriu, nga të drejtat më themelore, e drejta e punës ndoshta nuk është themelore, shteti nuk mund të garantojë dot punë, kurse arsim duhet të të garantojë me çdo kusht. Është e drejtë themelore sepse injoranca është sëmundja më e madhe e njeriut dhe është e vetmja sëmundje që nuk e kurohet dot në spital, mund ta kurosh vetëm në shkollë, por në spital nuk e kuron dot.
Cili është qëndrimi juaj mbi çështjet për 7501? Për kthimin dhe kompensimin e pronave dhe se cili është plani politik në këtë sens?
Kjo mbetet për t’u parë, por unë jam shumë i qartë dhe shumë i vendosur për çështjen e pronave , një ligj që kam votuar kundër në tre vitet e fundit ka qenë ligji për trajtimin e pronës e kam votuar kundër, jo sepse unë nuk kam asnjë pronë të trashëguar, por e kam votuar kundër sepse e konsideroj një të drejtë themelore çështjen e pronës dhe shteti shqiptar në 25 vjet akoma nuk u ka kthyer pronat atyre që ua ka marrë para 70 apo 80 vjetësh dhe ligji që ka ardhur në parlament nuk parashikon kthim prone, por parashikon marrje prone mbasi ajo të nxirret në ankand për ta blerë disa miq të afërt të qeverisë dhe n.q.s. askush nuk e blen i kthehet pronarit. Unë jam që pronat që shteti ka sot, posedon sot dhe që mund të kthehen, shteti nuk duhet të ketë prona në këtë formë, nuk ka pse të ketë prona, do ishte shumë mirë sigurisht, por nuk ka pse ta ketë, sepse edhe kur ka pasur vetëm ka abuzuar me pronat dhe certifikatat. Ose i ka grabitur, ose i ka ndarë padrejtësisht, ose i ka mbajtur pa përfitim, dhe pa i kthyer në investime. Shteti duhet të kthejë urgjentisht pronat që nuk i takojnë, dhe të fillojë të trajtojë pronarët sepse kjo barrë do të jetë e pamundur të shlyhet pas 10 vjetësh, sepse vlera e pronave të pakthyera vetëm rritet dhe rritet, dhe qeveria duhet të paguajë për fëmijët tanë duhet të paguaj pas 10 vjetësh taksa për diçka që e kanë bërë shqiptarët para 100 vjetësh në vitin 44 apo 48 kur u sekuestruan pronat. Kjo është e padrejtë dhe është një barrë që mbahet nga një qeveri në tjetrën duke u kthyer në një barrë financiare të pamundur, e cila nuk është vetëm kaq pra, nuk i rëndon vetëm buxhetit, i rëndon në radhë të parë investimeve sepse investitorët nuk vijnë për sa kohë që nuk kanë garancinë se në çfarë prone do të ndërtojnë. Ti mund të bësh një investim të madh vjen dikush tjetër dhe të thotë kjo është prona ime, korrupton gjykatësit dhe investimi jot ikën në drejtim të panjohur, kështu që jam shumë i qartë për këtë. Kurse mendoj që për ligjin 7501 ndoshta ka ardhur koha që ai të pushojë së funksionuari ose duhet të lihet një afat, nuk mund të vazhdojë ligji 7501 pafund ata që kishin për ti marrë tokat tani duhet t’u jepen tapitë, duhet tu jepen tapitë e tyre çka nuk u është dhënë dhe ligji 7501 duhet të pushojë së funksionuari nuk mund të jetë përjetësisht duhet të ketë një afat.
Ju keni folur shpesh për një politikë progresive të taksave, unë doja të dija qëndrimin tuaj në lidhje me koncesionet e ndjekur gjerësisht nga qeveria e fundit edhe ndoshta ka një plan për ekonominë, cili është plani juaj për ekonominë në një kënd të gjerë?
Ne besojmë diçka që një vend që ka shumë të varfër ka pak të pasur, raporti mes të varfërve dhe të pasurve është i tillë n.q.s. ka shumë njerëz që kanë pak lek atëherë ata do të bëjnë më pak te ata që kanë më shumë prona dhe kanë monopolin e tregtisë kështu që shumë të varfër prodhojnë pak të pasur sa më pak të varfër aq më shumë të pasur kjo është ajo që besojmë ne. Pra ne pak duke u përpjekur të nxjerrim sa më shumë të varfër nga stadi i mjerimit dhe i varfërisë indirekt ndihmon edhe të pasurit e Shqipërisë. Se rasti më i mirë një që ka 400 lekë të vjetra në ditë çfarë mund të blejë ai? Çfarë mund të konsumojë ai? Nuk e di a konsumon dot një shishe qumësht, edhe këtë e ka të pamundur. Këta absolutisht të gjithë kjo masë duhet të ketë asistencë sociale më të lartë minimumi dyfish. Kjo jo vetëm do t’i ndihmojë të jetojnë në kushte dinjiteti, por sigurisht do të rrisë edhe konsumin në përgjithësi, sigurisht që nuk është vetëm kjo, kjo është vetëm një nga ato që kemi parasysh. Ajo që donim të bënim ne është të shtojmë kapacitetet prodhuese të ekonomisë shqiptare. Shqipëria ka tregti, por ka shumë pak prodhim, pra kryesisht ekonomia e Shqipërisë bazohet mbi import-eksportet, blen në tregjet e huaja dhe shet shumë pak tek ato. Ne do të rrisim kapacitetet prodhuese duam të stimulojmë prodhimin në Shqipëri. N.q.s. stimulojmë prodhimin do të ketë më shumë vende pune do të ketë më shumë taksa do të ketë më pak polarizim dhe do të ketë më pak varfëri dhe do të ketë sigurisht më shumë një shoqëri të lumtur, pra që ka aspirata dhe që ka hapësirë personale.
Cilat janë fushat ku ekonomia shqiptare mund të zgjerohej, mund të bëhej më atraktive?
Shqipëria fillimisht duhet të bëj çmos për të shfrytëzuar kapacitetet e burimeve të saj natyrore, po i shfrytëzon shumë keq dhe ky është krimi më i madh që ka ndodhur në Shqipëri këto 25 vitet e fundit. Ne në përgjithësi jemi vend relativisht i pasur me burime natyrore, kur flas për burime natyrore kam parasysh naftën, kam parasysh mineralet kam parasysh ujin kam parasysh erën kam parasysh diellin, detin padyshim, edhe kam parasysh sigurisht thyerjen gjeografike fushë-mal që ka Shqipëria. Pra në përgjithësi është një vend totalisht i mjaftueshëm në kuptimin e kapaciteteve dhe burimeve natyrore për popullsinë që ka. Shqipëria nuk ka pasuri natyrore për të ushqyer 20 milionë banorë, por ka më shumë kapacitete natyrore nga çfarë i nevojiten për të ushqyer shumë njerëz, për të ushqyer shumë mirë 3-4-5 milionë banorë, absolutisht. Çështja është si shfrytëzohen këto? Për sa kohë që ekonomia me kaq pak të ardhura nga kaq shumë burime natyrore në krahasim me fqinjët e vet kjo do të thotë se aty është burimi kryesor i ndryshimit. Pasuritë tona natyrore duhet të shfrytëzohen ndryshe dhe këtu vijmë te tema e madhe e koncesioneve. Shqipëria është koncesionuar në mënyrë kriminale dhe korruptive, vetëm një rast që është tipik, për të shkuar nga Tirana në Romë çdo shqiptar do të paguaj nga 300 në 600 euro biletë. Të gjitha vendet përreth nesh paguajnë 10 fish më pak pse ka ndodhur kjo? Nga një kontratë koncesionare që ka marrë peng trafikun ajror për 25 vjet dhe duhet të presim edhe 10 vjet që ajo të zbutet gradualisht. Shumica e koncesioneve që ne bëjmë i përgjigjen nevojave emergjente, nuk janë planifikuese, nuk shohin afatgjatë, por shoqëria vjen duke humbur gradualisht siç ka humbur trafikun ajror që e kemi më të shtrenjtin në Evropë, çka na izolon, një shoqëri e izoluar për shkak se nuk del dot jashtë nga biletat e tmerrshme që ka. Siç janë kontratat e naftës, që na bëjnë ta blejmë naftën më shtrenjtë se çdo vend tjetër në rajon, siç janë kontratat me energjinë që po shkatërrojnë pasuritë tona natyrore duke mos na dhënë prodhim, ne akoma blejmë më shumë energji nga çfarë prodhojmë dhe kjo në një vend që prodhon kaq shumë ujë dhe ka kaq shumë burime hidrike, siç janë kontratat koncesionare në shëndetësi, të cilat duken sikur zgjidhin ndonjë efekt imediat, por në fakt shoqëria nuk përfiton, përfiton vetëm privati. Ajo që do të bëjmë ne është t’i kthehemi interesit publik. Interesi publik, ndoshta në disa raste mund të shtrohet pyetja e madhe: “Kush e përcakton interesin publik?”. Qeveritë jo gjithmonë kanë aftësinë ta përcaktojnë kush është në interes publik. Për këtë interesi publik ka ardhur koha të përcaktohet në shumë raste në mënyrë plebishitare apo referendale. Referendum për shumë çështje, ligji i mbetjeve është një koncesion që i bëhet një pakice shqiptare për t’i dhënë mundësi të blejë një mall që e ka këtu ta blejë nga jashtë. Si zgjidhet në këtë rast interesi publik? Ka një palë që thotë nuk duhet të ketë import ka një palë që thotë ndryshe, mbaj një referendum. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë e ka të përcaktuar shumë mirë kush janë rastet për të cilat shkohet në referendum. Sigurisht që për taksat nuk mund të shkosh në referendum, për probleme strategjike nuk mund të shkosh në referendum, për të ndryshuar kutitë nuk mund të shkosh në referendum, por për çështje të tjera për mbetje, koncesione e të drejta që jepen nga shoqëria privatëve, për këto mund të shkosh pafund në referendum, dhe ne këtë do të bëjmë do të synojmë të mbrojmë interesin publik në çdo rast dhe të mbrosh interesin publik nuk do të thotë që je as i majtë e as i djathtë, absolutisht kjo nuk ka lidhje. Në Shqipëri është kthyer në modë, u thonë njerëzve je i majtë n.q.s. mbron interesin publik. Në qoftë se mbron interesin publik mund të bëhesh jo vetëm i majtë, por ekstrem i majtë dhe kjo nuk ka fare rëndësi. Rëndësi ka interesi publik, jo mënyra apo pozicioni me të cilin shkon atje.
Për t’u kthyer te politika e ditës kjo ndoshta nuk është aq e rëndësishme, por cili është momenti që ju ndau ju nga Partia Socialiste, është e kuptueshme që brenda një force politike të ketë gjatë gjithë kohës fërkime, gjatë gjithë kohës përplasje.
Momenti, ka shumë sot që e mendoj duket se vendimi që mora për të ikur kam shumë vite që e kam brenda vetes, pra kjo nuk është një gjë spontane kam ndoshta 5-6 vjet që kur një pjesë dërrmuese e vendimeve që ka marrë Partia Socialiste më kanë lënë me shije të keqe, qëndrimet e mia publike janë të njohura prej shumë vitesh, por natyrisht që vjen një ditë kur bashkëjetesa do të ishte totalisht e pa pranueshme, kur mu hoq në mënyrë personale madje, nuk ka ndodhur me asnjeri, e drejta e zgjedhjes. Kjo nuk ka ndodhur në 25 vjet me asnjeri dhe nuk ka ndodhur në Europë në asnjë rast, që një parti merr vendim që dikush nuk ka të drejtë të zgjidhet. Për të korrektuar të gjithë mënyrën sesi funksiononte Partia Socialiste, kishte mungesë solidariteti, mungesë zgjedhjesh, mbushje me elementë kriminal dhe me biznesmen të pasur të cilët e kishin bërë dhe vazhdojnë ta bëjnë pasurinë e tyre nëpërmjet, jo përmes tregut të konkurrencës, por përmes fondeve publike. Për ta korrektuar gjithë këtë gjë unë vendosa të kandidoj në zgjedhjet që ishin shtyrë në 6 vjet, d.m.th. zgjedhjet brenda PS ishin në 2013 u shtynë në vitin 2016. Edhe në Kubë edhe në Korenë e Veriut as Fidel Kastro nuk po them ndonjë emër tjetër, por as Fidel Kastro as ky lideri i Koresë së Veriut nuk i shtyn zgjedhjet. N.q.s. thonë ka zgjedhje një herë në katër vjet, i bëjnë një herë në katër vjet, Edi Rama i bëri një herë në 6 vjet, ç’rëndësi ka, për ta korrektuar të gjithë këtë vendosa të marr pjesë në zgjedhje. PS vendosi që unë nuk kam të drejtë të marr pjesë në zgjedhje dhe kush është arsyeja që duhet të rrija prapë atje? Se kur një person futet në parti futet se i pëlqen programi, por unë isha futur në një parti të majtë dhe partia shkoi me ekstremin e djathtë edhe më të djathtë se PD-ja në disa raste. Futet për të bashkëjetuar me njerëz të zakonshëm, partia u mbush me banditë të jashtëzakonshëm, futesh për të zgjedhur dhe për tu zgjedhur kur e sheh të arsyeshme, kjo e drejtë m’u hoq personalisht ad hominem ndryshe nga çdo politikan në Europë, askujt nuk i ka ndodhur kjo, unë duhet të jem unik që një parti vendosi të më heqë të drejtën e zgjedhjes. Nuk më lanë të drejtë të kandidojë e për çfarë duhet të rrija më aty? Kështu që kam marr një nga vendimet më të mira të jetës time, që kam vendosur të largohem sepse kjo bashkëjetesë ishte e pa arsyeshme. Unë nuk kam ndërmend të plakem duke menduar që nuk kam bërë gjërat e duhura atëherë kur ka qenë e domosdoshme, e kam bërë që në vitin 1991, e kam bërë prapë në vitin 1997, po e bëj prapë tani në vitin 2016 duke qenë i bindur. PS për të gjitha këto arsye po vjen drejt fundit të ciklit të vet historik ndoshta nuk ka çfarë i jep më Shqipërisë.
Nuk kishit mundësi ta rregullonit më parë këtë..
Unë ua u thashë që këto simptoma ishin të qarta, por ti duhet të provosh duhet t’ju japësh njerëzve arsye të binden që janë të vërteta dhe unë besoj se bëra maksimumin së bashku me kolegen time Znj. Hafizi dhe shumë të tjerë në fakt. Bëmë maksimumin që njerëzit të bindeshin që aty nuk ka asnjë centim të demokracisë se nuk ka, ka vetëm njerëz në një ndërmarrje private e cila punon për interesa private të një grupi të vogël biznesmenësh.
Nëse do të ishte e nevojshme vota juaj duke qenë se keni akoma një mandat parlamentar që vijon do të vazhdonit ta mbështesnit qeverinë?
Unë jam në opozitë, n.q.s. kam mundësi me votën time që kjo qeveri nesër të bjerë sigurisht që do ta ushtroj pa asnjë dilemë.
Duke i qëndruar asaj që mund të bëni me votën tuaj n.q.s. do t’ju kërkohej një votë për të krijuar një qeveri të re pas zgjedhjeve të ardhshme apo edhe tani d.m.th. çfarë kahu do të zgjidhnit, pra a ka një mundësi që mund t’ju afrojë me PD që mund të ishit një forcë.
Unë nuk mendoj fare për këtë gjë e vetmja gjë që mendoj janë mënyrat se si kjo organizatë mund të funksionojë, si të aplikoj demokracinë direkte në radhët e saj që do të jetë më kolegjiale si do të arrij të ketë një anëtarësi më të madhe dhe si do të shtrihet. E vetmja gjë që ne mendojmë sot është çfarë do të bëjmë vet jo çfarë do të bëjnë të tjerët. Kemi marrë një vendim kur jemi ulur ta themelojmë këtë organizatë politike, e vetmja gjë që për të cilën mendojmë është çfarë do të bëjmë ne vet. Nuk mendojmë për rivalët tanë.
Për shkak të sistemit elektoral dhe për shkak të formës që është zgjedhur dhe për shkak sepse çdo parti politike futet në garë për të qeverisur juve do ju duhet sidoqoftë të jeni nëse thirreni nëse do jenë votat të atilla, të jeni pjesë e koalicioni apo e një force më të madhe për të qeverisur?
Kjo është e pamundur të parashikohet sot sepse janë biseda që i takojnë të ardhmes.
Vija të kuqe të pakalueshme apo ti bëni të qarta a do paracaktoni ju mbi ç’baza mund të ndërtoni një koalicion
Padyshim që kemi vija të kuqe, padyshim që kemi vija të kuqe dhe do t’i përcaktojmë gjatë rrugës.
